ҚАЗАҚСТАННАН ЭМИГРАЦИЯ: СОЛТҮСТІК АЙМАҚТАР МЕН АУЫЛДЫҚ АЙМАҚТАРҒА БАҒЫТ БЕРУ

Зерттеудің мақсаты – Қазақстаннан эмиграцияны талқылау. 2014 жылдан бастап елден қаладан да, ауылдан да халықтың кетуі жалғасуда.
Əдіснамасы. Мақаланы жазу кезінде Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау жəне реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросының мəліметтері негізінде ғылыми танымның, теориялық жалпылаудың, қазіргі жəне өткен жағдайдың салыстырмалы талдауының əдістері қолданылды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Қолда бар деректерге сүйене отырып, авторлар Қазақстанның солтүстік өңірлерінен халықтың кетуі мəселелерін шешуге бағытталған «Дипломмен – ауылға» жəне «Еңбек» мемлекеттік бағдарламаларын іске асырудың тиімділігін талдауға тырысты.
Зерттеу нəтижелері. Халықтың ең көп кетуі Қазақстанның орталық, солтүстік жəне шығыс бөлігінде орналасқан аймақтарға тəн (бұл аймақтардың барлығы «солтүстік облыстар» бір топқа біріктірілген). Еңбекке жарамды жастағы адамдардың елден кетіп жатқаны алаңдатады. Халықтың шығынын өтеу үшін мемлекет «Дипломмен – ауылға», «Еңбек» атты түрлі бағдарламаларды жүзеге асыруда. «Дипломмен – ауылға» мемлекеттік бағдарламасы жоғары оқу орындарының түлектерін ауылға тартып, жұмыс күшін толықтыруға бағытталған. «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасы жұмыс күші көп (оңтүстік) облыстардан Қазақстанның солтүстік облыстарына солтүстік өңірлерге өз еркімен қоныс аударуды ынталандыруға бағытталған. Бұл бағдарламаларды жүзеге асыру халықтың Қазақстанның солтүстік облыстарынан да, ауылдық жерлерден де кетуі мəселесін шеше алмады. Біздің ойымызша, бұл бағдарламаларды жергілікті жердегі жағдайларды ескере отырып жетілдіру қажет.

1. OECD. Coping with Emigration in Baltic and East European Countries. – Paris: OECD Publishing, 2013. – 144 p. – DOI: https://dx.doi.org/10.1787/9789264204928-en.

2. World Economic Outlook [Electronic resource] // International Monetary Fund [website]. – 2020. – URL: https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2020/October (Accessed: 05.08.2022).

3. Lehmann U., Dieleman M., Martineau T. Staffi ng remote rural areas in middle- and low-income countries: A literature review of attraction and retention // BMC Health Services Research. – 2008. – № 8(1). – Article 19. – DOI: 10.1186/1472-6963-8-19.

4. Adger W. N. et. al. Focus on environmental risks and migration: causes and consequences // Environmental Research Letters. – 2015. – № 10(6). – Article 060201.

5. Gao X., Xu A., Liu L., Deng O., Zeng M., Ling J., Wei Y. Understanding rural housing abandonment in China’s rapid urbanization // Habitat International. – 2017. – № 67. – P. 13-21. – DOI: 10.1016/j. habitatint.2017.06.009.

6. Beine M., Docquier F., Rapoport H. Brain drain and economic growth: theory and evidence // Journal of Development Economics. – 2001. – № 64(1). – P. 275-289.

7. Commander S., Kangasniemi M., Winters L. A. The brain drains: curse or boon? A survey of the literature // In: Baldwin, R.E., Winters, L.A. (Eds.), Challenges to Globalization: Analyzing the Economics. – University of Chicago Press, 2004. – P. 235-278.

8. Schiff M. IZA DP No. 1599: Brain Gain: Claims about Its Size and Impact on Welfare and Growth Are Greatly Exaggerated. – 2005. – 34 p.

9. Пулина Ю. Дышите глубже [Электронный ресурс] // газета «Индустриальная Караганда» [web-сайт]. – 17 ноября 2020. – URL: old.inkaraganda.kz (Accessed: 19.09.2022).

10. Сколько казахстанцев отправилось на поиски лучшей жизни в 2019 году // газета «MK в Казахстане». – 2019. - URL: https://mk-kz.kz/social/2019/08/13/skolko-kazakhstancev-otpravilos-na-poiskiluchshey-zhizni-v-2019-godu.html (Accessed: 05.08.2022).

11. Demographic year book of Kazakhstan [Electronic resource] // Bureau of National Statistics of the Agency for Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan [website]. – n.d. – URL: http://stat.gov.kz/edition/publication/collection (Accessed: 15.08.2022).

