Preview

Central Asian Economic Review

Кеңейтілген іздеу
№ 2 (2020)
Шығарылымды жүктеу PDF (Russian)

МЕМЛЕКЕТ ЖӘНЕ БИЗНЕС: БАСҚАРУ ТЕОРИЯСЫ МЕН ПРАКТИКАСЫ

8-24 556
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты – зияткерлік көші-қон процестерін реттеу тəсілдерін зерттеу негізінде ғылыми кадрлардың ұтқырлығын мемлекеттік реттеудің теориялық аспектілерін тұжырымдау жəне жүйелі зерттеу.
Əдіснамасы – зерттеу жалпы мемлекеттік өлшемдегі көші-қонның заманауи теориясына негізделген. Сондай-ақ, осы зерттеу шеңберінде негізі жүйелік модель таңдалған мемлекеттің зияткерлік көші-қон саясатының негізгі тұжырымдамалық моделін бөліп көрсетуге болады. Бұдан басқа, зерттеу процесінде мемлекеттік басқару/реттеу жəне саяси талдау əдістері кеңінен қолданылды: салыстырмалы-саяси əдіс, жүйелі тəсіл, институционалдық талдау жəне болжамдық əдіс.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – ғылыми кадрлар ұтқырлығының жəне зияткерлік көшіқонның теориялық-əдіснамалық аспектілерін жүйелі зерттеу негізінде мемлекеттік реттеудің негізгі тəсілдерінің анықталуымен жəне осы саладағы білімнің жүйелендірілгенімен айқындалады.
Зерттеу нəтижелері – ғылыми кадрлардың ұтқырлығын жəне зияткерлік көші-қонды мемлекеттік реттеу жүйелі сипатқа ие болуы жəне бірінші кезекте əртүрлі елдердің экономикаларының қажеттіліктерін ескере отырып, жоғары білікті мамандар мен ғалымдарды тартудың əртүрлі тетіктерімен қоса жүретін көші-қон саясатындағы тұжырымдамалық өзгерістер негізінде жəне олардың қызметі үшін қолайлы жағдайлар жасау негізінде іске асырылуы тиіс екені анықталды.

25-37 323
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты – Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарына жобалық бағдарланған басқаруды (бұдан əрі – ЖББ) енгізу концепциясын негіздеу болып табылады.
Зерттеу методологиясы – ғылыми жұмыста жүйелік əдіс, мəнмəтіндік пен себеп-салдарлық байланыс талдауларының құралдары қолданылды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – ұсынылып отырған концепция мемлекеттік органдарда жүзеге асырылатын жобалардың тəуекелдерін азайтып, жүзеге асу сапасын арттырып, стейкхолдерлердің қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік береді. Əзірленген концепция Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарында ЖББ енгізу кезінде қажетті алгоритмдерді жасауға қолданылуы мүмкін.
Зерттеудің нəтижелері болып ЖББ жүйесінің авторлық моделі жəне ЖББ енгізу бойынша авторлық концепциясын негіздеу табылады. Мемлекеттік органдарда жобалық басқаруды дамытудағы үлесі болғандықтан зерттеудің ғылыми құндылығы арта түседі.

