Аймақты дамыту бағдарламаларының ерекшеліктері: орталық Қазақстан моноқалалары негізінде талдау

   Зерттеу мақсаты: Қарағанды облысының моноқалаларын үлгі ретінде ала отырып, Қазақстандағы өңірлерді дамыту жобаларының мəселесін атқарылған бағдарламалар мен жобалардың мақсаттары мен көрсеткіштерінің осы қалаларға сəйкестігін жəне қаншалықты құнды екенін қарастыру.
   Əдіснамасы. Қазақстандағы өңірлерді дамыту жобаларының эволюциясы мен тиімсіздігінің түп тамырын түсіну үшін Қарағанды облысының моноқалаларын үлгі ретінде ала отырып, сəйкес əдебиет, мемлекеттік бағдарламалар жəне олардың көрсеткіштеріне талдау жасалды. Көрсеткіштерді қайта қарау қажеттілігі жəне жобаларды басқару қағидаларына сəйкес (мүдделі тараптар мен құндылық) негізделген жаңа тəсіл ұсынылды. Кабинеттік талдау əдебиетті қарастыру мен Жобаларды басқару бойынша білім жинағының нұсқаулығын (PMBOK) [1] талдауға негізделіп жасалды.
   Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Бұл зерттеу өңірлерді дамыту жобаларының моноқалалардағы қазіргі жағдайын, тиімсіздігінің түп тамырын жəне шешу жолдарын айқындайды. Өңірлерді дамыту жобаларының негізгі мақсаттары мен көрсеткіштерінің Қарағанды облысының моноқалаларына сəйкестігі қарастырылды.

   Зерттеу нəтижелері: өңірлерді дамыту жобалары көбіне инфрақұрылымға қатысты жобалардың маңыздылығына мəн берген. Алайда, жобалардың мақсаты экономиканы əртараптандыру еді. Сонымен қатар, барлық моноқалалар үшін сəйкес келе бермейтін біртекті көрсеткіштер мен əдіснама келтірілген. Жүзеге асырылған жобалар жайында мемлекеттік есеп берулер электр жəне су желілеріне қатысты нəтижелерді көрсетеді, бірақ зерттеулер мен БАҚ мақалалары бұл бағдарламалар мен жобалардың тиімділігінің төмендігін жəне олардың негізгі тұтынушылары – жергілікті халыққа əсері мен құндылығының жоқтығын көрсетеді.

1. Правительством РК принят Проект Программы развития моногородов на 2012-2020 годы [Electronic resource] // Zakon.kz [website]. – 2012. – URL: https://www.zakon.kz/4491772-pravitelstvom-rk-prinjat-proekt.html (Accessed: 10. 04. 2022).

2. Постановление Правительства Республики Казахстан от 27 декабря 2019 года № 990 Об утверждении Государственной программы развития регионов на 2020-2025 годы [Electronic resource] // Əділет [website]. – 2019. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/archive/docs/P1900000990/27.12.2019 (Accessed: 10. 04. 2022).

3. Калиакпаров Д. Программа развития моногородов не действует – депутат / Д. Калиакпаров [Electronic resource] // Total.kz [website]. – 2020. – URL: https://total.kz/ru/news/gossektor/programma_razvitiya_monogorodov_ne_deistvuet__deputat_date_2020_12_09_14_06_32 (Accessed: 10. 04. 2022).

4. Полный текст выступления К. Токаева на совещании по вопросам развития моногородов [Electronic resource] // Хабар 24 [website]. – 2021. – URL: https://24.kz/ru/news/policy/item/508360-polnyj-tekst-vystupleniya-k-tokaeva-na-soveshchanii-po-voprosam-razvitiya-monogorodov (Accessed: 10. 04. 2022).

5. Junussova M., Beimisheva A. Monotowns of Kazakhstan: Development Challenges and Opportunities // In: Koulouri, A., Mouraviev, N. (eds) Kazakhstan’s Developmental Journey. – Palgrave Macmillan, Singapore, 2021. – P. 211-247. – DOI: https://doi.org/10.1007/978-981-15-6899-2_8.

