Қазақстан аймақтарының типологиясы тəжірибесінде «шикізат аймақтарын» ажырату əдетке айналған. Əлеуметтік-экономикалық дамуға кешенді талдау жүргізу, Қазақстанның шикізат аймақтарының инновациялық дамуын басқару тетіктерін əзірлеу үшін жалпы көлем құрылымындағы тау-кен өндіру өнеркəсібінің жалпы қосылған құнының үлесі негізгі критерий болып табылады. аймақтық өнім. Бұл көрсеткіш бойынша Қазақстанның шикізат ресурстарына бай төрт аймағын бөліп көрсетуге болады (Батыс Қазақстан, Қызылорда, Атырау жəне Маңғыстау облыстары), олардың əлеуметтік-экономикалық дамуы басқа нысандарды басып озып, негізінен мұнай мен газды өндіру жəне экспорттау есебінен қалыптасады. табиғи ресурстарды өндіру.

Зерттеу мақсаты. Зерттеу «интеллектуалды мамандандыру» моделімен байланысты атрибуттардың едəуір бөлігі, кем дегенде, Қазақстанның əртүрлі аймақтары қолданатын дəстүрлі даму тəсілдеріне ресми түрде біріктірілген деген тұжырымды зерттеуге бағытталған.

Əдіснамасы. Мақалада Қазақстанның нақты аймақтарының инновациялық даму стратегиялары «зияткерлік мамандандыру» үлгісінде көрсетілген критерийлер арқылы бағаланады. Зерттеу жалпыға қолжетімді көздерге, соның ішінде нормативтік құқықтық актілердің мамандандырылған дерекқорларына жəне өңірлердің ресми сайттарына негізделген.

Зерттеудің түпнұсқалығы/құндылығы. Жетілдірілген зерттеудің гипотезасын тестілеу RIS3 өзінөзі бағалау дөңгелегі (Smart мамандандыру аймағының инновациялық стратегияларының өзін-өзі бағалау дөңгелегі) смарт мамандандырудың бейімделген əдісін қолдану болып табылады.

Зерттеу нəтижелері. Аймақтық стратегиялар мен бағдарламаларды бағалау қорытындысы бойынша қорытынды нəтиже тексерілген аймақтардағы инновациялық дамудың күшті жəне əлсіз жақтарын көрсететін «веб» диаграммасы түрінде ұсынылады.

Зерттеудің мақсаты. Терең талдау негізінде Қазақстандағы жəне оның аймақтарындағы халықтың өсіп-өну процестерінің қазіргі жағдайы мен динамикасын бағалау болып табылады.

Зерттеу əдіснамасы.Бұл зерттеудің əдіснамалық негізі статистикалық əдістер болды: ретроспективті, ағымдағы жəне перспективалық талдау, уақыттық қатарлары, индекстік əдістер, халықтың өсіпөну процестерін сипаттайтын ашық қолжетімді статистикалық мəліметтерді салыстыру.

Мəліметтер көзі ретінде ресми сайтта ұсынылған Қазақстан Республикасы СЖжРА Ұлттық статистикалық бюросының ресми статистикалық ақпараты пайдаланылды.

Зерттеудің өзіндік ерекшелігі (құндылығы). Бұл зерттеудің басты құндылығы болжамды есептеулер негізінде халықтың жас-жыныстық құрылымы мен өсіп-өну процестеріндегі өзгерістердің өзара əсерін талдауда.

Зерттеу нəтижелері: Қазақстан халықының жас-жыныстық құрылымын талдау негізінде «демографиялық толқындар» мен халықтың өсіп-өну көрсеткіштерінің негізгі тенденциясы мен өзара байланыстары анықталды, болжамды есептеулер негізінде халықтың саны мен жас-жыныстық құрылымы, халықтың табиғи қозғалысы көрсеткіштерінің өзгеруіне талдау жасалды.