12. We, Kazakhstan. Population Situation Analysis of the Republic of Kazakhstan [Electronic resource] // Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan Committee on Statistics. – Nur-Sultan, 2019. – 80 p.

13. Каренов Р. С. Экологические проблемы развития угольной промышленности Казахстана и приоритетные направления их решения // Проблемы права и экономики. – 2016. – № 8(2). – C. 28-35.

14. Почему экологическая ситуация не улучшается в Карагандинской области [Electronic resource] // «Kursiv Media» [website]. – 2019. – URL: https://kz.kursiv.media/2019-11-01/pochemu-ekologicheskayasituaciya-ne-uluchshaetsya-v-karagandinskoy-oblasti/ (Accessed: 05.08.2022).

15. Саруар А. Казахстан стали активнее покидать люди, включая врачей, учителей и технарей [Electronic resource] // LS Aqparat [website]. – 2020. – URL: https://lsm.kz/kazahstan-migranty-vrachiuchitelya (Accessed: 05.08.2022).

16. Из Казахстана в Россию: почему страну продолжает покидать экономически активное население? [Electronic resource] // Радио Азаттык [website]. – 2020. – URL: https://rus.azattyq.org/a/from-kazakhstan-torussia-why economically-active-people-continue-leaving-kazakhstan/30647144.html (Accessed: 05.08.2022).

17. «С дипломом в село». Что поменялось в программе за 10 лет [Electronic resource] // IA Strategy2050. kz. – 2019. – URL: https://strategy2050.kz/ru/news/53517/ (Accessed: 05.08.2022).

18. Лаханулы Н. «С дипломом — в село». Как живут уехавшие по программе [Electronic resource] // Радио Азаттык [website]. – 2019. – URL: https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-programma-s-diplomom-vselo/30038197.html (Accessed: 05.08.2022).

19. Постановление Правительства Республики Казахстан от 13 ноября 2018 года № 746 Об утверждении Государственной программы развития продуктивной занятости и массового предпринимательства на 2017 – 2021 годы «Еңбек» [Electronic resource] // Əділет [website]. – 2018. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1800000746 (Accessed: 05.08.2022).

20. Госпрограмма «Еңбек»: более 24 тысяч молодых казахстанцев открыли свое дело [Electronic resource] // KazInform [website]. – 2020. – URL: https://www.inform.kz/ru/gosprogramma-enbek-bolee-24-tysyachmolodyh-kazahstancev-otkryli-svoe-delo_a3606932 (Accessed: 05.08.2022).

21. В 2019 с юга Казахстана на север переселено 2,5 тыс. семей [Electronic resource] // Forbes Kazakhstan [website]. – 2020. – URL: https://forbes.kz/news/2020/02/05/newsid_218409 (Accessed: 05.08.2022).

22. Аким Северного Казахстана поручил увеличить число рабочих мест. [Electronic resource] // Ehonews.kz [website]. – 2019. – URL: https://datification.org/gosudarstvo/akim-severnogo-kazahstanaporuchil-uvelichit-chislo-rabochih-mest.html (Accessed: 05.08.2022).

23. На севере Казахстана назвали причины возвращения переселенцев обратно на юг [Electronic resource] // Петропавловск.news [website]. – 2020. – URL: https://pkzsk.info/na-severe-kazakhstana-nazvaliprichiny-vozvrashheniyapereselencev-obratno-na-yug/ (Accessed: 05.08.2022).

24. 60% выпускников вузов не работают по профессии. Почему так происходит? [Electronic resource] // Informburo [website]. – 2019. – URL: https://informburo.kz/stati/60-vypusknikov-vuzov-ne-rabotayut-poprofessii-pochemu-tak-proishodit.html (Accessed: 05.08.2022).

25. Meyer J. B., Brown M. Scientifi c diasporas: a new approach to the brain drain. Management of Social Transformations, Discussion paper No. 41. – Paris: UNESCO, 1999. – 22 p.

26. Студентов из Казахстана пересчитали в ФСБ России [Electronic resource] // Sputnik Казахстан [website]. – 2019. – URL: https://ru.sputnik.kz/20190819/studenty-kazakhstan-statistika-fsb-rossii-11302524.html (Accessed: 05.08.2022).

27. Бочарова М. Много ли казахстанских студентов учится за рубежом и почему? [Electronic resource] // Factcheck.kz [website]. – 2020. – URL: https://factcheck.kz/claim-checking/verdict/mnogo-likazaxstanskix-studentov-uchitsyaza-rubezhom-i-pochemu/ (Accessed: 05.08.2022).

28. Makhmutova M. Internal Migration of Young People in Kazakhstan: case study of Almaty. – Public Policy Research Center, 2013. – 65 p.