Аймақтық туризмді дамытудың факторы ретінде стратегиялық маркетингтік ойлау

Зерттеудің мақсаты – туризм саласындағы стратегиялық маркетингтік процестің мазмұнын нақтылау және оны аймақтық туристік кешенді дамыту процесіне енгізу бойынша ұсыныстар әзірлеу.

Зерттеу діснамасы – туризм және қонақжайлылық саласындағы маркетингті қолдану бойынша шетелдік әдебиеттерге шолу, стратегиялық маркетингтік механизмді қалыптастыру кезеңдерінің әдістемелік негіздерін анықтау, сондай-ақ оны аймақтық туризмге интеграциялау бойынша ұсыныстарды әзірлеу кіреді. Зерттеу әдіснамасы абстрактілі-логикалық тәсіл, монографиялық, салыстырмалы және статистикалық талдау әдістерін қамтиды.

Зерттеудің құндылығы – аймақтық туризмнің жеделдетілген дамуына бағытталған шараларды ғылыми негіздеу мүмкіндігінде. Ұсынылған стратегиялық маркетингке қатысты тәсілді жүзеге асыру туристік келулердің артуына, халықтың өмір сүру сапасының жақсаруына және туристік қызметтермен тұтынушылардың қанағаттану деңгейінің өсуіне ықпал етеді. Зерттеу нәтижелері Қазақстанда аймақтық туризмді жеделдетілген дамытуға бағытталған шараларды ғылыми негіздеуге, елдің аймақтарының туристік әлеуетін тиімді пайдалануға, аймақтық туризмді дамыту саясатын жетілдіруде, әрі қарайғы зерттеулер мен оқу процесінде қолданылуы мүмкін. Аймақтық туристік кешендегі стратегиялық маркетингтік процесті жүзеге асыруға қатысты авторлық тәсілді іске асыру туристік келулердің артуына, елдің аймақтарындағы өмір сүру сапасының жақсаруына, туристік қызметтерге тұтынушылық сұраныстың қанағаттануына ықпал етеді.

Зерттеу нәтижелері – аймақтық туристік кешендегі стратегиялық маркетингтік процестің тұжырымдамалық моделі әзірленді; маркетингтік стратегияларды жүзеге асырудың негізгі кезеңдері мен құралдары анықталды, сондай-ақ олардың табысты іске асырылуына әсер ететін факторлар анықталды. Ұсынылған шаралардың тиімділігі бағаланып, аймақтық туристік нарықтардың ерекшеліктеріне стратегиялық маркетингті бейімдеу бойынша ұсыныстар жасалды.

1. Yuju-Wang, B. A. Effects of integrated marketing communications (IMC) on visitors heritage destination selection // Journal of Quality Assurance in Hospitality and Tourism. – 2007. – № 10. – С. 132–144.

2. Effendi Y., Narti S. Marketing Strategy of Tourism Destination Mas Harun Bastari Lake, Rejang Lebong Regency // Journal of Business, Management, and Accounting. – 2020. – Т. 2, № 2. – С. 258–267.

3. Calantone R. J., Mazanec J. A. Marketing management and tourism // Annals of Tourism Research. – 1991. – Т. 18, № 1. – С. 101–119.

4. Riege A. M., Perry C. National marketing strategies in international travel and tourism // European Journal of Marketing. – 2000. – Т. 34, № 11/12. – С. 1290–1304. 5. Varadarajan, R. (2020). Customer information resources advantage, marketing strategy and business performance: A market resources-based view. Journal of Business Research, 9(2), 123–137.

5. Katsikeas C., Leonidou L., Zeriti A. Revisiting international marketing strategy in a digital era: Opportunities, challenges, and research directions // International Marketing Review. – 2020. – 12 November. – ISSN: 0265-1335.

6. Alzoubi H., Alshurideh M., Al Kurdi B., Akour I., & Aziz R. Does BLE technology contribute towards improving marketing strategies, customers’ satisfaction and loyalty? The role of open innovation // International Journal of Data and Network Science. – 2022. – Т. 6, № 2. – С. 449–460. – DOI: 10.5267/j.ijdns.2021.12.009.

