ҚАҚТЫҒЫС ЭКОНОМИКАСЫ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҚАУЫМАРАЛЫҚ ҚАҚТЫҒЫСТАРДЫҢ КОНТЕКСТІ МЕН ТҮПКІ СЕБЕПТЕРІ

Зерттеу мақсаты. Бұл мақаланың мақсаты Қазақстандағы қауымаралық қақтығыстардың түпкі себептерін түсіндіру үшін жанжалдың экономикалық теорияларының негізділігін зерттеу болып табылады.

Əдіснамасы. Мұндай теориялық шолу жəне сапалы əдіснамалық тəсіл неғұрлым егжей-тегжейлі көрініс береді жəне жергілікті контекстті ескере отырып, деэскалация стратегиясын құрудың бастапқы қадамын білдіреді.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. 2020 жылғы Қордай қақтығысын терең зерттеу арқылы біздің мақала қауымаралық қақтығыстардың тамырын кеңестік мұралар мен тіл саясатымен байланыстыратын зерттеулерді жоққа шығарады. Бұл əдебиеттерде қауымдастықтардың наразылығының себептері жеке басының саясатымен жəне/немесе ұжымдық құқықтардың бұзылуымен түсіндіріледі жəне белгілі бір нəрсе ретінде қабылданады. Олар дискурсқа назар аударады. Оның орнына, бұл мақала «ашкөздік» жəне «салыстырмалы айыру» экономикалық теорияларының Қазақстандағы қақтығыстар контекстінде қолданылуын зерттейді.

Зерттеу нəтижелері. Қазақстан Республикасы Ғылым жəне жоғары білім министрлігінің ғылымизерттеу жобасының қолдауымен жүргізілген далалық жұмыстардың нəтижелерін пайдалана отырып, біз экономикалық «ашкөздік» теориялары жергілікті деңгейде жыртқыштық контекстті түсіндіреді, ал «салыстырмалы айыру» теориялары жергілікті қабылдауды көрсетеді. Осы екі жағдайдың қосындысы ұжымдық наразылық үшін қолайлы жағдай туғызды жəне жанжалдың негізгі себебі болды.

1. Lim V. Interethnic Conflicts in Kazakhstan: Causes and Context // CABAR. – 2021. – June 29. Available at: https://cabar.asia/en/interethnic-conflicts-in-kazakhstan-causes-and-context

2. Sabytkhanova M., Kozhakhmet S. Evaluation of Human Resource Management Research in Post-Soviet Countries: A Bibliometric Analysis // Central Asian Economic Review. – 2023. – 3. – P. 6-18. https://doi.org/10.52821/2789-4401-2023-3-6-18

3. Doldina A.N. The Banking Sector of Kazakhstan: Problems and Prospects // Central Asian Economic Review – 2018. – 5(6). – P. 108-115. (In Russ.)

4. Mussin B.M., Nurlan E. 2023. Development of Nuclear Energy in the Republic of Kazakhstan: Issues and Trends // Central Asian Economic Review– 2023. – 1. – P. 47-59. (In Russ.) https://doi.org/10.52821/2789-4401-2023-1-47-59.

5. Bazhkenova G. Korday: Pol Goda Spustya. 2020. 3, December). [Video] YouTube. https://youtu.be/i99woBI-DI4

6. Mauletbay S. Чтобы мы жили мирно, надо, чтобы законы работали одинаково для всех". Репортаж из Кордайского района. 2020. 11 February. Available at: <https://informburo.kz/stati/chtoby-my-zhili-mirno-nado-chtoby-zakony-rabotali-odinakovo-dlya-vseh-reportazh-iz-kordayskogo-rayona.html

7. Trotsenko P. Как живут казахи и дунгане после беспорядков. (2020, 2 March). // https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-masanchi-karakemer-kazakh-dungan-report/30463465.html

8. ADC Memorial. The Korday Pogrom: The Dungan People of Kazakhstan Seek Justice // ADC Memorial. (2020, 19 May). https://adcmemorial.org/en/articles/kordaypogrom/.