37-47 508
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты. Қазақстандық тауар өндірушілер мен қызметтерді мемлекеттік қолдау жүйесін зерттеу жəне оның тетіктерін жетілдіру бойынша ұсыныстарды əзірлеу мақсатында оның қызметінің нəтижелерін бағалау.
Əдіснамасы. қойылған міндеттерді жүзеге асыру Жалпы ғылыми таным əдістеріне жəне проблематиканы, импортты алмастыру саясатының күтілетін нəтижелерін жəне оларға қол жеткізу əдістерін анықтауға мүмкіндік беретін эксперименталды-теориялық деңгей əдістеріне негізделеді. Жалпы ғылыми əдістер мен тəсілдер қолданылды: жалпылау, жүйелеу жəне SWOT-талдау. Зерттеудің негізгі ақпараттық базасы Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті мен жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу кезінде пайдаланылатын тауарлар, жұмыстар мен қызметтер жəне оларды өндірушілердің тізілімі, отандық жəне шетелдік зерттеушілердің ғылыми еңбектері болды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Қазіргі уақытта жергілікті қамтуды ынталандыру жолымен отандық тауар өндірушілердің бəсекеге қабілеттілігін арттыруға мемлекеттік қолдаудың əсері елеусіз, өйткені тиімділікті арттыру үшін елеулі кедергілер бар. Қазақстанда жергілікті тауар өндірушілерді мемлекеттік қолдау жүйесін қалыптастыру мен дамытудың теориясы мен əдіснамасы қалыптасу барысында тұр, ал жергілікті қамтуды дамытуға бағытталған жұмыстарды ұйымдастыруды жүзеге асырудың жəне жетілдірудің негізгі əдістері негізінен Батыс практикасынан алынған жəне отандық экономиканың шарттарына бейімделе қоймаған.
Зерттеу нəтижелері. Жұмыста ұсынылған ұсыныстар өндірістегі жергілікті қамтуды арттыруға ықпал етуі мүмкін жəне елдегі қолданыстағы өндірістік мүмкіндіктер тізбесін анықтауға бағытталған.

47-56 425
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты – қалалық агломерациялардың инновациялық даму қарқыны жəне мемлекет тарапынан реттеу үдерісінің теориялық аспектілерін зерттеп, қалалық агломерациялардың инновациялық дамуын реттеуде жаңа, сапалы деңгейге көтеру мəселелерін шешу жəне жетілдіру бойынша ұсыныстар əзірлеу болып табылады.
Əдіснамасы – синтез, талдау, салыстыру, жалпылау сияқты жалпы ғылыми əдістер.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – Қазақстандағы қалалық агломерациялардың инновациялық дамуын мемлекетік реттеу деңгейлері мен тиімділіктерін зерттелуімен айқындалады. Қалалық агломерациялардың əлеуеті – мемлекеттік жəне аймақтық мақсаттарға жетуде инновациялықтехнологиялық дамудың мүмкіндіктерін пайдаланумен байланысты.
Зерттеу нəтижелері – Қазақстан Республикасы бойынша өндірілген инновациялық өнімдер көлемі, кəсіпорындардың инновациялық белсенділік деңгейі, Қазақстанның жаһандық инновациялық индекстегі (GII) 2017-2019 жылдар аралығындары рейтинг көрсеткіштеріне талдаулар жүргізіліп, мəселелер анықталды.
Қорытынды – негізгі факторларды талдай келе, инновациялық қызметті реттеу саласында кездесетін кедергілер мен мəселелерді ескере отырып, ұсыныстар жасалды.

57-65 306
Аңдатпа

Зерттеу мақсаты – «Алматы – 2020» даму бағдарламасының бағыттары мен қағидаттарының іске асырылуын жəне оның жергілікті халықтың өмір сүру сапасына қанағаттанудың əсерін талдау.
Əдіснамасы – мақаланың əдіснамалық негізі мемлекеттік жəне басқа органдардың ашық көздерінен алынған ресми ақпараты, Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасын, ғылыми мақалаларды жəне шет елдердің тəжірибелерін зерттеу болып табылады.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – мемлекеттік жоспарлау жүйесіне енгізіліп жатқан басқару тетіктері негізінен аймақтық деңгейге, мемлекет тарапынан атқарылып жатқан қызметтер адам өмірінің сапасының артуына бағытталған. Сондықтан қолданысқа енгізілетін қарым-қатынас əдістері тік формада болмауы керек. Өйткені олар жергілікті шенеуніктер ыңғайы үшін емес, халықтың өмір сүру сапасына қанағаттануына бағытталған.
Зерттеу нəтижелері – анықталған «тар жерлер» нəтижесінде, жергілікті халықтың өмір сүру жағдайларының қанағаттануына бағытталған шетелдік тəжірибені қарай отырып, аумақтық даму бағдарламаларын əзірлеу əдістемесі мен бағалау өлшемдерін қайта қарау негізінде ұсыныстар дайындау қажеттілігі туындайды.

ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА: ДАМУ БАҒЫТТАРЫ

66-82 352
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты – Қазақстандағы жетекші мемлекеттік компаниялардағы бағалауды жəне компанияның дұрыс емес бағалауларының корпоративтік қаржыландыруға мінез-құлық тəсіліне əсерін зерттеу.
Əдіснамасы. Біз Қазақстандағы 6 ірі листинг компанияларын таңдадық. Үш гипотеза қалыптастырылды жəне статистикалық талдауды қолдана отырып сыналды; барлық сандық деректер 2015 жылдан 2018 жылға дейінгі кезеңдегі аудиттелген қаржылық жылдық есептерден жиналды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Бұл зерттеу Қазақстан сияқты дамып келе жатқан нарықтардағы қате баға мен корпоративтік шешімдер арасындағы байланысты зерттейтін алғашқы болып табылады.
Зерттеу нəтижелері. Талдаулар капиталды қайта бағалаумен акцияларды шығару жəне фирмаларды жалпы қаржыландыру өсетінін көрсетеді. Əдебиеттерді шолудың бір бөлігі капиталды қайта бағалау / қайта бағалау немесе қаржыландыру туралы шешімдер арасындағы байланыс туралы теорияларды қамтиды. Теория негізінде үш гипотеза жасалады. Біздің деректер капиталды қайта бағалау жəне дұрыс бағаламау қаржылық шешімдерге əсер етеді деген болжамды қолдайды.
Қорытынды. Бұл зерттеу фирмалар көбірек капиталды көбейтетінін жəне əсіресе акциялары қайта бағаланған кезде көбірек акция шығаратынын көрсетті.

83-96 603
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты. Бұл мақаланың мақсаты Қазақстан Республикасының экономикасындағы құрылымдық өзгерістер табиғатының авторлық түсіндірмесін жасау болып табылады. Осы мақсатта авторлар экономика құрылымы күрделі жүйе ретінде ұйымның қасиеттері сияқты күрделі жүйелердің қасиеттерін көрсетеді деген қорытынды жасайды. Авторлар жалпы құрылымдық қайта құруды анықтайтын процестердің логикалық реттілігін зерттейді, Қазақстан Республикасы экономикасындағы салалық пропорцияларды талдайды.
Əдіснамасы. Мақала корреляциялық-регрессионды талдау əдісін қолдана отырып жазылған. Деректерді визуализациялау, сондай-ақ есептеулер R деректерді статистикалық өңдеу бағдарламасын қолдана отырып орындалды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Жұмыста экономика құрылымына талдау жүргізілді, 1990 жылдан бастап 2019 жылға дейінгі кезеңде құрылымдық өзгерістер үрдістері анықталды. К. Гатева, В. М. Рябцева əдістемесіне негізделген құрылымдық ығысу коэффициенттерін есептеу жəне Қазақстан Республикасы экономика құрылымының өзгеруіне əсер ететін аса маңызды факторларды анықтау аса маңызды болып табылады.
Нəтижелер. Талдау экономиканың құрылымы төртінші технологиялық тəртіптің экономикасына тəн екенін көрсетті, ал жетекші елдер 6 технологиялық тəртіптің көрсететінін көрсетті. Сонымен қатар, Қазақстанда құрылымдық трансформациялардың табиғатында мемлекеттің экономикалық стратегиясы емес, «үлкен» жəне «шағын» экономикалардың дамуын анықтайтын жаһандану процестері жатыр деген гипотеза ұсынылып отыр.

