ТЕОРИЯ ЖӘНЕ ӘДІСНАМА
Осы мақалада шағын агроөнеркәсіптік кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін динамикалық сериялардың элементтерінің өзара әсерін ескеретін экономикалық факторлардың шаршы бағдарламаларын ұсынамыз. Шағын ауыл шаруашылық кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігін экономикалық болжауға бейімделген әдістермен қарапайым дискретті сызықтық болжаудың үш әдісі ұсынылған.
DEA тәсілі соңғы кезде экономикалық үрдістер мен құбылыстарды зерттеуде жиі қолданыла бастаған тәсіл. Ол өнім шығаратын кез келген кәсіпорынның «шығын-өнім» негізіндегі мәліметтерді пайдалану арқылы тиімділікті анықтауға мүмкіндік береді. DEA - тәсілі сызықтық бағдарламалау принциптеріне сүйенеді. Мақалада аталмыш тәсіл арқылы құрылыс нарығындағы кәсіпорындардың көрсеткіштері талданып, олардың тиімді және тиімсіз әрекеттері нақтыланды.
ҚАРЖЫ ЖӘНЕ ТАЛДАУ
Ғылыми мақалада R бағдарламасының көмегімен Қазақстандағы ұлттық валютаның айырбастау бағамына әсер ететін факторларды анықтауға, сондай-ақ қысқа мерзімде оның болжамдарын құрастыру үшін авторегрессиялық интеграцияланған жылжымалы орташа (ARIMA) модельдерін қолданудың зерттелуіне арналған.
Қор нарығы MSCI топқа (Frontier market) халықаралық дәрежелеу агенттігі Қазақстанның шекара алып шықты. Мұндай жағдайға арналған отандық компаниялардың елдер рейтингінде мен құны теріс көрінеді. Біз осы қалыптасқан барлық мүдделі тараптардың балама әдістемеліктерге ашып, 534, Қазақстандық қор биржасының рейтингін анықтауға арттыру жөніндегі ұстанымын ықтимал. Қолда бар екендігі туралы мониторинг өткізілді, оның ішінде қор нарығын дамытуға арналған қазіргі заманғы зерттеулер көрсеткіштері бойынша, аталған мәселеге қатысты, олар белгілі бір дәрежеде дейін ғана тұтастай алғанда елдің қаржы жүйесінің экономикалық өсуіне ықпал етеді, атап айтқанда: қаржы жүйесінің одан әрі өсуі экономикаға зиян әкелуі мүмкін; экономикалық өсу орта мерзімді және ұзақ мерзімді келешекте ретінде өсуі, сондай-ақ қаржылық тереңдігі құбылмалылығының ұлғаюына қарай озып кетті; жеке адамның несиесі экономикалық өсуіне кедергі болады. Осы елдің экономикалық өсуіне ықпал ететін неғұрлым айқын посылами сәйкес Ұлттық қор нарығын қарай анықтау қажет.
Зерттеу мақсаты – Қазақстанның мұнай және газ өнеркәсібі компанияларының капитал құрылымы туралы шешім қабылдауына әсер ететін факторларды анықтау және компромистер теориясы мен иерархия теориясының негізділігін тексеру.
Әдіснама – салыстыру, статистикалық және корреляциондық-регрессиялық талдау жүргізілді.
Түпнұсқалылық/құндылығы – Капитал құрылымын оңтайландыру бәсекеқабілетті нарықта өз орнын табуға мүмкіндік береді. Оңтайлы капитал құрылымын құру қаржылық тұрақтылықтың басты шартының бірі болғандықтан, қарыз көлемі туралы дұрыс шешім қабылдау компанияны нәтижелі басқаруды қаматасыз етеді.
Қорытынды –Зерттеу нәтижесінде, мұнай және газ саласында қызмет атқаратын компаниялар, жаңа инвестициялық және капитал құрылымы туралы шешімдерін иерархия теориясына сәйкес қабылдауға тырысатындығы анықталды.
