Қазақстандағы еңбек нарығындағы гендерлік сегрегация мəселелері

   Зерттеу мақсаты – экономика саласындағы еңбек қатынастарындағы гендерлік бөлінушілік пен кəсіби сегрегацияға байланысты зерттеулерге əдеби шолу жасау, еңбек нарығындағы гендерлік алшақтықтың детерминантын анықтау жəне Қазақстанда əйелдерге байланысты дискриминация деңгейін бағалау.

   Мақалада гендерлік экономика, оның ішінде еңбек нарығындағы гендерлік сегрегация əдіснамасының қалыптасуы мен дамуының негізгі мəселелері көрсетілген. Шетелдік жəне отандық экономистердің зерттеулерінде қолданылған гендерлік экономиканың негізгі теориялық тұжырымдамалары сарапталды.

   Зерттеу əдіснамасы – тарихи талдау, фактологиялық (статистикалық) талдау жəне болжау əдістері.

   Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – Қазақстанның еңбек нарығындағы гендерлік теңсіздікке байланысты зерттеулерге шолу жасау арқылы, қазіргі гендерлік сегрегация мəселелерін анықтау.

   Зерттеу нəтижелері: əдеби шолу барысында еңбек нарығындағы гендерлік сегрегация туралы əртүрлі тұжырымдамалар бар екені анықталды. Зерттеудің басым бөлігі Қазақстандағы гендерлік экономиканың қолданбалы мəселелерін шешуге арналған, ал шетелдік экономистер құрастырған əдіснамалық құралдар қазақстандық шындықты зерттеуге лайықты емес екенін көреміз. Еңбек нарығындағы гендерлік дискриминация бойынша зерттеулердің көпшілігі, əсіресе отандық зерттеулер практикалық сипатта жүргізіледі. Сонымен қатар, көптеген авторлардың бұл мəселеге деген қызығушылығы эпизодтық сипатта ғана екені байқалады, яғни жүйелі зерттеулердің нəтижелері аз.

1. Ransom M., Oaxaca R. Intrafi rm Mobility and Sex Diff erences in Pay // Industrial and Labor Relations Review. – 2005. – № 58(2). – P. 219-237.

2. Nieva V. F., Gutek B. A., Sex eff ects on evaluation // Academy of Management Review. – 1980. – Vol. 5. – P. 267-276.

3. Reskin B. Sex Segregation in the Workplace // Annual Review of Sociology. – 1993. – № 19. – P. 241-270. – DOI: 10.1146/annurev.so.19.080193.001325

4. Butker J. Gender trouble: Feminism and the Subversion of Identity. – Routledge, 2006. – 272 p.

5. Killingsworth M. R., Heckman J. J. Female labor supply: A survey // Handbook of labor economics. – 1986. – Vol. 1. – P. 103-204.

6. Jackson M., Khavenson T., Chirkina T. Raising the stakes: Inequality and testing in the Russian education system // Social Forces. – 2020. – № 4(98). – P. 1613-1635.

7. Alon S. The evolution of class inequality in higher education: Competition, exclusion, and adaptation // American sociological review. – 2009. – № 5(74). – P. 731-755.

8. Alon S., Tienda M. Diversity, opportunity, and the shifting meritocracy in higher education // American Sociological Review. – 2007. – № 4(72). – P. 487-511.

9. Heubert J. P., Hauser R. M. High Stakes: Testing for Tracking, Promotion, and Graduation. – Washington, DC: National Academies Press, 1999. – 350 p. – DOI: 10.17226/6336

10. Buchmann C., Condron D.J., Roscigno V.J. Shadow education, American style: Test preparation, the SAT and college enrollment // Social Forces. – 2010. – № 89. – P. 435-461.

11. Becker E., Lindsay C.M. Sex Differences in Tenure Profi les: Eff ects of Shared Firm Specific Investments // Journal of Labor Economics. – 1994. – № 12(1). – P. 98-118.

12. Wirth L. Breaking through the Glass Ceiling: Women in Management. – Geneva: ILO, 2001. – 200 p

13. Киреева A. А., Кангалакова Д. М., Нургалиева К. Қазақстан еңбек нарығындағы гендерлік теңсіздік деңгейін талдау // Journal of Economic Research & Business Administration. – 2023. – № 2(144). – P. 14-24.

14. Бейсенова А. А. Қазiргi заманғы əйелдердiң мансаптық стратегиялары // Вестник «Социологические и политические науки». – 2020. – 3(71). – С. 57-64.

15. Абдимомынова А. Ш., Махамбетова М. А., Жусупов А. Е., Талапбаева Г. Е., Ерниязова Ж. Н. Гендерная структура занятости в Казахстане: проблемы дискриминации // Международный журнал экспериментального образования. – 2015. – №. 3-4. – С. 370-372.

16. Липовка А. Первое массовое исследование гендерного разрыва в STEM образовании РК [Электронды ресурс] // Аргументы и факты [web-сайт]. – 2023. – URL: https://kzaif.kz/society/mozhet-li-izmenitsya-rabochiy-grafik-iz-za-perehoda-na-letnee-vremya-v-rk (Қарау уақыты: 05. 01. 2024).

17. Маланьина А. А. Проблемы профессиональной сегрегации на рынке труда Казахстана // Экономика и управление: современные тенденции. – 2019. – С. 19-23.

18. Майдырова А. Б., Бердибекова А. Ш. Вопросы гендерного равенства в человеческом капитале нации // Вестник Карагандинского университета. – 2014. – № 2(74). – С. 149-155.

19. Бөрібаев Е. А., Хамзина Ж. А. Международные гарантии прав на гендерное равенство и запрет дискриминации: действие в Казахстане // Вестник «Исторические и социально-политические науки». – 2022. – № 2. – С. 73.28.

20. Даулиева Г. Р., Жубаназарова А. С. Гендерные проблемы на рынке труда в Республике Казахстан // 6^th ISPC «International Forum: Problems and Scientific Solutions» (November 6-8, 2020; Melbourne, Australia). – 2020. – С. 38-48.

21. Родионова К.Н. Женская представленность и гендерная сегрегация в академической среде Казахстана // Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева. – 2020. – № 3(132). – С. 188-195.

22. Есентай А. Е., Кенжегулова Г. К., Раджхан О. М. Женский взгляд на возможности получения высшего образовании в Казахстане // Экономика: стратегия и практика. – 2021. – № 16(3). – C. 204-216. – DOI: 10.51176/1997-9967-2021-3-204-216.

23. Беймишева А. «Вторая смена», или Неравенство обязанностей в структуре домашних хозяйств. Гендер и казахстанское общество. – Алматы: Издательство «DeLuxe Printery», 2022. – 300 с.

24. Занятость в Казахстане. Статистический сборник. 2018-2022 / Главный редактор Ж. Н. Шаймарданов. – Астана, 2023. – 260 с.

25. Мекебаева М.А. Қазақстандағы гендерлік мəселелерді зерттеу // Қазақ Ұлттық Қыздар Педагогикалық Университетінің Хабаршысы. – 2018. – № 1. – С. 103-108.

26. Козина И. М. Профессиональная сегрегация: гендерные стереотипы на рынке труда // Социологический журнал. – 2002. – № 3. – С. 126-136.