6. Бейсембаев С. Ни к селу, ни к городу: Проблема неформальной занятости молодежи в моногородах Казахстана / С. Бейсембаев. – Астана: Paper Lab, 2017. – 65 c.

7. Программа развития Карагандинской области на 2016-2020 годы. Утверждена решением XIII сессии областного маслихата № 263 от 12 декабря 2017 года. – Караганды, 2017. – 184 c.

8. Камалиева А. Возрождение моногородов: быть или не быть? / А. Камалиева [Electronic resource] // Ekonomist [website]. – 2020. – URL: https://ekonomist.kz/kamaliyeva/vozrozhdeniye-monogoroda (Accessed: 10. 04. 2022).

9. Aldashev A., Dietz B. Economic and spatial determinants of interregional migration in Kazakhstan // Economic Systems. – 2014. – № 38 (3). – P. 379-396. – DOI: 10.1016/j.ecosys.2013.10.004.

10. Maymurunova A. A. Small and medium entrepreneurship as a factor of innovative development of single-industry towns of Karaganda region // Scientifi c proceeding of the Belarusian state economic university. – Minsk, 2020. – P. 366-372.

11. Pike A., Rodríguez-Pose A., Tomaney J. What Kind of Local and Regional Development and for Whom? // Regional Studies. – 2007. – № 41 (9). – P. 1253-1269. – DOI: 10.1080/00343400701543355.

12. Ускова Т. В. Моногород: управление развитием / Т. В. Ускова [и др.] ; под ред. д. э. н. Т. В. Усковой. – Вологда: ИСЭРТ РАН, 2012. – 220 с.

13. Адамбаева Н. Необходимость структурных изменений моногородов Казахстана и задачи местного управления. Опыт Германии / Н. Адамбаева // Политика на местном уровне – актуальные и проблемные вопросы. Рекомендательное пособие для субъектов местного управления в Казахстане. – Нур-Султан: Типография «IndigoPrint», 2020. – С. 231-247.

14. О фонде [Electronic resource] // Фонд развития моногородов [website]. – б. д. – URL: http://моногорода.рф/about (Accessed: 10. 04. 2022).

15. Подведены итоги рейтинга моногородов за 2019 год [Electronic resource] // Фонд развития моногородов [website]. – 2020. – URL: http://моногорода.рф/news/podvedeny_itogi_reytinga_monogorodov_za_2019_god/ (Accessed: 10. 04. 2022).

16. Юрьева Т. В. Проекты развития как инструмент диверсификации экономики города / Т. В. Юрьева // Вестник Кемеровского государственного университета. Серия: Политические, социологические и экономические науки. – 2018. – № 2. – С. 172-176. – DOI: 10.21603/2500-3372-2018-2-172-176.

17. Zarubin V., Tkhakushinov E., Kuizheva S., Nekrasova S., Ovsyannikova T. Conceptual Specific of Project Management of Regional Economy Development // Asian Social Science. – 2015. – № 11 (14). – P. 306-313. – DOI: 10.5539/ass.v11n14p306.

18. Экспедиция ВШЭ отправилась на Урал, чтобы изучить работу вузов в моногородах [Electronic resource] // Национальный исследовательский университет «Высшая школа экономики» [website]. – 2018. – URL: https://ioe.hse.ru/news/219227581.html (Accessed: 10. 04. 2022).

19. Radulescu C., Ovidiu S., Radulescu G.M.T., Radulescu A., Radulescu M. Management of Stakeholders in Urban Regeneration Projects. Case Study: Baia-Mare, Transylvania // Sustainability. – 2016. – № 8 (3). – Article 238. – DOI: 10.3390/su8030238.

20. Yang R. J. 2013. An investigation of stakeholder analysis in urban development projects: Empirical or rationalistic perspectives // International Journal of Project Management. – 2014. – № 32 (5). – P. 838-849. – DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.ijproman.2013.10.011.

