Ашық мемлекеттік деректер және электрондық үкімет қызметтері: әлеуметтік сенімді арттыру перспективалары

Мақсаты: Зерттеу Қазақстандағы ашық мемлекеттік деректердің (АМД) мемлекеттік басқаруға деген әлеуметтік сенімді қалыптастыруға әсерін талдауға, жоғары цифрландырылған, бірақ қоғамдық сенімнің күтілген деңгейіне жетпеген ортада АМД құндылық құру теориясын тексеруге бағытталған.

Әдістемесі: Жұмыс R бағдарламалық жасақтамасын қолдана отырып, Қазақстандық цифрлық инклюзивтілік сауалнамасының деректерін сандық талдауға негізделген. Әлеуметтік-демографиялық факторлар, платформаны пайдалану, қанағаттану, қолжетімділік пен сенім деңгейі арасындағы байланысты бағалау үшін корреляциялық және регрессиялық талдау қолданылды. Сонымен қатар, респонденттердің ашық жауаптарының тақырыптық контент-талдауы жүргізілді.

Нәтижелері: Күткенге қарамастан, әлеуметтік-демографиялық факторлар АМД-ге деген сенім деңгейіне минималды әсер етеді, ал қызмет сапасы мен пайдаланушылардың қанағаттануы негізгі факторлар болып табылады. Цифрлық арналар арасында сенімнің айтарлықтай айырмашылықтары анықталды: ресми веб-сайттар (3.448) мемлекеттік әлеуметтік желілер (8.094) және жаңалықтар көздеріне (9.745) қарағанда едәуір төмен бағаланады. Статистикалық талдау платформаның қолжетімділігі белгілі бір демографиялық факторлар мен сенім арасындағы қарым-қатынасты реттейтінін көрсетті.

Жаңалығы: Зерттеу пайдалану жиілігін, қызметтерге қанағаттануды және сенім деңгейлерін өздігінен күшейтетін циклде байланыстыратын жаңа "сенім шеңбері" механизмін анықтайды. Бұл тұжырымдама цифрлық платформаларды формальды енгізу мен қоғамдық құндылық құру арасындағы алшақтықты жою туралы жаңа көзқарастарды ұсынады. Нәтижелер қоғамдық сенімді арттыруға ұмтылатын үкіметтер үшін цифрлық платформаларды құру жеткіліксіз екенін; олар деректердің сенімділігін қамтамасыз етіп, ашық деректердің жан-жақты экожүйесін қалыптастыратын верификация механизмдерін дамытуы керек екенін көрсетеді.

1. Wirtz B. W., Weyerer J. C., Becker M., Müller W. M. Open government data: A systematic literature review of empirical research // Electronic Markets. – 2022. – Т. 32, № 4. – С. 2381–2404. – DOI: 10.1007/ s12525-022-00582-8.

2. UN E-Government Survey 2024 | Public Institutions [source]. – URL: https://publicadministration.desa. un.org/publications/un-e-government-survey-2024-0 (accessed: 03.05.2025).

3. Moon K., Shin B., Park J., Levinskaya V. Kazakhstan Digital Inclusiveness Survey Data (KOICA Project No. 2021-07) [source] // Harvard Dataverse. – 2024. – DOI: 10.7910/DVN/TCQ4E9.

4. Bjerde A., Demirgüç-Kunt A. Digitalization and data can vastly improve public service delivery for citizens [source] // World Bank Blogs. – 2021. – URL: https://blogs.worldbank.org/en/europeandcentralasia/digitalization-and-data-can-vastly-improve-public-service-delivery-citizens (accessed: 03.05.2025).

5. ODIN. Kazakhstan Open Data Inventory Profile [source]. – 2024. – URL: https://odin.opendatawatch.com/Report/countryProfileUpdated/KAZ?year=2024 (accessed: 03.05.2025).

6. Maerz S. F. The electronic face of authoritarianism: E-government as a tool for gaining legitimacy in competitive and non-competitive regimes // Government Information Quarterly. – 2016. – Т. 33, № 4. – С. 727–735. – DOI: 10.1016/j.giq.2016.08.008.

