ПАНДЕМИЯДАН КЕЙІНГІ КЕЗЕҢДЕ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТУРИЗМ НАРЫҒЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ

Зерттеу мақсаты – жаһандық пандемияның индустрияға əсер ету дəрежесін анықтау, сала үшін күрделі постпандемия кезеңінде оның экономикалық тиімділігін анықтау жəне оның дамуына ықпал ететін туристік нарықты қалпына келтіру бойынша ұсыныстар əзірлеу мақсатында Қазақстанның туристік нарығына талдау жасау.
Əдіснамасы – Туризм нарығының тиімділігін зерттеуде жəне салаға инвестиция тартуда жүйелі тəсілді, статистикалық, экономикалық жəне салыстырмалы талдау мен синтез əдістерін, индукциялық əдіс қолданылды. Есептеу процесінде қажетті мəліметтерді алуға мүмкіндік беретін статистикалық деректер мен өлшеу құралдарының негізінде туризм секторын дамытудың экономикалық көрсеткіштерінің жиынтығы қолданылды жəне талданды. Зерттеудің теориялық негізі отандық жəне шетелдік ғалымдардың экономикалық даму жəне пандемияның туризм индустриясына əсері туралы еңбектері болды. Сондай-ақ туризм саласын дамыту саласындағы Қазақстан Республикасының тұжырымдамалары мен бағдарламалық құжаттары жəне оның өңірлік бағдарламалары қаралды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Мақаланың құндылығы: статистикалық материалдарды зерделеу мен талдау негізінде Қазақстанның туризм секторындағы дағдарыстың ауқымын көрсетуге талпыныс жасалды. Мақалада авторлар туристік бизнес үшін мемлекетті, кəсіби бірлестіктерді қолдау шараларына тоқталды.
Зерттеу нəтижелері. Талдау нəтижесінде туризм саласының дамуындағы жаңа тенденциялар анықталды: саяхат бағытын таңдау уəждемесінде белгілі бір өзгерістер орын алды, ішкі туризмге жəне санаториялық-курорттық қызмет көрсету секторына қайта бағдарлану байқалады, туристік бизнесті ұйымдастыру тəсілдері өзгерді, сандық технологияларды қолдану кеңейтілді, қызмет көрсету мен туристерді орналастыру орындарының қауіпсіздігіне басымдық берілуде.

1. Choi Y., Kim H.-J., Lee Y. Economic Consequences of the COVID-19 Pandemic: Will It Be a Barrier to Achieving Sustainability? // Sustainability (Switzerland). – 2022. – № 14(3). – P.27-48. – DOI:10.3390/su14031629.

2. Śledzik K., Płoska R., Chmielewski M., Barembruch A. Calm before the storm in the european tourism sector: Pre-covid-19 multivariate competitive position analysis in the 2011-2019 period // Journal of Environmental Management and Tourism. – 2021. – № 12(6). – Р. 1676-1686. – DOI:10.14505/jemt.v12.6(54).23.

3. Rahman M. K., Gazi A. I., Bhuiyan M. A., Rahaman A. Effect of Covid-19 pandemic on tourist travel risk and management perceptions // PLoS ONE. – 2021. – № 16(9). – Р. 141-159. – DOI:10.1371/journal.pone.0256486.

4. Yan H., Wei H., Wei M. Exploring tourism recovery in the post-covid-19 period: An evolutionary game theory approach // Sustainability (Switzerland). – 2021. – № 13(16). – Р.284-303. – DOI:10.3390/su13169162.

5. da Silva D., Schutte D., Surujlal J. Unpacking the IFRS implications of COVID-19 for travel and leisure companies listed on the JSE // Sustainability (Switzerland). – 2021. – № 13(14). – Р. 89-102. – DOI:10.3390/su13147942.

6. Zhang H., Song H., Wen L., Liu C. Forecasting tourism recovery amid COVID-19 // Annals of Tourism Research. – 2021. – № 87. – Р. 316-328. – DOI:10.1016/j.annals.2021.103149.

7. Kakkar S. The outbreak of sars-cov-2 (Covid-19): Impact on international tourism // Journal of Globalization Studies. – 2021. – № 12(1). – Р. 145-158. – DOI:10.30884/jogs/2021.01.08.

8. Донских И. С. Фактор влияния пандемии Covid-19 на мировой туризм // Современная наука: актуальные проблемы теории и практики. Серия: Экономика и право. – 2021. – № 11. – С. 23-28.

