ИКЕМДІ ДАҒДЫЛАР: ТҮЛЕКТЕРДІ ЖҰМЫСҚА ОРНАЛАСТЫРУ МҮМКІНДІКТЕРІ

Зерттеудің мақсаты – халықаралық жұмыс берушілер талап ететін университет түлектерінің тұлғааралық құзыреттіліктерін немесе дағдыларын талдау және анықтау.
Зерттеу әдістемесі. Бұл мақалада жүйелі әдеби шолу, талдау, жүйелеу, жалпылау, нақтылау, синтез, талдау сияқты жалпы ғылыми әдістері мен қатар, бағалау үшін ақпарат алудың ең кең тараған әдісі-сауалнама қолданылды.
Зерттеудің құндылығы – талдау жұмыс берушілер мен ұйымдарға, халықаралық деңгейде талап етілетін трансверсальді құзыреттерді бағалау әдістері мен құралдарына бағытталған.
Негізгі үлестердің бірі-бес параметр бойынша топтастырылған көптеген құзыреттерден тұратын классификация құру. Нәтижелер жұмыс берушілердің негізгі жұмыс дағдыларына (job-related skills (JRS)), әлеуметтік-қарым-қатынас дағдыларына (social-relationship skills (SR)) және өзін-өзі басқару дағдыларына (self-management skills (SM)) қатысты құзыреттерге көбірек мән бергенін көрсетеді. Жоғары оқу орындары академиялық орта мен әлеуметтік-кәсіби шындық арасындағы байланысты нығайтатын және түлектердің еңбек әлеміне барабар көшуін қамтамасыз ететін «жұмысқа орналастыру педагогикасын» қамтуы тиіс.
Зерттеу нәтижелері. Жүргізілген зерттеулер негізінде еңбекке қабілеттілікті бағалаудың ең көп қолданылатын әдісі жанама бағалау болып табылатыны анықталды. Пәнаралық құзыреттіліктерді бағалау үшін жұмыс берушілер болжамды ақпаратты пайдаланады (маңыздылығына, еңбекке қабілеттілік көрсеткіштеріне немесе жұмысқа қажетті құзыреттерге қатысты күтулерге назар аудара отырып). Керісінше, тек бірнеше зерттеулер жұмысқа қажетті дағдыларды тікелей бағалады (жалдау критерийлеріне жұмыс берушілермен сұхбат арқылы назар аудару). Осындай тікелей бағалау кезінде көптеген зерттеулер жұмыс туралы хабарландырулардың мазмұнын талдауға арналды. Жұмыстың ғылыми жаңалығы-түлектерді жұмысқа орналастырудың тетіктерін тауып, нәтижесінде бұл процесті халықаралық деңгейде басқарудың ең жақсы тәжірибелерін қолдану.

1. Bennett D. Graduate employability and higher education: Past, present and future // HERDSA Rev. High. Educ. – 2018. – № 5. – P. 31-61.

2. Suleman F. The employability skills of higher education graduates: Insights into conceptual frameworks and methodological options // High. Educ. – 2018. – № 76. – P. 263-278.

3. Борбасова З. Н., Безлер О. Д. Исследование проблем трудоустройства выпускников вузов Республики Казахстан на современном рынке труда // Актуальные проблемы современности. – 2017. – № 1. – С. 88-95.

4. Yemelina N., Omarova A., Mazhitova S. Formation of wages in Kazakhstan and the return on education // Journal of Advanced Research in Law and Economics. – 2017. – № 8(1). – P. 267-271.

5. Гельманова З. С., Бутрин А. Г., Гарт Н. А. Предпринимательский университет, в контексте взаимодействия «тройной спирали» // Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. – 2016. – № 7-3. – С. 444-449.

6. Гельманова З. С., Осик Ю. И. Деятельность вуза в контексте качества подготовки специалистов // Международный журнал экспериментального образования. – 2016. – № 1. – С. 31-36.

7. Трудоустройство выпускников вузов: почему сложно найти работу по специальности и что делать [Электронный ресурс] // KazInform [web-сайт]. –2022. – URL: https://www.inform.kz/ru/trudoustroystvovypusknikov-vuzov-pochemu-slozhno-nayti-rabotu-po-special-nosti-i-chto-delat_a3897070 (Дата обращения: 26.01.2023).

8. 67 % казахстанских выпускников вузов устроились на работу [Электронный ресурс] // KazInform [web-сайт]. – 2023. – URL: https://www.inform.kz/ru/67-kazahstanskih-vypusknikov-vuzov-ustroilis-narabotu_a4027653 (Дата обращения: 26.01.2023).

9. Andrews J., Higson H. Graduate Employability, “Soft Skills” Versus “Hard” Business Knowledge: A European Study // High. Educ. Eur. – 2008. – № 33. – P. 411-422.

10. Brown P., Hesketh A. The Mismanagement of Talent. Employability and Jobs in the Knowledge Economy. – Oxford University Press: Oxford, UK, 2004. – 288 p.

11. Wagenaar R. REFORM! TUNING the Modernisation Process of Higher Education in Europe. A Blueprint for Student-Centred Learning. PhD Thesis. – University of Groningen, Groningen, The Netherlands, 18 March 2019. – 506 p.

12. González J., Wagenaar R. Tuning Educational Structures in Europe. – Informe Final Fase Uno; Universidad de Deusto: Bilbao, Spain, 2003. – 339 p.

13. Bridgstock R., Jackson D. Strategic institutional approaches to graduate employability: Navigating meanings, measurements and what really matters // J. High. Educ. Policy Manag. – 2019. – № 41. – P. 468-484.

14. McArdle S., Waters L., Briscoe J. P., Hall D. T. T. Employability during unemployment: Adaptability, career identity and human and social capital // J. Vocat. Behav. – 2007. – № 71. – P. 247-264.

15. Hall D. T. The protean career: A quarter-century journey // J. Vocat. Behav. – 2004. – № 65. – P. 1-13.

16. Johnson D. W., Johnson R. T. Making cooperative learning work // Theory Into Pract. – 1999. – № 38. – P. 67-73.

17. Laguna-Sánchez P., Abad P., Fuente-Cabrero C., Calero R. A University Training Programme for Acquiring Entrepreneurial and Transversal Employability Skills, a Students’ Assessment // Sustainability. – 2020. – № 12. – Article 796.

18. Cabedo L., Royo M., Moliner L., Guraya T. University Social Responsibility towards Engineering Undergraduates: The Effect of Methodology on a Service-Learning Experience // Sustainability. – 2018. – № 10. – Article 1823.