Зерттеу мақсаты. Қазақстанның стратегиялық географиялық жағдайын жəне оның Орталық

Азиядағы ірі транзиттік жəне логистикалық орталыққа айналуға ұмтылысын ескере отырып, зерттеудің мақсаты экономикалық өсу мен тікелей шетелдік инвестициялар мен логистикалық көрсеткіштер сияқты басқа да айнымалылар арасындағы байланысты зерттеу болып табылады.

Əдіснамасы. Деректер 2007-2023 жылдардағы World Band Data-дан алынған. Зерттеу алдыңғы зерттеулер мен деректерді талдау əдістеріне негізделген эконометрикалық модельдеуді қолданды. Логистиканың, ТШИ-дің, энергияны тұтынудың, урбанизацияның жəне инфляция деңгейінің маңыздылығы туралы əдебиеттерге шолу негізінде авторлар эконометрикалық регрессиялық модель құрастырады. Зерттелетін айнымалылар арасындағы байланысты түсіну үшін корреляциялық матрица жасалады.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Деректерді талдау жəне эконометрикалық əдістерді қолдану арқасында зерттеу осы факторлардың Қазақстан Республикасындағы экономикалық өсуге қалай əсер ететіні туралы эмпирикалық деректерді ұсынады. Бұдан басқа, логистика көрсеткіштерін талдауға негізгі айнымалы ретінде енгізу Қазақстанның логистикалық инфрақұрылымды нығайтуға ұмтылысын ескере отырып, зерттеудің ерекшелігін көрсетеді.

Зерттеу нəтижелері. Регрессиялық талдау модельдің жоғары түсіндіру қабілеті бар екенін көрсетеді (R-квадрат 0,88). Бұл ЖІӨ авторлар қарастыратын тəуелсіз айнымалылармен түсіндірілуі мүмкін екенін көрсетеді. Логистика мен энергияны тұтыну тиімділігінің көрсеткіштері статистикалық маңыздылығын көрсетеді, ал ТШИ, қала халқының өсуі жəне инфляция статистикалық маңызды күшке ие емес.

Алынған деректер Қазақстан Республикасындағы экономикалық өсуді ынталандырудағы логистика тиімділігінің маңызды рөлін көрсетеді. Логистикалық инфрақұрылымды жақсартуға жəне тиімділікті арттыруға инвестиция салу экономикаға айтарлықтай пайда əкелуі мүмкін.

Зерттеу мақсаты. Бұл зерттеу мемлекеттің білім беру саласын жаңғырту саясатының аясында енгізілген дуалды білім берудің академиялық үлгерімді көтеруге жəне қазақстандық техникалық жəне кəсіптік білім беру (ТжКБ) оқу орындарында студенттердің оқу нəтижелеріне қанағаттануын арттыруға қалай əсер ететінін зерттеуге бағытталған.

Əдіснамасы. Осы мақсатта Алматы қаласындағы ТжКБ оқу орындарының 523 студенті қатысқан сауалнама жүргізілді. SPSS бағдарламалық құралын пайдалану арқылы сауалнама деректері екі гипотезаны зерттеу үшін талданды. Бірінші гипотеза дуалды білім беру жүйесіндегі студенттердің жоғары оқу нəтижелеріне қол жеткізуін, осылайша дуалды емес білім беру жүйесіндегі студенттермен салыстырғанда олардың еңбек нарығындағы жетістіктерін əлеуетті түрде арттыратынын топшылайды. 2-гипотеза дуалды емес білім беру жүйесіндегі студенттермен салыстырғанда дуалды білім алатын студенттер өздерінің оқу нəтижелеріне көбірек қанағаттанғанын жəне жұмысқа қабілеттілігіне сенімдірек екенін айтады.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Бұл зерттеу дуалды оқытудың ТжКБ ұйымдарындағы білім сапасына қалай əсер ететінін зерттеуге арналған əдістемелік сынақ ретінде қызмет етеді. Ол сондай-ақ студенттердің оқу нəтижелеріне қанағаттануына жəне жұмысқа қабілеттілікке деген сеніміне əсерін бағалауға бағытталған.