21. Wang J., Yang Y., Huang H., Wang F. Stakeholder Management in Government-Led Urban Regeneration: A Case Study of the Eastern Suburbs in Chengdu, China // Sustainability. – 2022. – № 14 (7). – Article 4357. – DOI: https://doi.org/10.3390/su14074357.

22. Bumbalova M., Takac I., Tvrdonova J., Valach M. Are stakeholders in Slovakia ready for communityled local development? Case study fi ndings // European Countryside. – 2016. – № 2. – P. 160-174. – URL: https://ideas.repec.org/a/vrs/eurcou/v8y2016i2p160-174n8.html.

23. Arsova S., Genovese A., Ketikidis P. H., Alberich J. P., Solomon A. Implementing Regional Circular Economy Policies: A Proposed Living Constellation of Stakeholders // Sustainability. – 2021. – № 13. – Article 4916. – DOI: https://doi.org/10.3390/su13094916.

24. Loibl W., Walz A. Generic regional development strategies from local stakeholders’ scenarios – the Montafon experience // Ecology and Society. – 2010. –№ 15 (3). – Article 3.

25. Waheduzzaman. Value of people’s participation for good governance in developing countries // Transforming Government: People, Process and Policy. – 2010. – № 4 (4). – P. 386-402. – DOI: 10.1108/17506161011081345.

26. Uzakova Sh., Beimenbetov S., Shildibekov Ye. Value-oriented approach in Kazakhstani regional development projects // Problems and Perspectives in Management. – 2021. – № 19 (4). – P. 352-361. – DOI: 10.21511/ppm.19(4).2021.28.

27. Миграция населения по полу по городам и районам области [Electronic resource] // Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [website]. – n. d. – URL: https://stat.gov.kz/ (Accessed: 10. 04. 2022).

28. Бектлеева Д. Оценка факторов внутренней миграции в регионах Казахстана / Д. Бектлеева // Journal of Economy and Finance. – 2020. – № 3-4. – C. 47-62.

29. Жусупова А. Миграционный маятник: что важно учесть в программах развития регионов? / А. Жусупова [Electronic resource] // Ekonomist [website]. – 2019. – URL: https://ekonomist.kz/zhussupova/migracia-mayatnik-pereselenie (Accessed: 10. 04. 2022).

30. Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan, Committee on Statistics, Office of Statistics of the Sustainable Development Goals. Children of Kazakhstan - Statistical Compendium. – Nur-Sultan 2019. – 69 p.

31. Определение потребности в кадрах Пятилетний прогноз (2017-2022 гг.). – Ministry of labor and social protection of population, 2017. – 333 c.

32. 17 тыс. специалистов получили льготные бюджетные кредиты на покупку жилья по программе «С дипломом в село» [Electronic resource] // Официальный информационный ресурс Премьер-Министра Республики Казахстан [website]. – 2019. – URL: https://primeminister.kz/ru/news/17-tys-specialistov-poluchili-lgotnye-byudzhetnye-kredity-na-pokupku-zhilya-po-programme-s-diplomom-v-selo (Accessed: 10. 04. 2022).

33. Моногорода Казахстана: пришло время реальных действий [Electronic resource] // Официальный информационный ресурс Премьер-Министра Республики Казахстан [website]. – 2013. – URL: https://primeminister.kz/ru/news/monogoroda-kazahstana-prishlo-vremja-realnyh-dejstvij (Accessed: 10. 04. 2022).

34. Расширенная коллегия МНЭ РК: итоги деятельности за 2020 год и планы на 2021-й [Electronic resource] // Официальный информационный ресурс Премьер-Министра Республики Казахстан [website]. – 2021. – URL: https://www.primeminister.kz/ru/news/reviews/rasshirennaya-kollegiya-mne-rk-itogi-deyatelnosti-za-2020-god-i-plany-na-2021-y-192260 (Accessed: 10. 04. 2022).

35. Пралиев Б. С. Предпринимательский потенциал в моногородах Республики Казахстан: проблемы и инструменты повышения / Б. С. Пралиев // Бенефициар. – 2018. – № 30. – С. 34-40.