7. Виханский О. С. Стратегическое управление: Учебник. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Гардарики, 1999. – 296 с.

8. Кревенс Д. В. Стратегический маркетинг: пер. с англ. А. Р. Ганиевой, А. Г. Гришко, Э. В. Кондуковой и др. – М.: Вильямс, 2003. - 507 с.

9. Фатхутдинов Р. А. Стратегический маркетинг. – М.: ЗАО «Бизнес-школа «Интел-Синтез», 2000. – 448 с.

10. Papadopoulos S. I. Strategic marketing techniques in international tourism // International Marketing Review. – 1987. – Т. 3, № Summer. – С. 71–84.

11. Go F. M., Haywood K. M. Marketing of the service process: state-of-the-art in tourism, recreation and hospitality industries // Progress in Tourism, Recreation and Hospitality Management. – London: Belhaven Press, 1990. – Т. 2. – С. 129–150.

12. Chon K. S., Olsen M. D. Applying the strategic management process in the management of tourism organisations // Tourism Management. – 1990. – Т. 11, № 3. – С. 206–213. Aladag, O. F., Köseoglu, M. A., King, B., & Mehraliyev, F. Strategy implementation research in hospitality and tourism: Current status and future potential // International Journal of Hospitality Management. – 2020. – Т. 88. – С. 102556. – DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijhm.2020.102556.

13. Haywood K. M. Revising and implementing the marketing concept as applied to tourism // Tourism Management. – 1990. – Т. 11, № 3. – С. 195–205. Sánchez-Teba, E. M., García-Mestanza, J., & Rodríguez-Fernández, M. The application of the inbound marketing strategy on Costa del Sol planning & tourism board: Lessons for post-COVID-19 revival // Sustainability. – 2020. – Т. 12, № 23. – С. 9926. – DOI: https://doi.org/10.3390/su12239926.

14. Williams A. Tourism and hospitality marketing: Fantasy, feeling and fun // International Journal of Contemporary Hospitality Management. – 2006. – Т. 18, № 6. – С. 482–495.

15. Vargo S. L., Lusch R. F. Evolving to a new dominant logic for marketing // Journal of Marketing. – 2004. – Т. 68, № 1. – С. 1–17.

16. Olazo, D. B. Measuring the level of digital marketing capabilities, digital marketing strategies and challenges and issues of SMEs in adopting digital marketing // Journal of Business and Accountancy. – 2022. – Т. 4, № 1. – e-ISSN 2682-8170.

17. Wu, Chih-Wen, Botella-Carrubi, Dolores, Blanco González-Tejero, Cristina. The empirical study of digital marketing strategy and performance in small and medium-sized enterprises (SMEs) // Technological Forecasting and Social Change. – 2024. – Т. 200. – March. – С. 123–142.

18. Jangid A., et al. Effective Marketing Strategies for the Tourism Industry using Sentiment Analysis // IOSR Journal of Business and Management (IOSR-JBM). – 2021. – Т. 23, № 6. – С. 59–66.

19. Varadarajan R. Strategic marketing and marketing strategy: Domain, definition, fundamental issues and foundational premises // Journal of the Academy of Marketing Science. – 2010. – Т. 38. – С. 119–140.

20. Evans J. R., Berman B. Marketing: The Macmillan series in marketing. – New York: Macmillan Pub. Co., 1990. – 889 с.

21. Kotler P., Gertner D. Country as Brand, Product, and Beyond: A Place Marketing and Brand Management Perspective // Journal of Brand Management. – 2002. – Т. 9, № 4–5. – С. 249–261.

22. Evans M. R., Fox J. B., Johnson R. B. Identifying Competitive Strategies for Successful Tourism Destination Development // Journal of Hospitality & Leisure Marketing. – 1995. – Т. 3, № 1. – С. 37–45. – DOI: https://doi.org/10.1300/J150v03n01_04.