Зерттеу нəтижелері екі гипотезаны да растады, яғни дуалді білім беру бағдарламаларындағы студенттердің дəстүрлі (дуалды емес) білім берудің студенттерімен салыстырғанда өздерінің еңбек нарығының болашағына сенімділігін, білім беру нəтижелеріне қанағаттанушылығын жəне жоғары оқу жетістіктерін көрсететінін атап көрсетті.

Зерттеу мақсаты. Бұл мақала, Катонқарағай ұлттық саябағының аумағында жаңа жұмыс орындарын құруға, сəйкесінше жұмыссыздық деңгейін азайтып, жергілікті халықтың əл-ауқатын жақсартуға сонымен қатар, аймақтық жəне жергілікті бюджеттерге салық түсімдерін көбейтіп, Катонқарағай саябағының ерекше табиғатын сақтауға бағытталған.

Ғылыми-зерттеу жұмысының негізгі проблемасы – қазіргі таңдаерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы инфрақұрылымның жеткіліксіз дамуы жəне туристер мен отандастардың орналасу орындарының болмауына байланысты, олар табиғатпен байланыса алмайды. Əсіресе, біз зерттеген аумақта, біз тұрақты даму принципіне негізделген табиғатқа əсер етпейтін заманауи тренд-глампингті жобалауды шештік.

Əдіснамасы. Сaлыcтыpмaлы-тapихи тaлдaу əдіcі, интервью жəне SWOT-тaлдaу əдісі (күшті, əлcіз жaқтapы, мүмкіндіктеpі мен қaуіптеpі), Jewelberry Glamping-глампинг желісінің тəжірбиесі қолданылады.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Көптеген адамдар қол жетімсіз табиғаттың сұлулығын, сирек кездесетін табиғи құбылыстармен бетпе-бет келуге, демалыстың жаңа форматын көруге талпынады, бірақ бəрі бірдей үлкен рюкзактармен серуендеуге дайын емес. Сондықтан əлемде экологиялық туризмнің жаңа түрі – жұмсақ табиғатты пайдалану мен жайлы тұрудың сұранысына жауап беретін «глэмпинг» танымал бола бастады. Соған орайда, біз дайындаған «KazGlamping» жобасы Катонқарағай паркінде бұрын соңды жүзеге асырылмаған, бірден-бір жаңа бағыт.

Зерттеу нəтижелері. Глэмпингті зaмaнaуи жaғдaйдa зеpттеудің теopиялық acпектілері зерделенді; Орманпатолог-инженерінен сұхбат алу арқылы Катонқарағай паркінің қазіргі жағдайы, сонымен қатар дамуын тежейтін мəселелер айқындалды; Катонқарағай ұлттық паркінде экотуризмді дамыту, тиімді аумақтық ұйымдастыру жəне ілгерілету шеңберінде «KazGlamping» жобасы əзірленді, авторлық жəне енгізу актісі алынды; Мақалада шетел тəжірбиелері де қарастырылған.

Зерттеу мақсаты. Ауыл шаруашылығына  мемлекет экономикасының дамуына септігін тигізетін сала ретінде көзқарас тудырып, оның маңызын айқындап, көмірқышқыл газы шығарындыларының кем тұстарын көрсету зерттеу жұмысының негізгі мақсаты. Сонымен қатар аграрлық сектордағы мəселелерді шешу кезінде ауылдың тұрғындарын хабардар етудің маңыздылығы анықталған.