96-107 583
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты – ретінде мақалада адам капиталының түсінігі, жүйесі, теориясы жəне де адам капиталына инвестиция құю мəселелері айқындалып қарастырылған. Сонымен қатар, еліміздегі адам капиталының жоғары деңгейде болу керектігінің маңыздылығын көрсету.
Əдіснамасы. Авторлар бұл зерттеуде адам капиталы деңгейін анықтау жəне оған инвестиция құю жағдайын ескеретін əдістемені əзірлеп, қолданды. Сонымен қатар, əр түрлі ақпарат көздерін зерттеу, синтезді талдау, салыстыру, формализация əдістерін қолданды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Адам капиталы теориясының арнасында қарастырылатын жекелеген мəселелер «адамды» – білімге, медицинаға жəне т. б. инвестициялаудың ұтымдылығы мемлекеттің экономикасын көтеруде ерекше орын алуында көрінеді.
Зерттеудің нəтижесінде – кез келген мемлекеттің əл-ауқаты мен тұрақты дамуы ұлттық адами капиталдың көрсеткіштеріне байланысты жəне əлемдік экономиканың даму үрдістері бұл тəуелділік уақыт өткен сайын ғана нығайып келе жатқаны көрсетілді. Адам ресурстарына инвестициялаудан экономикалық қайтарым материалдық салаға инвестициялардан қайтарымынан айтарлықтай жоғары екендігі дəлелденді.

107-117 929
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты – елдің азық-түлік қауіпсіздігі ұлттық қауіпсіздіктің негізгі құрамдас бөлігі ретінде көптеген елдердің экономикалық тəуелсіздігіне қол жеткізу үшін өзекті мəселелердің бірі болып табылады. Мақалада азық-түлік қауіпсіздігі тұжырымдамасының теориялық негіздері талданады.
Əдіснамасы – мақалада азық-түлік қауіпсіздігіне теориялық зерттеулер жүргізу əдістері; ғылыми əдебиеттерді салыстырмалы талдау жəне жүйелеу əдісі қолданылған.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – осы мəселе бойынша əр түрлі экономист ғалымдардың анықтамаларын зерттеу нақты мəнмəтінге жəне басым саяси мəселелерге байланысты азық-түлік қауіпсіздігі тұжырымдамасын қалыптастыруға үш негізгі тəсілді бөлуге мүмкіндік берді: халық үшін азық-түлік өнімдерінің қол жетімділігінің əмбебап кепілдігі ретінде; мемлекет елдің əрбір азаматы үшін азық-түлікке қол жетімділікке кепілдік ретінде; елдің азық-түлік / экономикалық тəуелсіздігі.
Зерттеу нəтижелері – мақалада азық-түлік қауіпсіздігі мазмұнының авторлық көзқарасы тұжырымдалған. Мақалада азық-түлік қауіпсіздігі жүйесінің жəне оның компоненттерінің өзара іс-қимылының авторлық схемасы берілген, Қазақстан Республикасында азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету проблемасын шешудің негізгі бағыттары айқындалған.

118-130 407
Аңдатпа

Зерттеу мақсаты – кəсіпорынның экономикалық потенциалын бағалаудың теориялық-əдістемелік негіздерін зерттеу арқылы өзіндік ерекшеліктерін анықтау жəне қолдану жолдарын ұсыну.
Əдіснамасы – зерттеу жүргізу кезінде талдау жəне синтез, топтастыру жəне жүйелеу, салыстырмалы бағалау əдістері қолданылды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – зерттеу барысында анықталғандай экономикалық потенциалды əділ бағалау үшін оның құрамдас бөліктеріне жан-жақты, сандық жəне сапалық талдаулар жүргізу қажет.
Зерттеу нəтижелері – кəсіпорынның экономикалық потенциалын бағалаудың қолданылып келген тəсілдерін зерттеу арқылы бірқатар кемшіліктер анықталды. Осы мəселелердің шешімін табуға мүмкіндік беретін, кəсіпорындардың экономикалық потенциалын бағалаудың əдіснамалық негізі қарастырылды. Сонымен қатар кəсіпорынның экономикалық потенциалын бағалау ерекшеліктері мен көрсеткіштер жүйесі айқындалды.

ҚАРЖЫ ЖƏНЕ ЕСЕП

131-143 477
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты – Қазақстандағы құрылыс кəсіпорындарында бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың мəселелері мен тəртібін қарастыру.
Əдіснамасы – жұмысты жазу кезінде жалпы ғылыми таным əдістері: диалектикалық, абстрактілілогикалық, талдау жəне синтез, сондай-ақ аналит икалық жəне графикалық тəсілдер қолданылды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – зерттеу нəтижесінде алынған қорытындылар құрылыс компанияларында бухгалтерлік есепті тиімді ұйымдастыру үшін пайдаланылуы мүмкін.
Зерттеу нəтижелері – қазіргі заманғы құрылыс нарығындағы ағымдағы экономикалық жағдайға кешенді талдау жүргізілді; құрылыс саласының жəне оның бухгалтерлік есебін ұйымдастырудың ерекшеліктері анықталды; құрылыс саласына қатысты нормативтік-құқықтық база жəне халықаралық қаржылық есептілік стандарттары қаралды.