Зерттеу мақсаты – Қаржы нарығындағы екінші деңгейдегі банктердің тәуекелдерді басқару жүйесін талдау,оларды тиімді қолданудың негізгі мәселелерін анықтау және тәуекелдерді басқару бойынша ұсыныстарды қарастыру болып табылады. Банктердің тәуекелін басқарудың негізгі мақсатытәуекелдерді басқару жөніндегі принципті, сондай-ақ оны бағалау модельдерін әзірлеп енгізу маңызды әрі қажетті болып табылатынын анықтау.
Әдістеме – Мақалада банктердің тәуекелдерді басқару жүйесін дұрыс қолдануы талданады, тәуекелді басқару бойынша негізгі мәселелер анықталады.Ұсынған әдістерді тиімді қолдану және осы жүйелерді жетілдіру бойынша ұсыныстар беріледі және гретл бойынша банктердің қаржылық жағдайы модельмен талданады. Банктерге тәуекелдерді басқарудың тиімді ұйымдастыру құрылымы ұсынылып, оны іске асырудың үлгісі ұсынылады,банктегі тәуекелдерді басқаруда заманауи модельдерді қолдану ұсынылады.
Түпнұсқа/құндылық – Қазіргі уақытта қазақстандық банк секторы экономика саласында маңызды секторлардың бірі болып табылады.Банк жүйесін жетілдірудің басым бағыттарын қарастыру қажет, тәуекелдерді басқару қазіргі уақытта өзекті мәселе болып табылады.Ел экономикасының даму қарқыны, әлеуметтік-экономикалық және әл-ауқаттың қалыптасуы банк саласының даму деңгейіне байланысты. Халықаралық аренада қазақстандық банктердің бәсекелестікке қабілеттілігін арттыру үшін, банк секторының тұрақты дамуын қамтамасыз ету керек.
Авторлық зерттеу – банктік тәуекелдерді басқару жүйесінің қазіргі заманғы әдістерінің қысқаша сипаттамасын және олардың тәжірибелік маңыздылығын анақтау болып табылады.
Қорытынды – Қазіргі уақытта қаржы институттарының алдында тәуекелдерді басқару үдерісінің тиімділігін арттыру міндеттемелері тұр. Банктік тәуекелдер әлеуметтік-экономикалық жауапты процестер болып табылады,бұл банктерде тәуекелдерді басқару жүйелерін дербес реттеу қажеттігі туралы ақпараттандырудың маңыздылығын түсіндіреді. Болып жатқан экономикалық тұрақсыздық, сонымен қатар сыртқы орта жағдайында болып жатқан кері әсерге қарамай тәуекелдерді басқару үдерісінің тиімділігін арттыру міндеттеріне дамудың тұрақтылығын қамтамасыз етуіне мұрындық болады. Осы міндеттерді іске асыру тек әр банктің ішкі саясатына,стратегиясына байланысты жеке - дара әзірленген жүйесінің заманауи тәуекелді басқару моделін ендіруде болып табылады.
Мақалада мемлекеттік сектордағы қаржылық есептілік аудитінің жүзеге асырылу ерекшеліктері, оның ішіндегі республикалық бюджеттің шоғырландырылған қаржылық есептілік аудитіне аса назар аударыла отырып, айқындалды. Авторлар АҚШ және Ұлыбритания секілді дамыған елдердегі мемлекеттік бюджеттің шоғырландырылған қаржылық есептілік аудитін жүзеге асыру тәжірибелеріне салыстырмалы талдау жүргізді. Сондай-ақ, жүргізілген талдау нәтижелері негізінде қаржылық есептілік аудиті ұғымының авторлық анықтамасы берілді және Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік аудитті рационалды ұйымдастыру бойынша ұсыныстар жасалды.