9. Чикинова М. С. Новые факторы развития международного туризма в условиях пандемии // Вопросы новой экономики. – 2021. – № 2(58). – С. 94-98.

10. Ноева Е. Е. Оценка влияния пандемии Covid-19 на международный туризм // Актуальные вопросы современной экономики. – 2021. – № 12. – С. 1435-1439.

11. Салеева Т. В. Трансформация мирового туризма под влиянием пандемии Covid-19 (по предварительным итогам 2020 года) // Sochi Journal of Economy. – 2021. – № 15(2). – С. 183-191.

12. Зайцева Н. А. Влияние пандемии коронавируса на развитие индустрии туризма и гостеприимства: глобальные аспекты и национальные аспекты // Международная экономика. – 2021. – № 2. – С. 98-113.

13. Макоева А. А. Восстановление туризма после пандемии, и каким он станет // Интернаука. – 2021. – № 35-1(211). – С. 47-49.

14. Эйдельман Б. М., Эйдельман Л. О. Особенности развития индустрии туризма после окончания пандемии коронавируса // Вестник ТИСБИ. – 2021. – № 1. – С. 58-65.

15. Скоромец Е. К. Индустрия туризма в условиях пандемии // Глобальный научный потенциал. – 2020. – № 9(114). – С. 157-161.

16. Пация С. А., Дахужева С. Э. Анализ последствий пандемии коронавируса на сферу туризма // E-Scio. – 2021. – № 6(57). – С. 569-577.

17. Li L., Tao Z., Lu L., Zhang J., Zhang M. The impact of COVID-19 on the regional tourism flow network: an empirical study in Hubei Province // Current Issues in Tourism. – 2022. – № 25(2). – P. 287-302. – DOI:10.1080/13683500.2021.1937075.

18. Kabanova E. E., Vetrova E. A., Evstratova T. A., Bogacheva T. V., Kubasova E. I. The impact of the covid-19 pandemic on the development of internal tourism in the Russian federation: A statistical analysis // Journal of Environmental Management and Tourism. – 2022. – № 12(8). – P. 2148-2156. – DOI:10.14505/jemt.v12.8(56).13.

19. Subadra I. N., Hughes H. Pandemic in paradise: Tourism pauses in Bali // Tourism and Hospitality Research. – 2022. – № 22(1). – P. 122-128. – DOI:10.1177/14673584211018493.

20. Mondal B. K., Sahoo S., Paria P., Chakraborty S., Alamri A. M. Multi-sectoral impact assessment during the 1st wave of COVID-19 pandemic in West Bengal (India) for sustainable planning and management // Arabian Journal of Geosciences. – 2021. – № 14(23). – P. 147-161.

21. Navarro-Drazich D., Lorenzo C. Sensitivity and vulnerability of international tourism by covid crisis: South America in context // Research in Globalization. – 2021. – № 3. – Р. 215-234. – DOI:10.1016/j.resglo.2021.100042.

22. Munawar H. S., Khan S. I., Ullah F., Kouzani A. Z., Parvez Mahmud M. A. Effects of COVID-19 on the Australian economy: Insights into the mobility and unemployment rates in education and tourism sectors // Sustainability (Switzerland). – 2021. – № 13(20). – Р. 149-163. – DOI:10.3390/su132011300.

23. Акылбекова Н. И., Джумабаева М. З. Туризм в условиях пандемии коронавируса: проблемы и пути развития // Вестник Кыргызского государственного университета имени И. Арабаева. – 2021. – № 2. – С. 172-176.

24. Nurpeissova A., Islam D. Analyses of key steps to overcome the crisis in tourism during a pandemic: the expierence of Kazakhstan and the United Kingdom // Central Asian Economic Review. – 2021. – № 2(137). – P. 64-80.

25. Dorofeeva A. R. Measures of state support for the tourism industry during the coronavirus pandemic: the Russian experience // Экономика: вчера, сегодня, завтра. – 2021. – № 11(9-1). – P. 67-73.

26. Амосов А. С., Ашинова М. К. Меры поддержки Российского туризма в условиях пандемии коронавируса Covid-19 // Новые технологии. – 2021. – № 17(5). – С. 65-72.

27. Ansari Z. A., Bashir M., Pradhan S. Impact of corona virus outbreak on travelers’ behavior: scale development and validation // International Journal of Tourism Cities. – 2022. – Р. 376-395. – DOI:10.1108/IJTC-06-2021-0123.

28. Wang X., Lai I. K. W., Zhou Q., Pang Y. H. Regional travel as an alternative form of tourism during the COVID-19 pandemic: Impacts of a low-risk perception and perceived benefits // International Journal of Environmental Research and Public Health. – 2021. – № 18(17). – Article 9422. – DOI:10.3390/ijerph18179422.

