ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНЫҢ ДЕРБЕСТІГІ ЖАҒДАЙЫНДА БІЛІМ САПАСЫН БАҚЫЛАУ ЖӘНЕ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ҚҰРАЛДАРЫ

Зерттеудің мақсаты академиялық қауымдастықтың профилактикалық бақылау және аккредиттеу сияқты жоғары білім сапасын бақылау және қамтамасыз етудің негізгі құралдарын іске асыруы мен қабылдауына талдау жүргізу болып табылады.
Әдіснамасы. Білім және ғылым саласындағы сапаны қамтамасыз ету Комитетінің, Болон процесі және академиялық ұтқырлық Орталығының, ҚР Білім және ғылым министрлігі жанындағы ақпараттықталдау орталығының ашық көздерінен алынған қайталама деректерді талдау әдісі қолданылды. Сондайақ заңнамаға, стратегиялық және бағдарламалық құжаттарға, ұлттық баяндамаларға, сөз сөйлеулерге контент-талдау жүргізілді. Сонымен қатар, аралас зерттеу әдісі сараптамалық сауалнама (758 респондент) және сараптамалық сұхбат (14 адам) ретінде қолданылды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы қазақстандық жоғары оқу орындарының қызметкерлері мен оқытушыларының профилактикалық бақылау мен аккредиттеуді қабылдау деңгейін анықтау үшін олардың пікірлері негізінде зерттеу жүргізу болып табылады.
Зерттеу нәтижелері. Профилактикалық бақылау мен аккредиттеуді бағалауды талдау және жоғары оқу орындарының қабылдауы нәтижесінде профилактикалық бақылауға қарағанда аккредиттеуге оң баға берілді. Сауалнама нәтижелері мемлекеттік аттестаттаудан бас тартқанына қарамастан, профилактикалық бақылаудағы элементтер мен тәсіл әлі де «бюрократияланған» және «жоғары оқу орындарының автономиясын шектейтінін» дәлелдеді.
Академиялық қоғамдастықтың тәуелсіз аккредиттеуді оң қабылдауын ескере отырып, бүгінгі таңда сапаны қамтамасыз етуде қайталанатын мақсаттары бар (сапаға қол жеткізу, сапаны жақсарту) осы екі тәсілді қатар қолдану қаншалықты өзекті деген сұрақ туындайды.

1. Указ Президента Республики Казахстан от 15 февраля 2018 года № 636 «Об утверждении Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года и признании утратившими силу некоторых указов Президента Республики Казахстан» [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2018. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U1800000636#z1448 (Дата обращения: 28.11.2022).

2. Magna Charta Universitatum. The Bologna Declaration of 19 June 1999 [Электронды ресурс] // The Magna Charta Observatory [web-сайт]. – 1988. URL: https://www.magna-charta.org/magna-chartauniversitatum/mcu-1988 (Дата обращения: 28.11.2022).

3. Закон Республики Казахстан от 4 июля 2018 года № 171-VІ «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам расширения академической и управленческой самостоятельности высших учебных заведений» [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2018. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1800000171#z81 (Дата обращения: 28.11.2022).

4. Национальный доклад о состоянии и развитии системы образования Республики Казахстан (по итогам 2018 года) [Электронный ресурс] // Информационно-аналитический центр [web-сайт]. – 2019. – URL: https://iac.kz/wp-content/uploads/2022/01/naczionalnyj-doklad-po-itogam-2018-goda.pdf (Дата обращения: 28.11.2022).

5. Van Vught F. A., Westerheijden D. F. Towards a general model of quality assessment in higher education // Higher Education. – 1994. – № 28(3). – Р. 355–371. – DOI: https://doi.org/10.1007/BF01383722doi:10.1007/bf01383722.

6. А Selection Of Papers From The 2nd European Quality Assurance Forum «Implementing And Using Quality Assurance: Strategy And Practice». – European University Association, 2008. – 91 p.

7. Haakstad J. Accreditation: The new quality assurance formula? Some reflections as Norway is about to reform its quality assurance system // Quality in Higher Education. – 2001. – № 7(1). – Р. 77-82. – DOI: https://doi.org/10.1080/13538320120045102.

8. Talvinen K. Enhancing Quality: Audits in Finnish higher education institutions 2005–2012. – Helsinki, Publications of The Finnish Higher Education Evaluation Council, 2012. – 95 р.

9. Aijing Chu, Don F. Westerheijden. Between quality and control: what can we learn from higher education quality assurance policy in the Netherlands // Quality in Higher Education. – 2019. – № 24(3). – P. 260-270. – DOI: https://doi.org/10.1080/13538322.2018.1559513.