9. EurAsia Daily. ордайский разлом: власти Казахстана рискуют потерять контроль над страной. https://eadaily.com/ru/news/2020/05/02/kordayskiy-razlom-vlasti-kazahstana-riskuyut-poteryat-kontrol-nadstranoy

10. Smagul B. “Қордайдағы қазақ пен дұңған арасындағы мəселелер.” // Facebook. 2020, 7 February. https://www.facebook.com/BSmagul/posts/197780378254318

11. Kashibay M. “Қордай оқиғасы "ұлтаралық қақтығыс" па?” // Qamshy.kz. 2020a, 12 January. https://qamshy.kz/article/55264-qorday-oqighasy-ultaralyq-qaqtyghys-pa

12. Kashibay M. “Qamshy.kz тілшісі этникалық дүнгендер ұрып-соққан қарияның ұлымен сөйлесті.” // Qamshy.kz. 2020b, 8 January. https://qamshy.kz/article/55186-qamshykz-tilshisi-etnikalyq-dungender-uryp-soqqan-qariyanynh-ulymen-soylesti

13. Tutumlu A. and Imyarova Z. Pogroms in Post-Nazarbayev Kazakhstan: From Perceptions to Violent Practice // OXUS Society for Central Asia Affairs, 2023. https://oxussociety.org/

14. GoffK. Nested Nationalism: Making and Unmaking Nations in the Soviet Caucasus. – Ithaca: Cornell University Press, (2021). – 336 p.

15. Tutumlu A. and Imyarova Z. The Kazakhstani Soviet not? Reading Nazarbayev’s Kazakhstani-ness through Brezhnev’s Soviet people // Central Asian Survey, – 2021. – 40(3). – P. 400-419. DOI: 10.1080/02634937.2021.1926924

16. Imyarova Z. (2022). Balancing between Majorities: Notes on Osh Dungans // Central Asian Survey, – 2022. – 41(3). – P. 402-418. doi.org/10.1080/02634937.2021.2013773

17. Tutumlu A., Imyarova Z. and Meldibekova Z. Desovietizing Nation-Building in Kazakhstan: Case of 2020 Korday Violence // Bulletin of Abai Kazakh National Pedagogical University, – 2023. – 78(3). – P. 23-31. DOI: http://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.003

18. Kudaibergenova D. Compartmentalized Ideology: Presidential Addresses and Legitimation in Kazakhstan. In R. Isaacs and A. Frigerio (Eds.), Theorizing Central Asian Politics: The State, Ideology and Power (2019). (pp.145–166). – Cham: Palgrave Macmillan.

19. Sharipova D., Bukhanov, A., and Alpeissova, A. The Determinants of Civic and Ethnic Nationalisms in Kazakhstan: Evidence from the Grass-Roots Level // Nationalism and Ethnic Politics, – 2017. – 23(2). – P. 203-226, DOI: 10.1080/13537113.2017.1311143

20. Brubaker R. Nationalizing states revisited: projects and processes of nationalization in post-Soviet states // Ethnic and Racial Studies, – 2011. – 34(11). – P. 1785-1814, DOI: 10.1080/01419870.2011.579137

21. Helf G. Looking for Trouble: Sources of Violent Conflict in Central Asia. [Special Report, 18 November]. Washington DC // US Institute of Peace, - 2020. https://www.usip.org/publications/2020/11/looking-trouble-sources-violent-conflict-central-asia

22. Junisbai B. and Junisbai A. Are Youth Different? The Nazarbayev Generation and Public Opinion. In M. Laruelle (Ed.), The Nazarbayev Generation: Youth in Kazakhstan, (pp. 25-48). – Lexington Books (2019).

23. Laruelle M. Introduction: The Nazarbayev Generation: The Sociological Portrait. In M. Laruelle (Ed.), The Nazarbayev Generation: Youth in Kazakhstan (pp. 1-22). – London: Lexington Books. (2019).

24. Aitymbetov N., E. Toktarov, and Y. Ormakhanova. (2015). Nation-Building in Kazakhstan: Kazakh and Kazakhstani Identities Controversy” // Bilig, – 2015. – 74. P. – 1–20.

25. Asanova J. Seeing near and far: Balancing stakeholder needs and rights in Kazakhstan’s educational reform // Canadian and International Education, – 2007. – 36(2). – P. 71–90.

26. Diener A. (2002). National Territory and the Reconstruction of History in Kazakhstan // Eurasian Geography and Economics, – 2002. – 43(8). – P. 632–650.

27. Theroux P. Hating the Asians // Transition, – 1997 – 75(76). – P. 60–73. https://doi.org/10.2307/2935390

28. Xu Z. and Sun, B. (2019). Influential mechanism of farmers' sense of relative deprivation in the sustainable development of rural tourism // Journal of Sustainable Tourism, – 2019. DOI: 10.1080/09669582.2019.1675675

29. Tursyngaliyeva, G., Sagindykov, K., Konyrkhanova, A., Niyazova, R. and Sydykova, A. Modeling the dynamical ethnic processes in multinational society // Journal of Modelling in Management, – 2021. . DOI: https://doi.org/10.1108/JM2-11-2020-0308

30. Collier P. Rebellion as a Quasi-Criminal Activity // The Journal of Conflict Resolution, – 2000. – 44(6). – P. 839-853.