143-156 253
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты шетелдік тəжірибеде балама энергетиканы дамытудың қаржылық тетігінің əдіснамалық негіздерін анықтау болып табылады.
Зерттеу əдіснамасын ғылыми таным, жүйелеу, жүйелік талдау жəне ғылыми ақпаратты құрылымдау; шетелдік тəжірибеде балама энергетиканы дамытудың қаржылық тетігінің əдіснамалық негіздерін анықтау үшін дедукция əдістері құрайды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы шетелдік жəне отандық практикада жəне əдебиетте біртұтас жүйе ретінде балама энергетиканы дамытудың қаржылық механизмін қолдану туралы мəліметтердің болмауына жəне олардың Қазақстанда балама энергетиканы жедел дамыту үшін зор маңыздылығына негізделген.
Зерттеу нəтижесі балама энергетиканың жедел дамуын жəне балама энергия көздерінің бəсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ететін шетелдік практикада балама энергия көздері жобаларын дамыту процесінде қаржы ресурстарын қалыптастыру мен пайдаланудың əдіснамалық негіздерін айқындау болды.

157-169 351
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты. Елдің экономикасы үшін басымдыққа ие Қазақстандағы шағын жəне орта бизнес (ШОБ) субьектілерін несиелендіру нарығын талдау болып табылады.
Əдіснамасы. Зерттеу тарихи-логикалық əдіс, жүйелі талдау, салыстыру, жəне визуализациялау қолданылып жүргізілді.
Зерттеу құндылығы. Авторлар ШОБ экономикадағы рөлін, қаржыландыру көздерін жəне олардың қол жетімділігін айқындап, сонымен қатар ШОБ екінші деңгейлі банктер (ЕДБ) мен шағын несие ұйымдары (ШНҰ) арқылы несиелендірудің даму тенденцияларын көрсеткен.
Зерттеудің негізгі нəтижелеріне келесілерді жатқызуға болады:
1) ШОБ секторының құрылымы жəне оның Қазақстанның экономикасына əсері қаралды;
2) жүргізілген талдаулар негізінде ел экономикасын банктік несиелендірудің төмендеу себептері жəне ШНҰ несие портфелінің өсу себептері анықталды;
3) FinTech жəне басқа да IT технологиялар енгізу несие өнімдерін қол жетімді ете отырып, шығындарды азайтуға мүмкіндік береді.
4) ШОБ ерекшеліктеріне қарай жаңа өнімдер жасақтау, жеңілдіктер жүйесін енгізу жəне несие алушының сапасын жақсарту бағытындағы əрі қарайғы жұмыс төлемге қабілетті клиенттер тартуға, ШОБ дамуын қолдауға жəне ЕДБ мен ШНҰ табысын көбейтуге мүмкіндік береді.

КƏСІПКЕРЛІК ЖƏНЕ ТУРИЗМ

170-181 328
Аңдатпа

Мақаланың мақсаты болып, Алматы қаласындағы медициналық мекемелердің репутациясына əсер ететін факторларды зерттеу.
Зерттеу əдіснамасына бастапқы жəне екінші реттік айнымалыларды қолдану арқылы эконометрикалық модельдерді құру кірді. Алматы қаласындағы денсаулық сақтау ұйымдарының мəліметтер базасы қолданылып, халыққа медициналық қызмет көрсететін 6 ұйым таңдалды. Талдау үшін мемлекеттік жəне жеке меншік нысанындағы емханалар таңдалды. Алынған мəліметтер негізінде əртүрлі гипотезалар сыналды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Гипотезаларды тестілеу нəтижелері өте қызықты болды. Біріншіден, пациентке дəрігердің біліктілігі маңызды емес. Екіншіден, статистикалық тұрғыдан алғанда, тіркелгендердің жыныстық құрамы емес, шетелдік пациенттер мен оралмандардың болуы маңызды. Үшіншіден, дəрігерлердің біліктілігі жəне медициналық қызметке клиникаға бару жиілігі маңызды болмады.
Зерттеу нəтижелері. Деректерді талдау нəтижелері бойынша емхананың репутациясына алынған факторларлардың кейбіреулері əсер етпеді жəне жеткілікті түрде көріністі айқын көрсетпеді. Осыған байланысты, басқа əсер етуші факторларды зерттеу жəне сапалық əдістерді қолдана отырып, қосымша зерттеулер жүргізу қажет.