Əдіснамасы. Зерттеу жұмысында регрессиялық əдіс қолданылған. Бұл талдау шаруашылықтың айнымалылары мен жалпы ішкі өнімнің өсімі арасындағы тəуелділікті анықтауға бағытталады. Барлық мағлұматтар ҚР ресми статистикалық сайты мен Дүниежүзілік банктің ресми желісінен алынды. Регрессиялық талдау ауыл шаруашылығы секторының əртүрлі бір-біріне тəуелді емес айнымалылардан тұрады, ал жалпы ішкі өнім  өсімінің қызметі – тəуелді айнымалы  болу. Алынған нəтижелердің нақтылығын бекіту үшін статистикалық  тəжірибелер, толық диагностика жүргізілген болатын.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Мақалада авторлармен келтірілген жаңа дəлелдер ҚР экономикасының ауыл шаруашылық секторынан тəуелділігін айқын көрсетеді. Жұмыстың ерекшелігі – ауыл шаруашылық секторының басты проблемалары мен оны шешу жолдары ұсынылған, көмірқышқыл газының  шығарындылары мен ауыл тұрғындарын жұмыспен қамту мəселелерін қарастыру зерттеу жұмысына ғылыми тұрғыда ерекше терең реңк береді.

Зерттеу нəтижелері. Жүргізілген регрессиялық талдау нəтижесінде ҚР-ның ЖІӨ өсуіне тікелей əсер ететін факторлар туралы деректер белгілі болды. Сонымен қатар, R-квадрат тəуелді айнымалыдағы дисперсияның едəуір бөлігін таңдалған тəуелсіз айнымалылармен түсіндіруге болатындығын көрсетеді, бұл модельдің ауылшаруашылық өнімділігінің негізгі детерминанттарын анықтаудағы тиімділігін көрсетеді. Зерттеу нəтижесінен байқағанымыздай, Қазақстанның ауыл шаруашылық секторы өнеркəсіп саласына қарағанда көп көңіл бөлуді қажет етеді. Жалпы ішкі өнімнің өсуі мен экономикалық өнімділікке осы сектор жауап береді. Бұл туралы эмпирикалық дəлелдер бар. Аграрлық саланың саясаты мен инвестицияларға қолдау білдіру арқылы кедейлікпен күресуге, ауыл халқын тұрақты түрде дамытуға көмек көрсетуге болады.

Зерттеудің мақсаты – Қазақстанның қалалық жəне ауылдық мектептеріндегі білім беру теңсіздігіне əсер ететін əлеуметтік-экономикалық факторларды анықтау жəне оларды талдау.

Зерттеу əдіснамасы – халықтың табысы мен цифрландыру деңгейінің білім беру нəтижелеріне əсерін анықтау үшін сипаттамалық статистика, салыстырмалы, корреляциялық жəне регрессиялық талдау сияқты сандық əдістерді қолдануды қамтиды. Сонымен қатар, отбасылық құндылықтар, білім беру модельдері мен білім беру ресурстарына қол жетімділік сияқты субъективті факторларды зерттеу үшін əр түрлі аймақтардың қатысушыларымен өткізілген фокус-топтардың нəтижесі көрсетілген.

Зерттеудің бірегейлігі – əлеуметтік-экономикалық факторлар мен білім беру нəтижелері арасындағы байланысты тереңірек түсінуге мүмкіндік беретін сандық деректер мен сапалық əдістерді біріктіретін кешенді тəсіл болып табылады.

Зерттеу нəтижелері – қалалық мектеп оқушыларының ҰБТ-да тұрақты түрде жоғары нəтиже көрсететінін көрсетті, бұл жақсы білім беру ресурстарына, білікті мұғалімдерге жəне интернеттің қол жетімділігіне байланысты. Корреляциялық талдау тіркелген интернет абоненттерінің саны мен ҰБТ бойынша орташа баллдар арасындағы орташа оң байланысты анықтады, бұл білім беру процестеріндегі цифрландырудың маңыздылығын көрсетеді. Сонымен қатар, халықтың табысы мен ҰБТ нəтижелері арасындағы əлсіз байланыс білім беру саласындағы инфрақұрылым жəне кадр саясаты сияқты білім беру сапасына əсер ететін факторларды неғұрлым толығырақ талдау қажеттілігін көрсетеді. Бұл зерттеу ауыл мектептері мен цифрлық инфрақұрылым үшін қолдау шараларын əзірлеудің маңыздылығын айқындайды.