БИЗНЕС ЖӘНЕ КОРПОРАЦИЯЛЫҚ БАСҚАРУ
Зерттеу нәтижесі бойынша, қонақ үйлердің өзіндік құнын анықтау үшін шығындарды бөлудің жақсартылған әдістері ұсынылды. Қонақ үй бөлмелері бойынша шығындардың өзіндік құнын да анықталды. Бұл әдіс құнын есептеу кезінде маңызды болып табылады, өйткені қонақ үй бизнесінде бөлмелердің түрлі санаттары бар (жалғыз, қосарлы, люкс және т.б.) және бөлме бағасы соған байланысты болып табылады. Бұл әдіс өзіндік құнды дәл есептеуді қамтамасыз етеді. Екінші қолданылған әдіс – қонақ үйдің толуына байланысты өз құндылығын анықтау. Бұл әдіс маңызы кем емес болып табылады, өйткені қонақ үйдің толуына маусымдық, ұзақ мерзімді келісімшарттардың болуы, брендтің болуы және т.б. сияқты сияқты маңызды әсерлері бар. Мақаланы қорытындылай келе, қонақ үй бизнесінің құнын анықтау қазіргі жағдайдағы өзекті мәселе деп санағым келеді және бұл жұмыс теорияға жүгінген, практикада қолданыс табатын ұсыныс болып табылады.
Мақалада шағын бизнес кәсіпорындарының инновациялық әлеуетін бағалаудың әр түрлі тәсілдері қарастырылған. Инновациялық әлеуетті бағалаудың теоретикалық бағыттары, оны іске асыру үшін қажетті статистикалық деректерді жинау және өндіріс факторларының эволюциялық теориясы негізінде авторлар Қазақстан Республикасында шағын бизнес субъектілерінің инновациялық әлеуетіне ықпал ететін факторлардың негізгі топтарын анықтады. Шағын бизнестің инновациялық әлеуетіне әсер ететін факторларды бағалаудың құрастырылған нұсқасы (үлгісі) макродеңгейде, сондай-ақ салалық деңгейде кәсіпорынның инновациялық қызметінің нәтижелелері мен оның дамуына ықпал ететін жағдайларды біріктіруге мүмкіндік береді.
ҒАЛАМДАНДЫРУ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН
Бұл мақалда АҚШ пен Қытай арасындағы сауда-экономикалық қатынастардың өзекті мәселелері талқыланды. Зерттеу осы халықаралық ынтымақтастық шеңберінде проблемаларды анықтауға және тиісті шешімдерді табуға бағытталған. АҚШ пен Қытай арасындағы сауда қатынастарының ағымдағы экономикалық, әлеуметтік және саяси аспектілері талданады. Артықшылықтары мен кемшіліктері анықталды, негізгі тәуекелдер анықталды, сондай-ақ екі елдің бәсекелестік артықшылықтарын талдау. Осы елдер арасындағы ағымдағы макроэкономикалық ахуалды тұрақтандыру және жақсарту саласындағы ықтимал шешімдер мен ұсынымдар қаралды.
Бұл зерттеуде әртүрлі елдегі жоғары білім беру жүйесін қаржыландыру модельдері талданып, қаржыландыруды жүзеге асыратын субъектілерге салыстырмалы талдау жүргізілді.
Зерттеу құндылығы – бұл мақалада жарияланымдық құрылыстың экономикалық аспектілері, алғашқы рет, Қазақстан кейсі негізінде, неолибералды саясаттың және зерттеушілердің қызметтерінің тиімділігін сандық көрсеткіштері арқылы бағалау үрдісінің салдары ретінде қарастырылады. Авторлар аталмыш саясат біршама құрылымдық проблемаларға әкеп соғады деуде. Бұл проблемалардың сипаттамасы жергілікті ғалымдардың әлемдік ғылыми қауымдастыққа қосылу процессіне байланысты мүмкіндіктер мен қиындықтардың бар екендігін айқын көрсетеді.
ТҰРАҚТЫ ДАМУ ЭКОНОМИКАСЫ
Зерттеу мақсаты – Қазақстан Республикасы өңірлерінің демографиялық әлеуетіне әсер ететін негізгі факторларды анықтау, оларды бағалап, талдап көрсету және нәтижесінде жалпы халықтың ұдайы өсіпөнуіне жекелеген өңірлердің қосатын үлесін көрсету.