182-195 654
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты – Алматы облысының əлеуетіне кешенді бағалау жүргізу жəне емдеусауықтыру туризмін дамыту үшін əлеуеті мен болашағы зор өңірлерді анықтау.
Зерттеу əдістемесі. Қажетті ресурстарды бағалауға кешенді интегралдық тəсіл қолданылды: картографиялық əдіс, статистикалық деректерді жинақтау, теориялық көздерді талдау, эмпирикалық əдіс, теориялық зерттеу əдістері. Жүйелі парадигма шеңберінде Алматы облысының əкімшілік аудандары бөлінісіндегі əртүрлі табиғи-рекреациялық ресурстар сыртқы жүйелер мен ортаның ықпалындағы жүйелі білім ретінде қарастырылады.
Зерттеудің ерекшелігі (құндылығы). Алғаш рет емдеу-сауықтыру туризмін дамыту үшін Алматы облысының туристік-рекреациялық əлеуетіне кешенді зерттеу жүргізілді, басым аумақтар анықталды жəне туризмнің осы бағытын іске асырудың бағыттары мен тетіктері көрсетілді.
Зерттеу нəтижелері. Емдеу-сауықтыру туризмін дамыту туризм саласын ғана емес, ілеспе салаларды дамыту үшін мультипликативті əсер етеді; өңірдің инвестициялық тартымдылығын арттыруға, ішкі туризмді дамытуға ықпал ететін болады.
Қорытынды. Алматы облысының əлеуетін кешенді бағалау негізінде емдеу-сауықтыру туризмін дамыту үшін перспективалы өңірлер бөлінді. Оларға Алматы қаласы, Ұйғыр ауданы, Алакөл курорттық ауданы, сондай-ақ Қапшағай қаласы жатады.

196-206 472
Аңдатпа

Осы ғылыми мақаланың мақсаты ұсынылған индикаторлар мен кəсіпкерліктің даму болжамдары негізінде Қазақстан аймақтарындағы кəсіпкерліктің интеграцияланған рейтингін анықтауға арналған əдіснамалық тəсілді əзірлеу болып табылады.
Əдіснамасы – мақаланы дайындауда статистикалық əдістер қолданылды, аймақтардың рейтингісін анықтау үшін геометриялық орташа мəндерді пайдалану сияқты тренд талдау, шағын жəне орта кəсіпкерліктің даму субъект көрсеткіштерін талдау, математикалық модель ретінде рейтинг əдісі.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – статистикалық талдау жəне оны аймақтардың интегралды рейтингін анықтайтын, өңірлердегі кəсіпкерліктің дамуын бағалау құралы ретінде пайдалану мүмкіндігі.
Зерттеу нəтижелері – статистикалық талдау əдістері ел аймақтарындағы кəсіпкерліктің дамуын, геометриялық орташа мəнге негізделген рейтингтің қалыптасуын бағалау үшін қолданылады. Сондайақ, шағын жəне орта бизнес үшін цифрлық кəсіпкерлікті дамыту бойынша жұмысты жалғастыру қажеттілігі туралы қорытынды жасалды.