29. Jeon C.-Y., Yang H.-W. The impact of the covid-19 pandemic on tourists’ wtp: Using the contingent valuation method // International Journal of Environmental Research and Public Health. – 2021. – № 18(16). – Р. 158-175. – DOI:10.3390/ijerph18168605.

30. Serohina N., Pikhurets O., Sukhatskyi R., Lytvyn S., Miroshnykov I. On the problems of amending the terms of the contract on the provision of tourism services during the covid-19 pandemic // Journal of Environmental Management and Tourism. – 2021. – № 12(1). – Р. 302-306. – DOI:10.14505/jemt.v12.1(49).26.

31. Ратникова М. И. Антикризисные меры на рынке туризма в условиях всемирной пандемии Covid-19 // Бенефициар. – 2020. – № 84. – С. 20-23.

32. Дектярева А. В., Горгодзе Т. Е. Covid-19: Влияние пандемии на туристскую отрасль и развитие въездного и внутреннего туризма // Экономика и предпринимательство. – 2021. – № 10(135). – С. 490-495.

33. Ергунова О. Т., Бочков П. В., Блинова Е. А. Внутренний туризм и пандемия Covid-19: инструменты развития // Финансовая экономика. – 2021. – № 11. – С. 38-40.

34. Зограбян С. В. Пандемия и возможности для развития внутреннего туризма // Экономика и бизнес: теория и практика. – 2020. – № 6(64). – С. 104-108.

35. Vinerean S., Opreana A., Tileaga C., Popșa R. E. The impact of covid-19 pandemic on residents’ support for sustainable tourism development // Sustainability (Switzerland). – 2021. – № 13(22). – Р.85-107. – DOI:10.3390/su132212541.

36. Rodrigues P., Gómez-Suárez M., Brochado A., Borges A. P., Matias Á. COVID Crisis and the Impact on Smart Tourism, Sustainable Development and Local Communities // Palgrave Studies of Cross-Disciplinary Business Research, in Association with EuroMed Academy of Business. – 2022. – Р. 157-179. – DOI:10.1007/978-3-030-76583-5_7.

37. Гуляев В. Г., Рассохина Т. В. Устойчивое развитие туризма в условиях кризиса, вызванного пандемией Covid-19 // Вестник РМАТ. – 2020. – № 4. – С. 121-127.

38. Теличева Е. Г., Чернов В. А. Устойчивое развитие туризма: контент обзор конъюнктуры туристского рынка в период пандемии // Научно-техническое и экономическое сотрудничество стран АТР в XXI веке. – 2020. – № 2. – С. 136-140.

39. ЮНВТО – Всемирная туристская организация, приложение статистического обновления Обновленная информация [Электронный ресурс] // ЮНВТО – Всемирная туристская организация [web-сайт]. – Май 2021. – URL: https://www.eunwto.org/doi/abs/10.18111/wtobarometerrus.2021.19.1.3?journalCode=wtobarometerrus (Дата обращения: 24.11.2021).

40. Динамика развития туризма за 2020 и 1-ый квартал 2021 года. Отчет министра культуры и спорта перед населением [Электронный ресурс] // Министерство культуры и спорта Республика Казахстан [web-сайт]. – 2021. – URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/mcs/press/news/details/202009?lang=ru (Дата обращения: 24.11.2021).

41. Годовой отчет АО «НК Kazakh tourism» за 2020 год [Электронный ресурс] // «Kazakh Tourism» [web-сайт]. – 2020. – URL: https://qaztourism.kz/upload/iblock/7c1/7c1d612c67bd5ff28185620adbcea702.pdf (Дата обращения: 18.12.2021).

42. Годовой отчет АО «НК Kazakh tourism» за 2019 год [Электронный ресурс] // «Kazakh Tourism» [web-сайт]. – 2019. – URL: https://qaztourism.kz/upload/iblock/e9e/e9e7f1658998f6deb232b6d8ab91240d.pdf (Дата обращения: 18.12.2021).

43. Туризм Казахстана 2016-2020, статистический сборник [Электронный ресурс] // Агентство по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан Бюро национальной статистики [web-сайт]. – 2020. – URL: https://stat.gov.kz/official/industry/22/publication (Дата обращения: 18.12.2021).

44. Гурова И. И. Экономика туризма. – Гомель: ГГТУ им. П.О. Сухого, 2008. – 88 с.