Дамушы елдердегі креативті өнеркəсіп: Қазақстан тəжірибесі

Зерттеу мақсаты – Қазақстан мысалында дамушы елдердің креативті өнеркəсібінің ерекшеліктерін зерттеу жəне оның дамуындағы негізгі кедергілерді анықтау.

Əдіснамасы. Бұл жұмыста Қазақстандағы креативті өнеркəсіпті сапалық зерттеу сұхбат негізінде жүргізілді. Оған келесі салалардың 84 өкілі қатысты: сахна өнері (26 %), дизайн (20 %), қолөнер (14 %), бағдарламалық қамтамасыз ету жəне компьютерлік жүйелер (13 %), музыка (13 %), кинематография (6 %), сəулет (3 %), теледидар мен радио (2 %), интерактивті ойын-сауық бағдарламалары (3 %).

Зерттеудің біргейлігі / құндылығы. Креативті өнеркəсіп тұжырымдамасы дамыған елдерде де, дамушы елдерде де маңызға ие болып келеді. Зерттеу нəтижелері академиялық жəне саяси кеңістіктер үшін жоғары құндылыққа ие, сонымен қатар əлемдік əдебиет қорын креативті өнеркəсіп дамуын жетілдіру бойынша практикалық ұсыныстарымен байытады.

Зерттеу нəтижелері. Зерттеу нəтижесінде бизнес-модель, мотивация, қаржыландыру, технология, желілер, кедергілер, Қазақстанның позициясы мен COVID-19 тобына біріктірілген кодтар анықталды. Оған сəйкес отандық креативті өнеркəсіпке сапалы талдау жасалынды. Нəтижесінде, əрбір кодты сипаттау жəне декодтау кезінде сала өкілдерінің негізгі бөлігі (38 %) жеке кəсіпкерлер, 31 %-ы фрилансерлер, 21 %-ы ЖШС өкілдері екені анықталды; негізгі қаржыландыру көзі – бұл сала өкілдерінің өзі (65 %), несие алу (17 %) жəне мемлекеттік қолдау (6 %) екені айқындалып, ал бұл өз кезегінде мемлекеттік органдардың креативті өнеркəсіпті дамыту мен қолдауда үлесі мен белсенділігінің төмендігін көрсетті. Осы орайдағы негізгі кедергілерді жою үшін қаржылық жəне құқықтық қолдау түріндегі мемлекеттің қатысу деңгейін жоғарылату, тəжірибе алмасу жəне отандық мамандардың біліктілігін арттыру үшін шетелдік өкілдермен байланыс орнату жəне өзге де шаралар ұсынылды.

1. United Nations Conference and Trade Development (UNCTAD). Trade and development report. – New York and Geneva, 2008. – 234 p.

2. Шилимбетова Г. Т. Креативные индустрии как движущая сила городского развития // Вестник КазНУ. Серия Экономическая. – 2016. – № 116. – С. 42–51.

3. Creative industries and development : UNCTAD XI High-level Panel on Creative Industries and Development, 13 June 2004 [Электронный ресурс] // Цифровая библиотека Объединенных Нации [webсайт]. – São Paulo, 2004. – URL: http://digitallibrary.un.org/record/522590.

4. Oliveira V., Silva M. Morpho: urban morphological research and planning practice // Revista de Morfologia Urbana. – 2013. – № 1. – P. 31–44.

5. Salwa I., Suriawati I. The Development of the Creative Economy in Malaysia as Experienced in Two Different Case Studies // IEEE Symposium on Business, Engineering and Industrial Applications (ISBEIA). – 2011. – P. 521-526.

6. Flew T., Cunningham S. Creative Industries After the First Decade of Debate // The Information Society. – 2010. – № 2(26). – P. 113-123 – DOI: https://doi.org/10.1080/01972240903562753.

7. Potts J., Cunningham S., Hartley J., Ormerod P. Social network markets: A new definition of the creative industries // Journal of Cultural Economics. – 2008. – № 32(3). – P. 167–185. – DOI: https://doi.org/10.1007/s10824-008-9066-y.