23. Ниеталина Г. К., Дюсембекова Ж. М., Разакова Д. И. Маркетинг в развитии креативной экономики // Central Asian Economic Review. – 2022. – № 6. – С. 40–51. – DOI: https://doi.org/10.52821/2789-4401-2022-6-40-51.

24. Кабиев Т. К. Концептуальные основы управления системой маркетинга промышленных предприятий Республики Казахстан // Вестник Инновационного Евразийского университета. – 2015. – № 3. – С. 19–24.

25. Кожамкулова Ж. Т., Ма Тяньхун. Современное состояние развития интернет-маркетинга в Республике Казахстан и Китае // KazNU Bulletin. Economics series. – 2016. – № 2/2 (114). – С. 140–147.

26. Ишкинина Г. Ш., Жакенова Г. И., Омархан Д. Н., Рахимбердинова М. У. Формирование и реализация маркетинговой политики телекоммуникационной компании в условиях «Цифрового Казахстана» и общемировых трендов // Central Asian Economic Review. – 2019. – № 4. – С. 156–170.

27. Маленко К. В., Курманалина А. А., Семенихин В. В. Электронный маркетинг и электронная коммерция в Казахстане: анализ состояния, особенности и тенденции развития // Вестник университета «Туран». – 2022. – № 1. – С. 259–267. – DOI: https://doi.org/10.46914/1562-2959-2022-1-1-259-267.

28. Шаекина Ж. М., Тлеубердинова А. Т. Маркетинг туризма: учебник. – Караганда: ТОО «Арко», 2015 – 156 с.

29. Айтжанова А. Э., Айтбаева Г. Д., Нурпеисова Л. С. Анализ рекламной кампании туристских фирм Казахстана // Вестник университета «Туран». – 2020. – № 1. – С. 208–213. Destination Development // Journal of Hospitality & Leisure Marketing. – 1995. – Т. 3, № 1. – С. 37–45. – DOI: https://doi.org/10.1300/J150v03n01_04.

30. Ниеталина Г. К., Дюсембекова Ж. М., Разакова Д. И. Маркетинг в развитии креативной экономики // Central Asian Economic Review. – 2022. – № 6. – С. 40–51. – DOI: https://doi.org/10.52821/2789-4401-2022-6-40-51.

31. Кабиев Т. К. Концептуальные основы управления системой маркетинга промышленных предприятий Республики Казахстан // Вестник Инновационного Евразийского университета. – 2015. – № 3. – С. 19–24.

32. Кожамкулова Ж. Т., Ма Тяньхун. Современное состояние развития интернет-маркетинга в Республике Казахстан и Китае // KazNU Bulletin. Economics series. – 2016. – № 2/2 (114). – С. 140–147.

33. Ишкинина Г. Ш., Жакенова Г. И., Омархан Д. Н., Рахимбердинова М. У. Формирование и реализация маркетинговой политики телекоммуникационной компании в условиях «Цифрового Казахстана» и общемировых трендов // Central Asian Economic Review. – 2019. – № 4. – С. 156–170.

34. Маленко К. В., Курманалина А. А., Семенихин В. В. Электронный маркетинг и электронная коммерция в Казахстане: анализ состояния, особенности и тенденции развития // Вестник университета «Туран». – 2022. – № 1. – С. 259–267. – DOI: https://doi.org/10.46914/1562-2959-2022-1-1-259-267.

35. Шаекина Ж. М., Тлеубердинова А. Т. Маркетинг туризма: учебник. – Караганда: ТОО «Арко», 2015 – 156 с.

36. Айтжанова А. Э., Айтбаева Г. Д., Нурпеисова Л. С. Анализ рекламной кампании туристских фирм Казахстана // Вестник университета «Туран». – 2020. – № 1. – С. 208–213.

37. Абуова А. Ж. Стратегия маркетинговых коммуникаций как ключевой элемент маркетинговой стратегии вуза // Вестник Карагандинского университета. Серия «Экономика». – 2018. – № 4(92). – С. 200–208.