Зерттеудің мақсаты – Бұл зерттеу ESG (экологиялық, əлеуметтік жəне басқару) тəжірибесінің дамыған жəне дамушы экономикалардағы фирмалардың қаржылық тұрақтылығына əсерін зерттеуге бағытталған.

Əдіснамасы – Панельдік регрессиялық талдау жыл, сектор жəне ел бойынша тіркелген əсерлерді бақылау арқылы ESG тəжірибесінің қаржылық тұрақтылыққа əсерін тексеру үшін қолданылады. Қаржылық өнімділік Тобиннің Q-ы көмегімен өлшенеді, ал ESG тəжірибелері Akon's ASSET4 алынған ESG ұпайлары арқылы өлшенеді. Соңғы үлгі 2002 жылдан 2022 жылға дейін 49 елден алынған 34 953 фирмалық бақылаудан тұрады.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – Бұл жұмыс ESG тəжірибесі мен əртүрлі елдерде жұмыс істейтін мемлекеттік фирмалардың қаржылық тұрақтылығы арасындағы қарым-қатынас туралы жаңа түсініктер беру жəне корпоративтік ESG бастамалары мен тұрақтылықты жылжытуда мемлекет деңгейіндегі экономикалық жағдайлардың рөлін көрсету арқылы əртүрлі мүдделі тараптар үшін маңызды қорытындыларды ұсынады.

Зерттеу нəтижелері – Зерттеу жеке жəне композициялық ESG тəжірибелері қаржылық нəтижелерді айтарлықтай жақсарта алатынын көрсетеді. Нəтижелер сонымен қатар экологиялық жəне əлеуметтік бастамалардың жəне жалпы ESG тəжірибесінің қаржылық тұрақтылыққа оң əсері дамыған елдердің фирмалары үшін айқынырақ екенін көрсетеді. Талдау нəтижелері жақсартылған ESG тəжірибесі Альтман индексімен өлшенетін қаржылық тұрақтылықты жақсарта алатынын растайды.

Зерттеу мақсаты. Зерттеу Батыс Қазақстан облысының (БҚО) тұрақты дамуындағы еңбек ресурстарының рөлін зерттейді, əлеуметтік жауапкершілік бастамаларының аймақтық экономикалық тұрақтылық пен өсуге əсеріне назар аударады. Зерттеу негізгі кəсіпорындар мен мемлекеттік бағдарламалардың еңбек нарығының динамикасына жəне аймақтық дамуға қосқан үлесін анықтауға бағытталған.

Əдіснамасы. Зерттеу сандық əдісті қолданады, демографиялық деректерді, еңбек нарығының статистикасын жəне КƏЖ бастамаларын статистикалық есептер, ашық көздерден алынған сауалнамалар, сұхбаттар жəне құжаттарды талдау арқылы талдайды. Зерттеу сондай-ақ hh.kz сияқты платформалардан алынған деректерді пайдаланып, аймақтағы жұмыс орындары мен жұмыспен қамту үрдістерін бағалайды.

 Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Бұл зерттеу Қазақстандағы аймақтық дамуды қолдаудағы еңбек ресурстары мен əлеуметтік жауапкершіліктің байланысын жан-жақты талдайды, бұл тақырып қолданыстағы əдебиеттерде аз зерттелген. БҚО-ға назар аудара отырып, зерттеу аймақтың нақты мəселелері мен жауаптарын көрсетеді, өтпелі экономикаларда еңбек ресурстарын тиімді басқару туралы жаңа түсініктер қосады.