10. Cardoso S., João Rosa M., Santos C.S. Different academics' characteristics, different perceptions on quality assessment? // Quality Assurance in Education. – 2013. –Vol. 21. – № 1. – Р. 96-117. – DOI: https://doi.org/10.1108/09684881311293089.

11. Пак Ю. Н., Нугужинов Ж. С., Пак Д. Ю., Рахимов М.А. Опыт высшей школы Казахстана по обеспечению качества образования // Аккредитация в образовании. – 2018. – № 102. – URL: https://akvobr.ru/kazahstan_obespechenie_kachestva_obrazovaniya.html (Дата обращения: 30.11.2022).

12. Sagintayeva A., Kurakbayev К. Understanding the Transition of Public Universities to Institutional Autonomy in Kazakhstan // European Journal of Higher Education. – 2015. – № 5(2). – Р. 197-210. – DOI: https://doi.org/10.1080/21568235.2014.967794.

13. Kerimkulova S., Kuzhabekova А. Quality Assurance in Higher Education of Kazakhstan: A Review of the System and Issues // The Rise of Quality Assurance in Asian Higher Education. – 2017. – Р. 87-108. – DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-08-100553-8.00006-9.

14. Omirbayev S., Mukhatayev A., Biloshchytskyi A., Kassenov Kh. National model of the quality assurance of education in Kazakhstan: Format, Tools, And Regulatory Mechanisms // Scientific Journal of Astana IT University. – 2021. – № 8. – Р. 63-74. – DOI: https://doi.org/10.37943/AITU.2021.24.30.007.

15. Статистический сборник «Образование в Республике Казахстан. 2016-2020». – URL: https://www.stat.gov.kz/official/industry/62/publication (Дата обращения: 30.11.2022).

16. Закон Республики Казахстан от 27 июля 2007 года № 319-III «Об образовании» [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2007. – URL: http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z070000319_ (Дата обращения: 30.11.2022).

17. Совместный приказ и.о. Министра образования и науки Республики Казахстан от 31 декабря 2015 года № 719 и и.о. Министра национальной экономики Республики Казахстан от 31 декабря 2015 года № 843 «Об утверждении критериев оценки степени риска и проверочных листов по проверкам за системой образования». [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2015. – URL: http://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500012777 (Дата обращения: 30.11.2022).

18. Выступление Главы государства К. Токаева на церемонии закрытия Года молодежи и старта Года волонтера. 10 декабря 2019 года [Электронный ресурс] // Официальный сайт Президента Республики Казахстан [web-сайт]. – 2019. – URL:/ https://www.akorda.kz/ru/speeches/internal_political_affairs/in_speeches_and_addresses/vystuplenie-glavy-gosudarstva-k-tokaeva-na-ceremonii-zakrytiya-godamolodezhi-i-starta-goda-volontera (Дата обращения: 30.11.2022).

19. Каланова Ш. М. Будущее независимой аккредитации в Казахстане // Аккредитация в образовании. – 2013. – №63. – Р. 42-43. – URL: https://akvobr.ru/nezavisimaja_akkreditacia_v_kazahstane.html (Дата обращения: 30.11.2022).

20. Шаханова Н. Ж. Национальная модель аккредитации: опыт Казахстана // Аккредитация в образовании. – 2009. – №1. – Р. 42-45. – URL: https://akvobr.ru/nacionalnaja_model_akkreditacii_opyt_kazahstana.html (Дата обращения: 30.11.2022).

21. Информационная статистика [Электронный ресурс] // Сайт Центра Болонского процесса и академической мобильности. [web-сайт]. – URL: https://enic-kazakhstan.edu.kz/ru/accreditation/informacionnaya-statistika (Дата обращения: 01.12.2022).

22. Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 1 ноября 2016 года № 629 «Об утверждении требований, предъявляемые к аккредитационному органу и правил признания аккредитационных органов, в том числе зарубежных» [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2016. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1600014438 (Дата обращения: 01.12.2022).

23. Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 23 июня 2022 года № 292 «Об утверждении Руководства по обеспечению качества по уровням образования». [Электронный ресурс] // Сайт Министерства просвещения Республики Казахстан [web-сайт]. – 2022. –URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/edu/documents/details/319826?lang=ru (Дата обращения: 01.12.2022).

24. Ryan T. Quality assurance in higher education: A review of literature. // Higher Learning Research Communications. – 2015. – № 5(4). – DOI: https://doi.org/10.18870/hlrc.v5i4.257

25. OECD & World Bank. Reviews of national policies for education: Higher education in Kazakhstan. – 2007. – Paris, France: OECD. – 288 p.