38. Еримпашева А. Т., Таракбаева Р. Е. Маркетинговая стратегия в условиях пандемии Covid–19: литературный обзор // Вестник университета «Туран». – 2021. – № 1. – С. 59–63. – DOI: https://doi.org/10.46914/1562-2959-2021-1-1-59-63.

39. Нурмухамбет А., Сайн Э. Маркетинговые стратегии международной деятельности предприятий Казахстана // Электронный научный журнал «edu.e-history.Kz». – 2019. – Т. 6, № 1. – С. 258–264. – URL: https://edu.e-history.kz/index.php/history/article/view/519 (дата обращения: 15.07.2024).

40. Ордабаева М., Таракбаева Р., Кадырова К. Зарубежный опыт использования сервитизации как стратегии маркетинга // «Мемлекеттік аудит – Государственный аудит». – 2024. – Т. 63, № 2. – С. 183–191. – DOI: https://doi.org/10.55871/2072-9847-2024-63-2-183-191.

41. О Государственной программе развития туризма в Республике Казахстан на 2007–2011 годы. Указ Президента Республики Казахстан от 29 декабря 2006 года № 231. Утратил силу Указом Президента Республики Казахстан от 19 марта 2010 года № 958 [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2011. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U060000231_ (дата обращения: 12.07.2024).

42. Об утверждении Государственной программы развития туристской отрасли Республики Казахстан на 2019–2025 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 мая 2019 года № 360. Утратило силу Постановлением Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 262 [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2023. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900000360 (дата обращения: 15.07.2024).

43. О проекте Указа Президента Республики Казахстан «Об утверждении Концепции развития туристской отрасли Республики Казахстан до 2020 года». Постановление Правительства Республики Ка-захстан от 28 февраля 2013 года № 192 [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2013. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1300000192 (дата обращения: 16.07.2024).

44. Об утверждении Концепции развития туристской отрасли Республики Казахстан до 2023 года. Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 июня 2017 года № 406. Утратило силу Постановлением Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 262 [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2017. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1700000406 (дата обращения: 18.07.2024).

45. Об утверждении Концепции развития туристской отрасли Республики Казахстан на 2023–2029 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 262 [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2023. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2300000262 (дата обращения: 15.07.2024).

46. Туризм Казахстана: Статистический сборник [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики [web-сайт]. – 2024. – URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-tourism/ (дата обращения: 29.07.2024).

47. Riege A. M., Perry C. National marketing strategies in international travel and tourism // European Journal of Marketing. – 2000. – Т. 34, № 11/12. – С. 1290–1304.

48. Gan Y., Yang W., Jiao Y. Research on Tourism Destination Marketing Strategy Based on Economic Perspective // Academic Journal of Management and Social Sciences. – 2023. – Т. 2, № 2. – С. 43–47.

49. Официальный сайт АО «Национальная компания «Kazakh Tourism». URL: https:// https://qaztourism.kz/ru/about-company/our-work/about/ (дата обращения: 19.12.2024).

50. Tsiotsou R., Ratten V. Future research directions in tourism marketing // Marketing Intelligence & Planning. – 2010. – Т. 28, № 4. – С. 533–544.

51. Yanto Effendi, Sri Narti. Marketing Strategy of Tourism Destination Mas Harun Bastari Lake, Rejang Lebong Regency // Journal of Business, Management, and Accounting. – 2020. – Т. 2, № 2. – С. 258–267. – URL: http://e-journal.stie-kusumanegara.ac.id.

52. Crawford C. M., Di Benedetto C. A. New Products Management. – USA: McGraw-Hill Companies, Incorporated, 2008. – 558 с.

53. Weaver D., Lawton L. Tourism Management. – USA: Wiley, 2002. – 472 с.

54. Шив Ч. Л., Хайэм А. У. Курс МВА по маркетингу. – М.: Альпина Паблишер, 2003. – 717 с.

55. Asmai I. Marketing strategy implementation: a study of small and medium companies in Indonesia // JSB. – 2004. – Т. 9, № 2. – С. 123–137.