ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АДАМИ КАПИТАЛЫ: БƏСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІКТІҢ ҚАЛЫПТАСУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ӨСУ МҮМКІНДІКТЕРІ

Зерттеудің мақсаты. Мақалада озық елдер мысалында бəсекеге қабілетті адами капиталды қалыптастыру қажеттілігі негізделген, оның мақсаты тиімді адами капиталды қалыптастыру көздерін анықтау болып табылады.

Əдіснамасы. Зерттеу барысында талдау жəне синтез, статистикалық жəне салыстырмалы талдау əдістері қолданылды. Авторлар отандық жəне шетелдік экономистердің адами капиталын қалыптастыру саласындағы ғылыми еңбектеріне əдеби шолу жүргізді, елдердің озық тəжірибесі жəне оны қазақстандық шындықта қолдану мүмкіндігі зерделенді. Мəселелерді тереңірек зерттеу үшін стратегиялық бағдарламалар қарастырылып, статистикалық жинақтар талданды.

Зерттеудің бірегейлігі/құндылығы. Адами капиталдың құрамдас бөлігі ретінде денсаулық капиталын қалыптастыруды қамтамасыз ететін денсаулық сақтау жүйесінің негізгі көрсеткіштері талданды. Білім беру жəне денсаулық сақтау салаларының негізгі мəселелері анықталды. Еңбекақы төлеу көрсеткіштерін алдыңғы қатарлы елдермен салыстыру жүргізілді, орташа алғанда да, жалпы экономика салалары бойынша да оның адами капиталдың дамуына əсер ету дəрежесі анықталды.

Зерттеу нəтижелері. Инновациялық экономиканы құру жағдайында ұлттық адами капиталды дамыту тетігі ұсынылды. Еліміздің адами капиталын дамыту мен іске асыруға инвестициялардың тиімділігін қамтамасыз ету бойынша ұсынымдар əзірленді.

1. Bani Y. On the relationship between human capital inequality and globalization // International Journal of Business and Society. – 2017. – № 18(2). – С. 285-300. – DOI: https://doi.org/10.33736/ijbs.484.2017.

2. Критский М. М. Человеческий капитал. – Ленинград: Изд-во ЛГУ, 1991. – 117 с.

3. Kuzmin O., Bublyk M., Shakhno A., Korolenko O., Lashkun H. Innovative development of human capital in the conditions of globalization // In E3S Web of Conferences. – 2020. – Vol. 166. – Article 13011. – DOI: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202016613011.

4. Medrano, J. D. Globalization, transnational human capital, and employment in the European Union // International Journal of Comparative Sociology. – 2016. – № 57(6). – P. 449-470. – DOI: https://doi.org/10.1177/0020715216684182.

5. Ильинский И. В. Конкурентоспособность человеческого капитала России: состояние, проблемы, перспективы: монография. – Спб: ФГБОУ ВПО «СПГУТД», 2011. – 278 с.

6. Нойманн Ф. Методика экономической оценки человеческого капитала // Государственное управление: трансформационные процессы в современном мире. Тезисы докладов международной научнопрактической конференции. Ч. 2. – Минск: Академия управления при Президенте Республики Беларусь, 2015. – 98 с.

7. Pata U. K., Caglar A. E. Investigating the EKC hypothesis with renewable energy consumption, human capital, globalization and trade openness for China: Evidence from augmented ARDL approach with a structural break // Energy. – 2020. – Vol. 2016. – Article 119220. – DOI: https://doi.org/10.1016/j.energy.2020.119220.

8. Назарбаев Н. А. Казахстанский путь – 2050: единая цель, единые интересы, единое будущее. Послание Президента страны народу Казахстана [Electronic resource] // Официальный сайт Президента Республики Казахстан [website]. – Астана, 2014. – URL: https://www.akorda.kz/ru/events/astana_kazakhstan/participation_in_events/poslanie-prezidenta-respubliki-kazahstan-lidera-nacii-nursultana-nazarbaeva-narodukazahstana-strategiya-kazahstan-2050-novyi-politicheskii- (Accessed: 15.09.2023).

9. Ордабаева Ш. Н. Глобальный индекс конкурентоспособности: на пути в 30-ку конкурентоспособных стран мира [Electronic resource] // Əділет [website]. – 2016. – URL: www.adilet.gov.kz/ru/articles/globalnyy-indeks-konkurentosposobnosti-na-puti-v-30-ku-konkurentosposobnyh-stran-mira (Accessed: 15.09.2023).

10. Рейтинг стран по глобальной конкурентоспособности [Electronic resource] // Информационный портал NoNews [website]. – 2019. – URL: nonews.co/directory/lists/countries/global-competitiveness-index (Accessed: 15.09.2023).

11. Казахстан занял 37 место в Рейтинге мировой конкурентоспособности IMD-2023 [Electronic resource] // Kapital.kz [website]. – 2023. – URL: kapital.kz/economic/kazakhstan-zanyal-37-mesto-vreytinge-mirovoy-konkurentosposobnosti-imd-2023.html (Accessed: 15.09.2023).

12. Казахстан в 2014 году. Статистический сборник / Под ред. А.А. Смаилова. – Астана, 2015. – 485 с.

13. Предварительные данные за 2017 год. Статистический сборник на казахском и русском языках / Под ред. Н.С.Айдапкелова. – Астана, 2018. – 132 с.

14. Основные показатели по труду в Республике Казахстан за 2022 год [Электронный ресурс] // Агентство по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан Бюро национальной статистики [website]. – 2023. – URL: stat.gov.kz/ru/industries/labor-and-income/stat-wags/publications (Accessed: 15.09.2023).

15. Рейтинги средних зарплат в странах мира [Electronic resource] // emigrating.ru [website]. – n.d. – URL: emigrating.ru/rejtingi-srednih-zarplat-v-stranah-mira (Accessed: 15.09.2023).

16. Статистика здравоохранения и социального обеспечения за 2022 год [Electronic resource] // Агентство по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан Бюро национальной статистики [website]. – stat.gov.kz/ru/industries/social-statistics/stat-medicine (Accessed: 15.09.2023).