207-224 288
Аңдатпа

Соңғы жылдары тұтынушылардың тамақ өнімдеріне, күтімге арналған құралдарға жəне т.б. сияқты органикалық өнімдерге қатысты жасыл мінез-құлқына деген назардың аударылуы айтарлықтай өсті. Дегенмен де, тұтынушылар арасында көп танымалдылыққа ие бола бастаған органикалық дəрідəрмектерге қатысты мінез-құлық жеткілікті зерттелмеген.
Зерттеу мақсаты. Бұл зерттеу органикалық дəрі-дəрмектерді сатып алу ниетіне əсер ететін факторларды түсінуге бағытталған. Зерттеуде, сонымен қоса органикалық дəрі-дəрмектерді сатып алу ниетінде тежеуші фактор ретінде жеткіліксіз хабардарлықтың рөлін түсіндіруге əрекет жасалды.
Əдіснамасы. Мəліметтер екі кезеңде жиналып жəне онлайн режимінде де, ауызша сауалнама түрінде де жүргізілді. Сауалнамаға республиканың екі ірі мегаполисінің тұтынушылары қатысты.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Алынған нəтижелер тұтынушылардың органикалық дəрідəрмектерді таңдау феноменін түсінуге жəне тұтынушылардың жасыл мінез-құлқы саласындағы зерттеудің теориялық базасын арттыруға көмектеседі.
Зерттеу нəтижелері. Жүргізілген зерттеу нəтижесінде, органикалық дəрі-дəрмектерді сатып алу ниетіне айтарлықтай əсер еткен факторлар айқындалды. Оларға денсаулықты сезіну, қауіпсіздік, сенім, хабардарлық, өндіріс елі, баға сезімталдығы, жарнама жəне тиімділік жатқызылды. Сондайақ отбасындағы балалар жынысы мен олардың болуы сияқты демографиялық көрсеткіштер. Сонымен қатар, респонденттердің жартысынан көбі органикалық дəрі-дəрмектерді синтетикалық дəрідəрмектерге қарағанда тиімді деп есептейді.
Қорытынды. Отандық дəрі-дəрмек өндірушілері тұтынушылардың мінез-құлқын түсіну үшін жəне өздерінің маркетингтік қызметін жақсартуға пайдалана алады.

ЗИЯТКЕРЛІК ƏЛЕУЕТТІ БАСҚАРУ

225-239 357
Аңдатпа

Зерттеудің мақсаты – келешекте Қазақстан Республикасында зияткерлік меншік объектілерін (бұдан əрі – ЗМО) коммерцияландыру кезінде ұйымдық-экономикалық қатынастардың қазіргі заманғы механизмін ашуға ықпал ететін тетік элементтерін анықтау. Зияткерлік меншік нарығын дамытудың отандық ерекшеліктерін жəне зерттелетін механизмнің шетелдік тəжірибесін пайдалана отырып, ҚР инновациялық саланы дамытуды жетілдіру жəне қолдау жолдарын əзірлеу.
Əдіснамасы – зерттеуде жалпы экономикалық теорияның, қазіргі экономикалық əдебиеттің құралдары, ЗМО коммерцияландыру кезінде ұйымдастыру-экономикалық қатынастардың механизмін анықтаудың əртүрлі тəсілдері қалыптасқан. Ситуациялық тəсіл қолданылды, зияткерлік меншік объектілерін коммерцияландыру механизмін қарастыру кезінде заңнамалық базаны құрылымдау жəне зерттелетін механизмді ашуға мүмкіндік беретін басқа да жалпы ғылыми əдістер қолданылды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – мақалада, ғылыми тəсілдер мен отандық заңнамалық базаны талдауға сүйене отырып, ЗМО коммерцияландыру кезінде ұйымдастыру-экономикалық қатынастар механизмін қазіргі заманғы анықтау ұсынылды , механизм моделі қарастырылды.
Зерттеу нəтижелері – Қазақстан Республикасының ЗМО коммерцияландыру кезінде ұйымдастыруэкономикалық қатынастардың қазіргі заманғы механизмінің жекелеген элементтерін түсіну инновациялық үлгідегі экономиканы құру процесін жеделдетуге мүмкіндік береді.