Зерттеу нəтижелері. БҚО-ның тұрақты экономикалық жағдайын 69,8 % жұмыс күшімен қатысу деңгейімен жəне 4,9 % жұмыссыздық деңгейімен көрсетеді; бұл тұрақтылыққа қарамастан, аймақта білікті мамандардың жетіспеушілігі байқалады. North Caspian Operating Company N.V. жəне ҚазМұнайГаз (ҚМГ) еншілес компаниялары сияқты ірі кəсіпорындардың КƏЖ бастамалары əлеуметтік инфрақұрылым мен жұмыспен қамту деңгейіне оң əсерін тигізді. Зерттеу аймақтың экономикалық өсуін қолдау жəне жұмыссыздықты азайту үшін əлеуметтік жобаларды жалғастырудың, жас мамандарды қолдауды күшейтудің жəне жұмысшылардың біліктілігін арттырудың қажеттілігін атап көрсетеді.

Зерттеудің мақсаты. Ғылыми мақаланың мақсаты қазіргі əлемдік қаржылық-экономикалық қатынастардың тұрақсыздық пен белгісіздік жағдайындағы Отандық екінші деңгейлі банктердегі несиелендіру үрдісінің негізгі технологияларының маңыздылығы мен қолдану ерекшеліктерін қарастыру болып саналады.

Əдіснамасы. Зерттеу барысында жалпы ғылыми əдістер, əдебиеттерге шолу, талдау, синтез, дедукция, жіктеу, жүйелік тəсілдер қолданылады.

Зерттеудің өзіндік ерекшелігі / құндылығы. ҚР банк жүйесі Еуропалық жəне халқаралық сарапшылардың пікірі бойынша, ТМД елдері арасында банк қызметінің жүйесі ең дамыған жүйесі деп танылды. Шынында да, соңғы  жылдары ҚР-ның банк жүйесінде мықты өзгерістер байқалды; банк жүйесіне халықаралық стандартар енгізілді, салымдар мен ипотекалық несиелеудің міндетті кепілдік резервтері сияқты маңызды институттар құрылды; Отбасылық банкі; процессинг орталығы; несиелік бюро қызметтері ұйымдастырылды.

Бұл мақалада несиелендірудің заманауи технологиясы арқылы клиенттер үшін неғұрлым қолайлы жəне тартымды қызметтерді көрсету, барлық бағыттар бойынша банктік қызметтерді жетілдіруге мүмкіндік беретін банктік несиелендіру үрдісінің технологияларының ерекшеліктері қарастырылады.

Зерттеудің нəтижелері. Банктік қызмет көрсетуді жылдамдатуға, бір уақытта, бірнеше клиентке қызмет көрсетуге, жоғарғы тиімділікке жетуге  мүмкіндік беретін несиелендіру үрдісінің технологиялық механизмдерін қолдану бағыттары қарастырылды.

Зерттеу мақсаты – Қазақстан экономикасы контекстінде тікелей шетелдік инвестициялар (ТШИ), экономикалық өсу, инфляция жəне халықаралық резервтер көлемі арасындағы байланысты талдау.

Əдіснамасы – ТШИ-ның Қазақстанның экономикалық көрсеткіштеріне əсерін бағалау үшін эконометриялық сызықтық регрессия үлгісін пайдалана отырып, сандық талдауды қамтиды. Талдау үшін деректер Дүниежүзілік банктің ашық көздерінен 1992 жылдан 2022 жылға дейінгі кезеңге алынды.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – Зерттеу Қазақстанды мысалға ала отырып, өтпелі экономикасы бар елдердің экономикасына халықаралық инвестициялардың əсер ету механизмдерін түсінуге ықпал етеді. Жұмыстың ерекшелігі – мемлекеттік экономикалық саясатты қалыптастыру үшін маңызды болып табылатын макроэкономикалық факторлардың инвестициялық климатқа əсерін жан-жақты талдау.

Зерттеу нəтижелері – Нəтижелер халықаралық резервтердің ТШИ тартуға айтарлықтай оң əсер ететінін көрсетті, ал инфляция бұл модельде статистикалық маңызды əсер етпеді.

Зерттеудің мақсаты. Қазақстан халқының қаржылық сауаттылық деңгейінің зейнетақымен қамсыздандыруды одан əрі жоспарлау мүмкіндігіне əсерін бағалау.

