ЭКОТУРИЗМНІҢ ТҰРАҚТЫ ДАМУ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ: ƏДЕБИЕТТЕРГЕ ЖҮЙЕЛІ ШОЛУ

Зерттеу мақсаты. Бұл мақалада алдыңғы ғылыми-зерттеу жұмыстарын қарастыра отырып, экотуризмді дамыту барысында кездесетін жалпы проблемалар мен болашақ даму перспективаларын анықтау және топтастыру ұсынылады.
Әдіснамасы. Бұл әдебиеттік шолуды жүргізу барысында зерттеу жұмысының мақсаты айқындалып, оның негізгі міндеттері қалыптастырылды. Зерттеу сұрақтары зерттеу мақсаттары негізінде құрылды, ал Scopus және Science Direct дереккөздерінің мақалалары зерттеу сұрақтарын құрайтын түйінді сөздер негізінде қаралды. 2017 жылдан 2022 жылға дейінгі мақалалар BULIN OR/AND операторлары арқылы зерттеу тақырыбына сәйкестігі бағаланды. Сонымен қатар, материалдар отандық ғалымдар жазған басылымдар, кітаптар және мемлекеттік сайттар арқылы жинақталды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Зерттеу барысында авторлар Қазақстандағы туризмді дамытудың 2019-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының мақсаттарына сүйене отырып, экотуризмді дамытуда елдер тап болатын проблемаларды қарастырып, талдап, ең жиі кездесетін мәселелерді біріктірді. Бұл ретте шолу жұмысының нәтижесінде экотуризмнің жағдайы мен даму болашағына оң әсері анықталды.
Зерттеу нәтижелері. Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде мемлекеттік және жергілікті әкімшілік тарапынан қолдаудың жоқтығы, инфрақұрылымның төмен деңгейі, сонымен қатар жергілікті тұрғындардың экотуризм қызметтерін жүзеге асыру бойынша білімінің төмендігі, осы саладағы мамандардың жетіспеушілігі экотуризмді дамытудың негізгі ортақ проблемалары ретінде көрсетілді. Экологиялық туризмді дамыту жергілікті аумаққа оң экономикалық, экологиялық және социологиялық әсер ететіні және тұрақты дамуға тікелей ықпал ететіні анықталды. Зерттеу нәтижелері болашақ зерттеушілер мен экотуризмді дамытуға мүдделі тараптар үшін құнды болады.

1. Tourism grows 4 % in 2021 but remains far below pre-pandemic levels [Electronic resource] // UNWTO [website]. – 2022. – URL: https://www.unwto.org/news/tourism-grows-4-in-2021-but-remains-far-below-prepandemic-levels (Accessed: 15.10.2022).

2. Iskakova K., et al. The Natural and Recreational Potential of Kazakhstan for the Ecological Tourism Development // Ecological Tourism in the Republic of Kazakhstan. – Springer, Cham, 2021. – P. 57-119.

3. Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2019-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 31 мамырдағы № 360 қаулысы [Electronic resource] // Әділет [website]. – 2019. – URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000360 (Accessed: 15.10.2022).

4. Ryan E. Boolean Operators. Quick Guide, Examples & Tips [Electronic resource] // SCRIBBR [website]. – 2022. – URL: https://www.scribbr.com/working-with-sources/boolean-operators/ (Accessed: 15.10.2022).

5. Green Travel Trends 2020: Gen Z and Beyond [Electronic resource] // Criteo [website]. – 2019. – URL: https://www.criteo.com/blog/green-travel-trends/ (Accessed: 15.10.2022).

6. Thompson B. S. Ecotourism anywhere? The lure of ecotourism and the need to scrutinize the potential competitiveness of ecotourism developments // Tourism Management. – 2022. – № 92. – Article 104568.

7. Tesfaye S. Challenges and opportunities for community based ecotourism development in Ethiopia // African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure. – 2017. – № 6(3). – С. 1-10.