240-250 497
Аңдатпа

Зерттеу мақсаты – əлемнің жетекші елдерінің дамуы жаңа экономиканың – білім экономикасының, инновациялардың, жаһандық ақпараттық жүйелердің, зияткерлік еңбек экономикасының, ғылымның, жаңа технологиялардың қалыптасуына алып келді. Бүгінгі таңда Қазақстан өзінің дамуының жаңа кезеңіне кіргенде, əсіресе қоғамдық дамудың түрлі бағыттары бойынша кешенді зерттеулер өзекті болып тұр. Инновациялық əлеуеттің бүгінгі таңдағы рөлін шетелдік жəне отандық деңгейде зерттеп, мəселелерді анықтап, əсер ететін факторларын талдап, даму жолдарын көрсету – зерттеудің басты мақсаты болып табылады.
Зерттеудің əдіснамалық негізі аналитикалық, экономикалық жəне статистикалық талдау əдістері, жүйелік тəсілі, ұқсастық, салыстырмалы жəне сараптамалық бағалау, статистикалық деректерді өңдеуге негізделген.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – əрбір қазақстандыққа қатысты осындай өзекті тақырыптардың бірі – зияткерлік ұлтты қалыптастыру жəне дамыту мəселесі-біздің мемлекетіміздің тірегі, еліміздің одан əрі дамуы мен өркендеуінің негізі болып табылады. Бұл мəселе көп қырлы, ол Қазақстандағы зияткерлік қоғамды қалыптастыру, бай зияткерлік ұлтты қалыптастырудағы Ұлттық зияткерлік əлеуетті арттыру, өз елінің зияткерлік азаматын қалыптастыру сияқты көптеген бағыттарды қамтиды.
Зерттеу нəтижелері – осы тақырып бойынша əртүрлі аналитикалық көрсеткіштер негізінде оларды шешудің жолдары мен əдістері сипатталған. Əр түрлі авторларды түсіндіруде интеллектуалдық əлеуетті анықтау берілген. Бұл жұмыста əлемдік зияткерлік əлеуетті дамытудың негізгі тенденциялары талданды. Бүгінгі күні Зияткерлік меншіктің даму деңгейіне, сондай-ақ белгілі бір сапалық факторлардың əсер етуі кезінде осы салада бар перспективаларға қатысты талдау жүргізілді.

250-262 313
Аңдатпа

Зерттеу мақсаты – Бұл əлемдік тəжірибеде зияткерлік жəне инновациялық белсенділік деңгейін бағалау үшін қолданылатын зияткерлік меншікке сұранысты сандық бағалаудың мəнін ашу болып табылады.
Əдіснамасы – Қазақстан үшін сұранысты бағалаудың факторлық моделі есептелді, талдау зияткерлік меншік нарығы теңгерімсіз күйде екенін көрсетті. Цифрландырудың ауқымды процестері зияткерлік меншік нарығының дамуына айтарлықтай əсер етуі мүмкін деген пікір қалыптасты.
Зерттеу жұмысының бірегейлігі / құндылығы. Мақалада зияткерлік меншік факторының елдер мен өңірлер экономикасын дамытудағы рөлі туралы қарастырылады. Оған қандай əдістер мен модельдер есептелгені, зияткерлік потенциалды еларалық салыстыру үшін қолдану дəрежесі негізінде көрсетілген.
Сұраныс пен ұсыныс сияқты экономикалық категориялардың салыстырылуы талданады.
Зияткерлік меншікке сұранысты талдау мен болжаудың əдіснамалық тəсілдерін жетілдіру мəселесі жəне модельдік құралдар негізінде əдістемелік базаны жақсарту үшін мұндай зерттеулердің қажеттілігі анықталды.
Зерттеу нəтижелері – Қорыта келе, басқаруға жүйелі көзқарастың болмауы əртараптандырудың мақсаттары мен міндеттерін «бұлыңғырлаудың» артуына əкеледі, бірақ теңдестірілген индустриалды саясат жүргізу құралдары мен тетіктерін айтпағанда. Қоғамның барлық салаларында цифрландыру процестері зияткерлік меншіктің теңгерімді нарығын қалыптастыру мен дамыту процестерін жеделдетудің маңызды факторы болып табылады.



ISSN 2789-4398 (Print)
ISSN 2789-4401 (Online)