Əдіснамасы. Қолданылған зерттеу əдістері қаржылық сауаттылық пен зейнетақыны жоспарлау мəселелерін зерттеуге бағытталған контент-талдау, сонымен қатар статистикалық көрсеткіштер мен зейнетақыны жоспарлау саласындағы мемлекеттік саясатты қарастырды.

Зерттеудің түпнұсқалығы/құндылығы. Қаржылық сауаттылық – қаржылық əл-ауқат деңгейін арттыру жəне зейнеткерлікке шығуды дұрыс жоспарлаудың шешуші факторларының бірі. Экономикалық өсудің баяулауы жəне инфляцияның өсуі жағдайында қаржылық сауаттылықтың төмен көрсеткіштерінің бірі зейнетке шығуды жоспарлау дағдыларының болмауы болып табылады. Қаржылық сауаттылық пен зейнетақыны жоспарлаудың өзара байланысын неғұрлым егжей-тегжейлі түсіну үшін авторлар зейнетақы активтерін басқару жəне зейнетақы аннуитетін ашу мүмкіндігі туралы бірқатар деректерді зерттеді. Зерттеу нəтижелері мемлекеттік саясаттың тиімділігін одан əрі арттыру үшін пайдалы болуы мүмкін.

Зерттеу нəтижелері. Зерттеу нəтижелері зейнетақы активтерін басқару қаржылық сауаттылық деңгейімен ажырамас байланысты екенін көрсетеді. Зейнетақы аннуитеті арқылы өмір бойы зейнетақы төлемдерін алу мүмкіндігі өте аз жəне ашық зейнетақы шоттарының жалпы санының 0,07 %-ын ғана құрайды. Зейнетақы аннуитетінің өнімін барынша пайдалану үшін ел тұрғындарының қаржылық сауаттылық деңгейін арттыру үшін мемлекеттік қолдау қажет.

Зерттеу мақсаты. Бұл зерттеу Қазақстанның "Бір белдеу, бір жол" (BRI) Қытай бастамасына қатысуын сыни тұрғыдан зерттеуге, басым реалистік түсіндірулерге дау айтуға жəне осы ауқымды Даму стратегиясы шеңберіндегі елдің рөлін зерттеуге бағытталған. BRI-нің көп қырлы табиғатын жəне оның Қазақстанның экономикалық дамуына əсерін талдай отырып, зерттеу бастаманың іске асырылуы мен нəтижелерін нюансты түсінуді қамтамасыз етуге тырысады.

Зерттеу əдіснамасы. Зерттеуде Қазақстанға ерекше назар аудара отырып, BRI функциялары мен секторларын талдау үшін матрицалық тəсіл қолданылады. Бұл əдістеме екі кешенді матрицаны құруды қамтиды: біреуі Bri-дің жалпы құрылымын, екіншісі Қазақстанның қатысуына тəн. Матрицалар əдебиеттерді кең шолу, сарапшылармен кеңесу жəне итеративті нақтылау арқылы жасалды. Бұл тəсіл BRI-дің əртүрлі функцияларының əртүрлі секторларда қалай көрінетінін жүйелі түрде зерттеуге мүмкіндік береді, бұл бастаманың ауқымы мен əсерін түсінуге құрылымдық негіз береді.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Бұл зерттеу Қазақстанның BRI-ге қатысуына конструктивистік көзқарас ұсына отырып, басым реалистік əңгімелерге қарсы тұра отырып, бар əдебиеттерге үлес қосады. Зерттеудің өзіндік ерекшелігі-бастаманың жан-жақты табиғатына жан-жақты жəне нюансты көзқарасты қамтамасыз ететін BRI талдауына жаңа матрицалық тəсілді əзірлеу. Сонымен қатар, зерттеу BRI туралы жиі кездесетін қате түсініктерге, əсіресе "қарыздық тұзақ дипломатиясы" жəне Қытайдың жаһандық үстемдіктің болжамды қатаң жоспары туралы түсініктерге қарсы тұрады.