8. Bærenholdt J. O., Haldrup M., Larsen J. Performing Cultural Attractions: Book Chapter // Creating Experiences in the Experience Economy. – Edward Elgar, 2008. – P. 176-202.

9. Murphy P. D. Chasing Echoes: Cultural Reconversion, Self-representation and mediascapes in Mexico: Book Chapter // Global Media Studies: Ethnographic Perspectives. – R outledge, 2003. – Chapter 14. – P. 257-275.

10. Oakley K. Not so Cool Britannia: The Role of the Creative Industries in Economic Development // International Journal of Cultural Studies. – 2004. – № 7(1). – P. 67-77.

11. Keane M. Great Adaptions: China’s Creative Clusters and the New Social Contract // Continuum: Journal of Media & Cultural Studies. – 2010. – № 23(2). – P. 221-223.

12. Sindhu B. K. Malaysia Losing Creative Minds in Content Industry: Let the Tap of Local Ideas Flow Freely // The Star. – 2009. – № 6. – P. 172-186.

13. Vicziany M., Puteh M. Vision 2020, The Multimedia Super corridor and Malaysian Universities // 15th Biennial Conference of the Asian Studies Association of Australia – Canberra, 29 June–2 July 2004. – № 9 – 20 р.

14. Pandiyan M. V. Overhaul is Long Overdue. Along the Watchtower // The Star Online – May 7, 2009.

15. Cruz S., Teixeira A. A. Assessing the Magnitude of Creative Employment: A Comprehensive Mapping and Estimation of Existing Methodologies // European Planning Studies. – 2004. – № 22(10). – P. 2172–2209. – DOI: https://doi.org/10.1080/09654313.2013.822475.

16. Throsby D. The concentric circles model of the cultural industries // Cultural Trends. – 2008. – № 17(3). – P. 147–164. – DOI: https://doi.org/10.1080/09548960802361951.

17. Xu Y. H., Lu L., Yao Z. X. Culture and Creative Industry in China: Critical Review on the Current Research Trends and Future Development // International Journal of Innovation and Technology Management. – 2016. – № 13(6). – P. 1–24. – DOI: https://doi.org/10.1142/S0219877016400162.

18. Gibson C., Homan S. Urban redevelopment, live music and public space: Cultural performance and the re‐making of Marrickville // International Journal of Cultural Policy. – 2004. – № 10(1). – P. 67–84. – DOI: https://doi.org/10.1080/1028663042000212337.

19. Hall P. Creative cities and economic development // Urban Studies. – 2000. – № 37(4). – P. 639–649. – DOI: https://doi.org/10.1080/00420980050003946.

20. Pratt A. C. Creative cities : the cultural industries // Geografiska Annaler: Series B, Human Geography. – 2008. – № 2(90). – P. 107–117.

21. Pratt A. C. Urban regeneration: From the arts “feel good” factor to the cultural economy: A case study of Hoxton, London // Urban Studies. – 2009. – № 46(5–6). – P. 1041–1061. – DOI: https://doi.org/10.1177/0042098009103854.

22. Evans G. Creative cities, creative spaces and urban policy // Urban Studies. – 2009. – №46(5-6). – P. 51–62. – DOI: https://doi.org/10.1177/0042098009103853

23. Kačerauskas T. Creative economy and technologies: Social, legal and communicative issues // Journal of Business Economics and Management. – 2012. – № 13(1). – P. 71–80. – DOI: https://doi.org/10.3846/16111699.2011.620151.

24. Wyszkowska-Kuna J. International Creative Product Exchange // Comparative Economic Research. – 2009. – № 12(4). – P. 95–120. – DOI: https://doi.org/10.2478/v10103-009-0024-5.

25. Welch C., Piekkari R., Plakoyiannaki E., Paavilainen-Mäntymäki E. Theorising from case studies: Towards a pluralist future for international business research // Journal of International Business Studies. – 2011. – № 42(5). – P. 740–762. – DOI: https://doi.org/10.1057/jibs.2010.55.

26. Притворова Т. П., Абзалбек Е. Ж. Постиндустриальные услуги в Казахстане: оценка динамики и структуры в контексте мировых тенденций // Экономика Центральной Азии. – 2019. – № 1(3). – C. 35-52.