Алматы тау кластерінің тау шаңғы туризмін дамытудағы бәсекелестік артықшылықтары

Зерттеу мақсаты. Бұл зерттеудің негізгі мақсаты – Қазақстанның Алматы тау кластеріндегі (АТК) тау шаңғысы туризмінің бәсекелестік артықшылықтарын анықтап, бағалау, сондай-ақ осы артықшылықтарды стратегиялық пайдалану арқылы өңірлік туризмнің тұрақты дамуын арттыру тәсілдерін анықтау.

Зерттеу әдістемесі. Зерттеуде аралас тәсіл қолданылды, бұл географиялық ақпараттық жүйелер (ГИС) арқылы кеңістіктік талдау, танымал тау шаңғысы бағыттарымен (Франция Альпілері мен Грузияның тау шаңғы кластерлері) салыстырмалы бенчмаркинг зерттеуі, сондай-ақ мемлекеттік және халықаралық дереккөздерден алынған екінші реттік деректер негізінде экономикалық әсерді бағалау әдістерін біріктіреді. ГИС әдістемесі Python көмегімен ашық геокеңістіктік дерекқорлардан (2GIS, OpenStreetMap) деректерді алу, жақындық талдау және инфрақұрылым тығыздығын визуализациялау жұмыстарын қамтыды.

Зерттедің құндылығы. Бұл зерттеу Алматы тау кластерінің тау шаңғы туризмі саласындағы стратегиялық маңызды, бірақ әлі аз зерттелген бағыт екенін ескере отырып, оның кеңістіктікэкономикалық талдауын ұсынады. ГИС талдауының алдыңғы қатарлы құралдары мен салыстырмалы бенчмаркингті біріктіру Қазақстанның тұрақты туризмді дамыту қажеттіліктеріне бағытталған практикалық ұсыныстар мен тиімді стратегиялық кеңестер береді.

Зерттеу нәтижелері. Зерттеу АТК-нің негізгі бәсекелестік артықшылықтарын анықтады, оның ішінде қолжетімділік, экономикалық тартымдылық, ерекше мәдени және экологиялық ресурстар, сондай-ақ мемлекеттік қолдау. Дегенмен, қонақ үй қызметі, мейрамхана және қосымша туристік нысандар саласында инфрақұрылымның жеткіліксіздігі айқындалды. Грузия мен Франция курорттарымен жүргізілген салыстырмалы талдау АТК инфрақұрылымын айтарлықтай кеңейтудің қажеттілігін көрсетті. 30-40 жаңа қонақ үй, 60-70 мейрамхана және 20-30 қосымша қызмет көрсету нысандарын салу ұсынылды. Тұрақты туризм практикасына сәйкес инфрақұрылымды стратегиялық дамыту АТК-нің туристік әлеуетін және Қазақстанның ЖІӨ-не қосқан үлесін айтарлықтай арттырып, 2027 жылға қарай оны жылына 0,5%-1,5%-ға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.

1. Hudson S., Shephard G. Measuring service quality at tourism destinations: An application of importance-performance analysis to an alpine ski resort // Journal of Travel & Tourism Marketing. – 1998. – Vol. 7(3). – P. 61–77.

2. Kazakhstan Government Report. Strategic Development Plan of the Republic of Kazakhstan until 2025. – Nur-Sultan: Government of the Republic of Kazakhstan, 2023. – 68 p.

3. Paulino F., Lozano J., Prats L. A network-based approach for delimiting tourist destinations in naturebased tourism // Journal of Outdoor Recreation and Tourism. – 2023. – Vol. 41. – Article 100613.

4. Zharkenova S., Tazhibayeva M., Amreyev M. Branding of Tourist Cluster Systems: Case of Almaty // GeoJournal of Tourism and Geosites. – 2023. – Vol. 43(3). – P. 1091–1098.

5. Delgado M., Porter M. E., Stern S. Clusters, convergence, and economic performance // Research Policy. – 2014. – Vol. 43(10). – P. 1785–1799.

6. Swann G. M. P., Prevezer M., Stout D. The Dynamics of Industrial Clustering: International Comparisons in Computing and Biotechnology. – Oxford: Oxford University Press, 1998. – 350 p.

7. Scholz R. W., von der Heiden M., Marz S. Transdisciplinary case studies as a means of sustainability learning: Historical framework and theory building // GAIA – Ecological Perspectives for Science and Society. – 2012. – Vol. 21(2). – P. 108–114.

8. Elsner W. The process and a simple logic of ‘meso’. On the co-evolution of institutions and platform size – theoretical basics and policy implications // Journal of Evolutionary Economics. – 2010. – Vol. 20(3). – P. 445–477.

9. Jørgensen F. Cluster policy and regional development: Scale, scope and renewal // Regional Studies. – 2017. – Vol. 51(2). – P. 217–228.

10. Asian Development Bank (ADB). Almaty–Bishkek Economic Corridor Tourism Development Plan. – Manila: ADB, 2022. – 102 p.

11. Turgen Investment Proposal. Development of Mountain Resort Infrastructure in Turgen Gorge. – Almaty: Kazakh Tourism, 2023. – 46 p.

12. Duarte-Duarte M., Talero-Sarmiento L. C., Rodríguez-Padilla C. M. Clustering and Tourist Routes: A Methodological Proposal Using the Gower Similarity Coefficient // Current Issues in Tourism. – 2021. – Vol. 24(17). – P. 2506–2521.

13. Pashentsev D. A., Garmider I. V. Methodological approaches to cluster analysis in tourism // Journal of Economy and Entrepreneurship. – 2020. – No. 5(118). – P. 357–361.

14. Pre-feasibility Study on Turgen Mountain Resort. – Almaty: Kazakh Tourism and Kazakh Invest, 2021. – 54 p.

15. Georgian National Tourism Administration. Statistical Yearbook of Tourism in Georgia, 2023. – Tbilisi: GNTA, 2023. – 82 p.

16. Atout France. Les chiffres clés du tourisme 2022–2023. – Paris: Agence de développement touristique de la France, 2023. – 64 p.