Зеттеу әдіснамасы (қолданатын әдістерді сипаттау) – мақаланы жазу барысында зерттеу жалпы Қазақстан Республикасының өңірлері бойынша демографиялық әлеуетке әсер етуші факторлардың статистикалық мәліметтеріне талдау жасау, бақылау, сандық талдау және салыстыру әдістеріне негізделді.
Жұмыстың негізгі құндылығы – автор соңғы жылдардағы Қазақстан өңірлері бойынша демографиялық әлеуетке әсер етуші факторларды жиыстырып, оларға талдау жасаған. Факторларды зерттеу барысында өңірлер арасында жалпы Республикаға маңызды демографиялық әлеуеті жоғары, тұрақты және төмен аймақтар анықталған.
Зерттеу нәтижесі – зерттеу нәтижесінде Қазақстан бойынша жыл сайынғы халықтың тұрақты ұдайы өсімі тек кейбір өңірлердің, яғни Оңтүстік Қазақстан, Маңғыстау, Ақтөбе, Жамбыл, Атырау және Алматы облыстарындағы демографиялық әлеуетінің жоғарылығына байланысты екені дәлелденді. Ал керісінше, Солтүстік және Шығыс Қазақстан, Қостанай, Қарағанды және Павлодар облыстарында демографиялық әлеуеттің төмендігі айқындалды. Жалпы еліміз бойынша халықтың ұдайы өсіпөну үдерісінің баяу деңгейде жылжып отырғаны осы жағдайларға байланысты болып отыр. Талдау нәтижесінде демографиялық әлеуетке байланысты өңірлер топтастырылды.
Қазақстан экономикасы бастан елеулі ТШИ ағыны астам уақыт бойы ондаған жылдар, бірақ нақты нәтижелері (әсері) бұл процесс әлі жеткілікті зерттелген. The study is focused on зерттеу әсерлерін ТШИдің Қазақстан экономикасына тұрғысынан олардың әсер ету ғана емес, көрсеткіштер динамикасы ЖІӨ, бірақ сондай-ақ, қолға түсіну әрекеті, тағы қандай көрсеткіштер зерттеу қажет жасау үшін шынайы бейнесін рөлі туралы ТШИ, еліміздің экономикасындағы ең алдымен, нақты секторындағы.
ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЭКОНОМИКА
Мақалада автор Қазақстан Республикасының өткен уақыттағы ақпараттық-коммуникациялық секторының статистикалық мәліметтерін талдаған, АТ (ақпараттық технология) саласының дамуына талдау келтірген. АТ саласын талдау барысында Қазақтанның АТ секторының құрылысына, оның ішінде Бағдарламалық қамтамасыз ету, құрал-жабдық АТ, қызмет көрсету АТ секторларының мәліметтеріне шолу жасалған. Терең талдау мақсатында қызмет көрсету АТ-ның құрылысы кейбір қызмет көрсету түрлерінің АТ құрылысы мысалында жете қарастырылған.
Осы мақалада ФАТФ халықаралық стандарттарының талаптарын іске асыру тұрғысында жария лауазымды тұлғаларды (ЖЛТ) идентификациялау мәселесі қарастырылды. ФАТФ 12-стандартын іске асыруға қатысты Қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл жөніндегі Еуразиялық топты құрған ТМД елдерінің халықаралық тәжірибесі зерттелді. Қазақстандық практикаға болжам жасалды және ұлттық ЖЛТ-ға қатысты клиентті тиісінше тексеру шараларын жүргізу кезіндегі өзекті мәселелер айқындалды. Талдау жасаудың сапалы әдістері пайдаланыла отырып, ұлттық ЖЛТ-ны идентификациялау мәселелерін анықтау мақсатында банк секторы өкілдерімен сараптамалық сұхбаттасулар жүргізілді. Сұхбаттасу нәтижелері клиенттің ұлттық ЖЛТ-ға жататындығын анықтау жөніндегі міндеттемелерді қаржы мониторингі субъектілеріне заңды түрде бекіту, осындай тұлғалардың деректер базасын құру мүмкіндігін қарау қажеттігін көрсетеді.
ISSN 2789-4401 (Online)