ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУГЕ ЖҮЙЕЛІ МАҢЫЗЫ БАР БАНКТЕРДІҢ ƏСЕРІ

Зерттеу мақсаты – Халықаралық валюта қоры ұсынған индикаторлар негізінде жүйелі маңызы бар банктердің Қазақстанның қаржы жүйесінің тұрақтылығына əсер ету дəрежесін бағалау, ол жалпы ұлттық экономиканың даму деңгейі мен тұрақтылығын айқындайды.

Əдіснамасы. Пайдаланылған зерттеу əдістерінің ішінде талдау, салыстыру, жалпылау əдісін, сондай-ақ статистикалық талдау жəне жіктеу əдісін бөліп көрсетуге болады. Мақалада ірі банктердің қаржылық тұрақтылыққа əсері туралы ғалымдардың ғылыми жұмыстары қарастырылды. Ұлттық реттеушінің статистикалық деректері, қазақстандық банктердің қаржылық есептілігі, зерттеу мəселесі бойынша Халықаралық валюта қорының (ХВҚ) ұсынған көрсеткіштері зерделенді.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Қазіргі уақытта жаһандану жағдайында елдің ұлттық экономикасын дамытуға, оның тұрақтылығы мен тиімділігін қамтамасыз етуге қатысты мəселелердің маңыздылығы артып келе жатқандығына байланысты зерттеу өзектілігі негізделген. Қазақстанның қаржы жүйесінің өзегі банк секторы болып табылады, оның қаржы секторындағы үлесі 80 %-ға жуық. Осыған байланысты бұл мақала жүйелі маңызы бар банктердің Қазақстанның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етуге де, жалпы ұлттық экономиканы дамытуға да ықпалына байланысты өзекті мəселелерді шешуге бағытталған.

Зерттеу нəтижелері. Зерттеудің негізгі бағыттары осы мəселенің теориялық жəне əдіснамалық дамуының жеткіліксіздігіне, оның практикалық маңыздылығының артуына байланысты негізделген. Зерттеу нəтижелері Қазақстанның ірі банк институттарының елдің қаржылық тұрақтылығының индикаторларына айтарлықтай əсер ететіндігін көрсетеді. Сондай-ақ, зерттеу тақырыбы бойынша басқа ғалымдардың жарияланымдарын талдау негізінде өзіндік тұжырымдар мен қорытындылар жасалды. Мақаланың материалдары практикалық құндылыққа ие жəне елдің қаржылық тұрақтылығын нығайтудың заманауи əдістерін əзірлеуде қолданыла алады.

1. Pak O. Bank profitability in the Eurasian Economic Union: Do funding liquidity and systemic importance matter? // The North American Journal of Economics and Finance. – 2020. – № 54. – Article 101265.

2. Byrd W. China's financial system: The changing role of banks. – Routledge, 2019. – 200 p.

3. Schclarek A., Xu J., Yan J. The maturity‐lengthening role of national development banks //International Review of Finance. – 2023. – № 23(1). – С. 130-157.

4. Orazalin N. Corporate governance and corporate social responsibility (CSR) disclosure in an emerging economy: evidence from commercial banks of Kazakhstan // Corporate Governance: The International Journal of Business in Society. – 2019. –№ 19(3). – P. 490-507. – DOI: https://doi.org/10.1108/CG-09-2018-0290.

5. Mertens D., Thiemann M. Building a hidden investment state? The European Investment Bank, national development banks and European economic governance //Journal of European public policy. – 2019. – № 26(1). – P. 23-43.

6. Tabak B. M., Fazio D. M. , Cajueiro D. O. Systemically important banks and financial stability: The case of Latin America // Journal of Banking & Finance. – 2013. – 37(10). – P. 3855-3866.

7. Acharya V. V. et al. Measuring systemic risk // The review of financial studies. – 2017. – № 30(1). – P. 2-47.

8. Acharya V., Engle R., Richardson M. Capital shortfall: A new approach to ranking and regulating systemic risks // American Economic Review. – 2012. – № 102(3). – P. 59-64.

9. Engle R., Jondeau E., Rockinger M. Systemic risk in Europe // Review of Finance. – 2015. – № 19(1). – P. 145-190.

10. Caliskan H. et al. Identifying systemically important financial institutions in Turkey // Research in International Business and Finance. – 2021. – № 56. – Article 101374.

11. Смирнова Ж. В. и др. Роль системно значимых банков в обеспечении финансовой стабильности // Московский экономический журнал. – 2020. – № 4. – С. 204-209.

12. Таштамиров М. Р., Вараев А. А. Системно значимые банки: современное состояние и угроза системного риска // Ученые записки Крымского инженерно-педагогического университета. – 2018. – № 2. – С. 178-184.

13. Сушкевич Д. В. Влияние системно значимых банков на уровень развития финансовых рынков отдельных стран: ориентация на Республику Беларусь // Общество: политика, экономика, право. – 2016. – № 9. – С. 55-58.

14. Dünhaupt P., Herr H. Trade, Global Value Chains and Development–What Role for NationalDevelopment Banks? // Vierteljahrshefte zur Wirtschaftsforschung. – 2020. – № 89(3). – P. 9-33.

15. Ocampo J. A., Ortega V. The Global Development Banks’ Architecture //Review of Political Economy. – 2022. – № 34(2). – P. 224-248.

16. Neszmélyi G. I. The Role of Development Banks in the Economic Development Policy of the Republic of Korea // Pénzügyi Szemle/Public Finance Quarterly. – 2019. – № 64(2). – P. 294-310.

17. Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 23 декабря 2019 года №240 «Об утверждении Правил отнесения финансовых организаций к числу системно значимых» [Электронный ресурс] // Əділет [web-сайт]. – 2019. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1900019925 (Дата обращения: 05.02.2023).

18. Financial soundness indicators compilation guide. – Washington, DC: International Monetary Fund,2019. – 201 p.

19. Статистика [Электронный ресурс] // Национальный Банк Республики Казахстан [web-сайт]. – 2023. – URL: https://nationalbank.kz/ru/page/statistika (Дата обращения: 04.02.2023).

20. Development banks and sustainability in the Andean Amazon. 1st edition / Edited by R. Ray, K. P. Gallagher, C. A. Sanborn. – Routledge, 2019. – 292 p.

21. Frigerio M., Vandone D. European development banks and the political cycle // European Journal of Political Economy. – 2020. – № 62. – Article 101852.

22. Erdem Türkelli G. The best of both worlds or the worst of both worlds? Multilateral development banks, immunities and accountability to rights-holders // Hague Journal on the Rule of Law. – 2020. – № 12(2). – P. 251-281.