31. Collier P. Breaking the Conflict Trap: Civil War and Development Policy. Washington DC. – 2003: World Bank Group.

32. Collier P. and Hoeffler, A. (2005). Resource Rents, Governance, and Conflict. Journal of Conflict Resolution, 49(4), 625-633.

33. Englebert P. (2000). Pre-Colonial Institutions, Post-Colonial States, and Economic Development in Tropical Africa // Political Research Quarterly, – 2000. – 7(36). – P. 17-36. https://doi.org/10.1177/106591290005300101

34. Keen, D. Incentives and Disincentives for Violence. In Berdal M. and Malone D (Eds.), Greed & Grievance: Economic Agendas in Civil Wars (pp. 17-42). USA: Lynne Rienner Publishers, Inc. 2000

35. Englebert P. and Hummel R. (2005). Let’s Stick Together: Understanding Africa’s Secessionist Deficit // African Affairs, – 2005. – 104(416). – P. 399–427.

36. O'Donnell Guillermo. On the State, Development, and some Conceptual Problems: A Latin American View with Some Glances at some Post-Communist Countries // World Development – 1993. – 21. – P. 1355-1369.

37. Hale, H. Patronal Politics: Eurasian Regime Dynamics in Comparative Perspective. – 2015. – Cambridge, Eng.: Cambridge University Press. 542 p.

38. Tutumlu A. Governmentalization of Kazakhstani State: Between Governmentality and Neopatrimonial Capitalism. In Isaacs, R. and Frigerio, A. (Eds.), Theorizing Central Asian Politics: The State, Ideology and Power (pp. 43-64), – 2018. – Cham: Palgrave Macmillan.

39. Shkel, S. Neo-patrimonial practices and sustainability of authoritarian regimes in Eurasia // Communist and Post-Communist Studies, – 2019. – 2(2). – P. 169–176.

40. Satpayev D. Deformatsiya Vertikali: ot ‘Anonimnyh Imperii’ do Antilobbi [Vertical Deformation: from ‘Anonymous Empires’ to Antilobby] (in Russian). – 2019. – Almaty: SOZ. 790 р.

41. Ross, M. L. (2011). Will oil drown the Arab Spring: Democracy and the resource curse // Foreign Aff., – 2011. – 90(2).

42. De Soysa I. The Resource Curse: Are Civil Wars Driven by Rapacity or Paucity? In Berdal M. and Malone D (Eds.), Greed & Grievance: Economic Agendas in Civil Wars (pp. 113-136). USA: Lynne Rienner Publishers, Inc. 2000.

43. Murshed S. M. and Tadjoeddin, M. Z. Revisiting the greed and grievance explanations for violent internal conflict // Journal of International Development, – 2009. – 21(87). – P. 87–111.

44. Meuleman B., Davidov E. and Billiet J. (2009). Changing Attitudes Toward Immigration in Europe, 2002-2007: A Dynamic Group Conflict Theory Approach // Social Science Research, – 2009. – 38. – P.352– 365.

45. Nathan N. The Scarce State Inequality and Political Power in the Hinterland. London: – 2023. – Cambridge University Press. 310 p.

46. Bobo L. Whites’ Opposition to Busing: Symbolic Racism or Realistic Group Conflict? // Journal of Personality and Social Psychology, – 1983. – 45(6). – P. 1196–1210.

47. O’Rourke K. H., and Sinnott R. The Determinants of Individual Attitudes Towards Immigration // European Journal of Political Economy, – 2006. – 22. – P. 838–861.

48. Sides, J., and Citrin, J. European Opinion About Immigration: The Role of Identities, Interests and Information // British Journal of Political Science, – 2007. – 37(3). – P. 477–504.

49. Meuleman B., Abts K., Schmidt P., Pettigrew, Th. and Davidov, E. Economic conditions, group relative deprivation and ethnic threat perceptions: a cross-national perspective // Journal of Ethnic and Migration Studies, 2020. DOI: 10.1080/1369183X.2018.1550157

50. Cook, Th. D., Crosby, F., and Hennigan, K. The Construct Validity of Relative Deprivation. In Suls, M. and Miller, R. (Eds.), Social Comparison Processes: Theoretical and Empirical Perspectives (pp. 307–333). Hemisphere. 1977

51. Vermeersch P. Theories of ethnic mobilization: overview and recent trends. CRPD Working Paper No. 3. Leuven: University of Leuven. 2011.

52. Collins, K. Clan Politics and Regime Transition in Central Asia: The Impact on Regime Transformation. – Cambridge: Cambridge University Press. 2006. 376 p.