8. Chan J. K. L., Marzuki K. M., Mohtar T. M. Local community participation and responsible tourism practices in ecotourism destination: A case of lower Kinabatangan, Sabah // Sustainability. – 2021. – № 13(23). – Article 13302.

9. Neger C. Ecotourism in crisis: an analysis of the main obstacles for the sector's economic sustainability // Journal of Ecotourism. – 2021. – №21(311) – P. 1-23.

10. Irani H. R., Golverdi M., Rastegar R., Rezaei S. Rapid ecotourism development and challenges: the case of ecolodge in Iran // Tourism Recreation Research. – 2022. – P. 1-6. – DOI: 10.1080/02508281.2022.2086417.

11. Beza Z. B., Berhan D. Challenges and prospects of community-based ecotourism development in Lake Zengena and its environs, North West Ethiopia // Afr. J. Hosp. Tour. Leis. – 2017. – № 6. – P. 1-12.

12. Rezaeinejad I., Khaniwadekar A. The role of Eco-tourism in sustainable development: case study ecotourism challenges in Iran // E3S Web of Conferences. – 19 October 2021. – № 311. – Article number 02004. – DOI: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202131102004.

13. Miller C. C. Challenges and potentials of ecotourism as a form of conservation and sustainable development on Zapatera island, Nicaragua. – 2017. – 86 p.

14. Miller A. P. Sustainable ecotourism in Central America: Comparative advantage in a globalized world. – Lexington Books, 2016. – 133 p.

15. Sanchez R. V. Conservation strategies, protected areas, and ecotourism in Costa Rica // Journal of Park and Recreation Administration. – 2018. – № 36(3). – P. 115-128

16. Wallace R. Ecotourism in Asia: How strong branding creates opportunity for local economies and the environment // Positioning and branding tourism destinations for global competitiveness. – IGI Global, 2019. – P. 192-211.

17. Бочкарева Т. В. Экотуризм: анализ существующего международного опыта [Electronic resource] // Все о туризме. Туристическая библиотека [website]. – 2003. – URL: http://tourlib.net/statti_tourism/bochkareva.htm (Accessed: 15.10.2022).

18. Республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 26 қыркүйектегі № 593 қаулысы [Electronic resource] // Әділет [website]. – 2017. – URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000593 (Accessed: 15.10.2022).

19. Абдрказакова Л. С., Ким П. Г., Тулегенов А. М. Проблемы и перспективы развития экологического туризма на территории Республики Казахстан // Кронос. – 2022. – Т. 7. – № 4(66). – С. 111-117.

20. Экотуризм в Казахстане: упор будет сделан на развитие маршрутов [Electronic resource] // Kursiv [website]. – 2021. – URL: https://kz.kursiv.media/2021-01-05/ekoturizm-v-kazakhstane-upor-budet-sdelanna-razvitie-marshrutov/ (Accessed: 15.10.2022).

21. Batabyal A. A. Accessibility, vulnerability, and resilience in a stochastic model of sustainable ecotourism // Transportation Research Part D: Transport and Environment. – 2016. – Т. 43. – P. 71-81.

22. Samal R., Dash M. Ecotourism, biodiversity conservation, and local livelihoods: Understanding the convergence and divergence // International Journal of Geoheritage and Parks. – 2022. – DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijgeop.2022.11.001.

23. Tajer E., Demir S. Ecotourism strategy of UNESCO city in Iran: Applying a new quantitative method integrated with BWM // Journal of Cleaner Production. – 2022. – № 376. – P. 134284.

24. Ghorbani A., et al. Ecotourism sustainable development strategies using SWOT and QSPM model: A case study of Kaji Namakzar Wetland, South Khorasan Province, Iran // Tourism Management Perspectives. – 2015. – № 16. – P. 290-297.

25. Buckley R. Ecotourism: Principles and practices. – CABI, 2009. – 82 p.