ҚАЗАҚСТАННЫҢ АГРАРЛЫҚ ӨНІММЕН СЫРТҚЫ САУДАСЫ: ДАМУ МҮМКІНДІКТЕРІ МЕН ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ

Зерттеу мақсаты: Қазақстан Республикасының тамақ өнеркəсібінің экспорттық əлеуетін зерттеу жəне ел экспортының құрылымындағы оның үлесін ұлғайту жөнінде ұсыныстар əзірлеу.  

Əдіснамасы. Мақалада экономикадағы ғылыми зерттеулердің классикалық əдістемесі қолданылды, ел мен өнім экспортының бірқатар нақты көрсеткіштері есептелді. Деректер көзі ретінде Қазақстан Республикасының ресми мемлекеттік органдарының статистикалық жинақтары, COMTRADE халықаралық сауда дерекқоры материалдары қызмет етті.  

Зерттуедің бірегейлігі / құндылығы. Мақалада ұлттық аграрлық азық-түлік кешенінің бəсекеге қабілеттілігінің өсу факторы ретінде ауыл шаруашылығы жəне тамақ өнімдерінің экспортын дамыту перспективаларынегізделген. Аграрлық азық-түлік кешеніндегі құрылымдық өзгерістерді сипаттайтын əмбебап көрсеткіштер жүйесі есептелген.  

Зерттеу нəтижелері. Қазақстан Республика сыэкспортының зерттеліп отырған саладағы шоғырлану дəрежесін есептеу аграрлық азық-түлік экспортын əртараптандырудың төмен деңгейін сипаттайды. Бұл үрдіс ұзақ уақытқа созылады. Қазақстан Республикасының АӨК экспортындағы құрылымдық ілгерілеу көрсеткіштерінің серпінін талдау агроазық-түлік экспорты құрылымының тұрақтануын, отандық агроазық-түлік экспортының мамандануы мен шоғырлануының күшеюін көрсетті. Алайда, əкетілетін өнімнің негізгі үлесін ауыл шаруашылығы шикізаты құрайды, бұл ұлттық аграрлық азықтүлік кешенінің даму перспективаларына теріс əсер етеді. 

1. Программа импортозамещения до 2025 года разрабатывается в Казахстане [Electronic resource] // Kazlenta.kz [website]. – 2022. – URL: https://kazlenta.kz/49592-programma-importozamescheniya-do-2025-goda-razrabatyvaetsya-v-kazahstane.html (Accessed: 07.07.2022).

2. Starostin V. S., Chernova V. Y., Fedorenko E. A. Potential of export-oriented import substitution in the Eurasian Economic Union: The case study of the agro-industrial complex // WSEAS Transactions on Business and Economics. – 2019. – № 16. – С. 145-152.

3. Внешнеторговая стратегия: импортозамещение или экспортная ориентация? [Electronic resource] // Gazeta.uz [website]. – 2018. – URL: https://www.gazeta.uz/ru/2018/03/24/strategy/ (Accessed: 07.07.2022).

4. Иманбаев Б. Б. Диверсификация экономики Казахстана и формирование глобальных трендов его дальнейшего развития // Вестник РГГУ. Серия Экономика. Управление. Право. – 2019. – № 2. – С. 69-80.

5. Конуспаев Р. К., Демесинов Т. Ж., Таипов Т. А. Стратегия диверсификации в агропромышленном комплексе // Проблемы агрорынка. – 2021. – № 2. – С. 31-37.

6. Заурбекова Т. С. Основные тенденции развития мер государственной поддержки сельского хозяйства в Казахстане в условиях членства в ЕАЭС и ВТО // Торговая политика. Trade policy. – 2019. – № 3. – С. 115-133.

7. Семыкин В. А., Соловьева Т. Н., Сафронов В. В., Терехов В. П. Диверсификация агропромышленного производства как эффективный инструмент формирования потенциала импортозамещения агропродовольственной продукции // Вестник курской государственной сельскохозяйственной академии. – 2015. – № 9. – С. 2-8.