7. Žuffová M. Do FOI laws and open government data deliver as anti-corruption policies? Evidence from a cross-country study // Government Information Quarterly. – 2020. – Т. 37, № 3. – 101480. – DOI: 10.1016/j.giq.2020.101480.

8. Fang J., Zhao L., Li S. Exploring open government data ecosystems across data, information, and business // Government Information Quarterly. – 2024. – Т. 41, № 2. – 101934. – DOI: 10.1016/j.giq.2024.101934.

9. Wang V., Shepherd D. Exploring the extent of openness of open government data – A critique of open government datasets in the UK // Government Information Quarterly. – 2020. – Т. 37, № 1. – 101405. – DOI: 10.1016/j.giq.2019.101405.

10. Grimmelikhuijsen S. G., Piotrowski S. J., Van Ryzin G. G. Latent transparency and trust in government: Unexpected findings from two survey experiments // Government Information Quarterly. – 2020. – Т. 37, № 4. – 101497. – DOI: 10.1016/j.giq.2020.101497.

11. Šlibar B., Mu E. OGD metadata country portal publishing guidelines compliance: A multi-case study search for completeness and consistency // Government Information Quarterly. – 2022. – Т. 39, № 4. – 101756. – DOI: 10.1016/j.giq.2022.101756.

12. Lindstedt C., Naurin D. Transparency is not Enough: Making Transparency Effective in Reducing Corruption // International Political Science Review. – 2010. – Т. 31, № 3. – С. 301–322. – DOI: 10.1177/0192512110377602.

13. Ripamonti J. P. Does being informed about government transparency boost trust? Exploring an overlooked mechanism // Government Information Quarterly. – 2024. – Т. 41, № 3. – 101960. – DOI: 10.1016/j.giq.2024.101960.

14. Benmohamed N., Shen J., Vlahu-Gjorgievska E. Public value creation through the use of open government data in Australian public sector: A quantitative study from employees’ perspective // Government Information Quarterly. – 2024. – Т. 41, № 2. – 101930. – DOI: 10.1016/j.giq.2024.101930.

15. Chen M., Cao Y., Liang Y. Determinants of open government data usage: Integrating trust theory and social cognitive theory // Government Information Quarterly. – 2023. – Т. 40, № 4. – 101857. – DOI: 10.1016/j.giq.2023.101857.

16. Hein A., Engert M., Ryu S., Schaffer N., Hermes S., Krcmar H. Building open government data platform ecosystems: A dynamic development approach that engages users from the start // Government Information Quarterly. – 2023. – Т. 40, № 4. – 101878. – DOI: 10.1016/j.giq.2023.101878.

17. Bonina C., Eaton B. Cultivating open government data platform ecosystems through governance: Lessons from Buenos Aires, Mexico City and Montevideo // Government Information Quarterly. – 2020. – Т. 37, № 3. – 101479. – DOI: 10.1016/j.giq.2020.101479.

18. Reggi L., Dawes S. S. Creating Open Government Data ecosystems: Network relations among governments, user communities, NGOs and the media // Government Information Quarterly. – 2022. – Т. 39, № 2. – 101675. – DOI: 10.1016/j.giq.2022.101675.

19. Larsson K. K. Digitization or equality: When government automation covers some, but not all citizens // Government Information Quarterly. – 2021. – Т. 38, № 1. – 101547. – DOI: 10.1016/j.giq.2020.101547.

20. Charalabidis Y., Zuiderwijk A., Alexopoulos C., Janssen M., Lampoltshammer T., Ferro E. Open Government Data: Areas and Directions for Research // The World of Open Data: Concepts, Methods, Tools and Experiences. – Springer International Publishing, 2018. – С. 173–194. – DOI: 10.1007/978-3-319-90850-2_9.

21. Фролова Е. А. Прозрачность и подотчетность власти как неотъемлемый элемент эффективного института социальной ответственности // Journal of Economic Regulation. – 2016. – № 3. – DOI: 10.17835/2078-5429.2016.7.3.020-033.

22. Knox C., Janenova S. The e-government paradox in post-Soviet countries // International Journal of Public Sector Management. – 2019. – Т. 32, № 6. – С. 600–615. – DOI: 10.1108/IJPSM-08-2018-0173.