Зерттеу нəтижелері. Зерттеу Қазақстанның бастамаға іріктеп қатысу үшін ашық көпвекторлы саясатты қолдана отырып, Bri-ді өзінің ұлттық мүддесі үшін тиімді пайдаланғанын көрсетеді. Реалистік түсіндірулерге қарамастан, зерттеу Қазақстан мен Қытай арасындағы келісімдер өзара тиімділік пен тең құқыққа негізделгенін анықтайды. Bri-дің Қазақстанның экономикалық дамуына əсері айтарлықтай дəрежеде оң деп бағаланады, бұл елдің түрлі секторлардағы ілгерілеуіне ықпал етеді. Зерттеу сонымен қатар монолитті Қытай стратегиясы идеясына қарсы тұра отырып, BRI іске асырудың күрделі жəне аз келісілген динамикасын көрсетеді. Сонымен қатар, зерттеу BRI қаржыландыруы дамушы елдердегі инфрақұрылымдық алшақтық мəселесін шешуге көмектесетінін көрсетеді, бұл Батыстың дəстүрлі бастамаларына қарағанда аз шарттары бар балама инвестициялық мүмкіндіктерді ұсынады.

Зерттеудің мақсаты – Орталық Азиядағы аймақтық интеграция үдерістеріне экономикалық бірегейліктің ықпалын зерттеу, сондай-ақ, осы үдерістерге байланысты негізгі сын-қатерлер мен перспективаларды анықтау болып табылады.

Зерттеу əдіснамасы – Зерттеудегі мақсатқа жету үшін біз сандық, сапалық жəне салыстырмалы талдау əдістерін қамтитын кешенді тəсілді қолданамыз. Сандық талдау халықаралық жəне ұлттық қайнар-көздерден алынған Орталық Азия елдерінің сауда жəне экономикалық көрсеткіштері туралы статистикалық деректерге негізделген. Сапалы талдау - аймақтағы интеграциялық үдерістерге қатысты саяси жəне экономикалық құжаттарға негізделген. Салыстырмалы талдау аймақ елдерінің экономикалық бірегейлігінің жалпы жəне ерекше қырларын жəне олардың интеграциялық үдерістерге ықпалын анықтау үшін қолданылады. Зерттеу тəсілін таңдау критерийлеріне экономикалық бірегейлікті зерттеуге арналған əдістің өзектілігі, сенімді жəне репрезентативті деректерді алу мүмкіндігі, сондай-ақ, əдістің интеграциялық үдерістердің сандық жəне сапалық қырларын ескеру икемділігі кіреді. Орталық Азия елдерінің экономикалық бірегейлігінің жалпы тенденциялары мен бірегей ерекшеліктерін анықтау үшін салыстырмалы талдау мүмкіндігі де маңызды критерий болып табылады.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – экономикалық бірегейлікті жəне оның Орталық Азиядағы интеграциялық үдерістерге ықпалын зерттеудің кешенді тəсілінде жатыр, ол бұрын ғылыми əдебиеттерде жеткілікті қамтылмаған. Зерттеудің құндылығы экономикалық бірегейлік пен аймақтық интеграцияның өзара байланысын анықтауда көрінеді, бұл аймақтағы интеграциялық үдерістерді тереңдетуге бағытталған тиімді стратегияларды жасауға септігін тигізуі мүмкін.

Зерттеу нəтижелері – Орталық Азиядағы интеграциялық үдерістерге экономикалық бірегейліктің айтарлықтай ықпалы көрсетілген. Аймақтық интеграцияны дамытудағы кедергілер мен тереңдету мүмкіндіктері, сондай-ақ, табысты интеграцияға ықпал ететін негізгі факторлар анықталды. Аймақ елдерінің экономикалық бірегейлігін ескере отырып, интеграциялық үдерістерді оңтайландыру бойынша ұсыныстар əзірленді.