8. Яковенко Н. А., Иваненко И. С., Воронов А. С. Диверсификация агропродовольственного экспорта России // Международный сельскохозяйственный журнал. – 2019. – № 5(371). – C. 69-73.

9. Ермекбаева Д. Ж., Мухаммедов А. У., Тасмаганбетов А. Б. Экспортный потенциал агропромышленного комплекса Казахстана // Проблемы агрорынка-2019. – № 4. – С. 33-39.

10. Henson S., Loader R. Barriers to agricultural exports from developing countries: the role of sanitary and phytosanitary requirements // World Development. – 2001. – № 29(1). – P. 85-102.

11. Srivastava D. K., Shah H., Talha M. Determinants of competitiveness of South African agricultural export firms // Competitiveness Review. – 2006. – № 16(3–4). – P. 223-232.

12. Babiker B. I., Abdullah A. J. M., Al-Feel M. A. Sudanese live sheep and mutton exports competitiveness // Journal of the Saudi Society of Agricultural Sciences. – 2011. – № 10. – P. 25-32.

13. Erkan B., Yildirimci E. Economic complexity and export competitiveness: the case of Turkey // The Procedia - Social and Behavioral Sciences. – 2015. – № 195. – P. 524-533.

14. Su H., Hou F., Yang Y., Han Z., Liu C. An assessment of the international competitiveness of China's forest products industry // Forest Policy and Economics. – 2020. – № 119. – Article 102256.

15. Gilbert J., Muchová E. Export competitiveness of central and Eastern Europe since the enlargement of the EU // International Review of Economics & Finance. – 2018. – № 55. – P. 78-85.

16. Analysis of Trends in World and Foreign Trade of Kazakhstan: Analytical Review: 2020. – Nur-Sultan: JSC Trade Policy Development Center «Qaztrade», 2020. – 52 p.

17. International Food Policy Research Institute (IFPRI). 2020 Global Food Policy Report: Building Inclusive Food Systems. – Washington, DC: International Food Policy Research Institute (IFPRI), 2020. – 103 p.

18. WTO. Export Prohibitions and Restrictions: Information Note. – WTO Secretariat, April 23, 2020. – 17 p.

19. Development of agricultural sector for 2021 and plans for coming period [Electronic resource] // The official information resource of the Prime Minister of the Republic of Kazakhstan [website]. – 2022. – URL: https://primeminister.kz/ru/news/reviews/itogi-razvitiya-sfery-selskogo-hozyaystva-za-2021-god-i-plany-na-predstoyashchiy-period-22422 (Accessed: 07.07.2022).

20. Кирдасинова К. А. Современные тенденции развития пищевой промышленности в РК // Материалы Республиканской конференции «Сейфуллинские чтения – 8», посвященной 55-летию университета. – 2012. – Т.1 (преподаватели и магистранты). – C. 142.

21. Чемирбаева М. Анализ современного состояния пищевой промышленности Республики Казахстан // Central Asian Economic Review. – 2020. – № 1(130). – C. 201-214.

22. Доклад Председателя Комитета государственной инспекции в АПК Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан МАРС А.М. «Об итогах работы и планах в сфере обеспечения ветеринарной и фитосанитарной безопасности» [Electronic resource] // Committee of state inspection in the agro-industrial complex of the Ministry of Agriculture of the Republic of Kazakhstan [website]. – 2020. – URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/agroindust/press/article/details/6696?lang=ru (Accessed: 07.07.2022).

23. Food Industry: Analytical Review: 2020. – Nur-Sultan: Center for Trade Policy Development "Qaztrade" JSC, 2022. – 104 p.

24. Foreign Trade of the Republic of Kazakhstan: Statistical Collection: 2020. – Nur-Sultan: Bureau of National Statistics, 2021. – 264 p.

25. Постановление Правительства Республики Казахстан от 26 августа 2017 года № 511 Об утверждении Программы "Национальная экспортная стратегия" [Electronic resource] // Əділет [website]. – 2017. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1700000511 (Accessed: 07.07.2022).