ҚАЗАҚСТАННЫҢ КИНЕМАТОГРАФИЯ САЛАСЫН МЕМЛЕКЕТТІК ҚОЛДАУ ЖƏНЕ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ МƏСЕЛЕСІ

Зерттеудің мақсаты. Жеке əлеуметтік-экономикалық сала ретінде кинематографияны мемлекеттік қолдау мен қаржыландырудың өзекті мəселелерін талдау.
Зерттеудің əдіснамасы. Зерттеу барысында теориялық жəне эмпириялық талдау əдістері, соның ішінде сипаттау, синтездеу, индукция, сондай-ақ факторлық жəне салыстырмалы талдау əдістері қолданылды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Қазіргі жаһандану жағдайында Қазақстанның экономикасында креативті индустрия түрі ретінде кинематография маңызды рөл атқарады. Бұл орайда, отандық киножобаларды мемлекеттік қолдау мен қаржыландыру тетіктерін жетілдіру мақсатында ғылыми зерделеу жұмыстары қажет. Зерттеу барысында қазақстандық кинематография саласының статистикалық параметрлерін сипаттап, бірнеше жылдағы даму динамикасы көрсетілді. Шетелдік оң тəжірибені ескере отырып, отандық кинематография саласындағы нормативтік-құқықтық актілерге шолу жасалынды.
Зерттеунəтижелері. Қазіргі кезеңде Қазақстанда киножобаларды қаржыландыру барысында ұлттық фильмдерге көп басымдық беріледі. Мақалада ұлттық фильмдердің мəні мен артықшылықтарына, отандық əлеуметтік-маңызы бар өнім ретіндегі ерекшелігіне сипаттама беріледі. Ұлттық фильмдерді қаржыландырудың негізгі шарттары мен талаптарына назар аударылып, кинематография саласында киножасаушыларға ұсынылатын жеңілдіктер де көрсетілген. Шетелдік заңды тұлғаның Қазақстан аумағында фильмді немесе оның бір бөлігін (эпизодын) түсіруге субсидия беру мəселелері мен тетіктері де сипатталған. Сонымен қоса, ұлттық фильмдердің экономикалық пайдасымен бірге идеологиялық мəні мен қоғам өмірінде алар орны сипатталды.

1. Marijke de Valck. Supporting art cinema at a time of commercialization: Principles and practices, the case of the International Film Festival Rotterdam // Poetics. – 2014. – № 42. – P. 40–59.

2. Маклюэн М. Понимание медиа: внешние расширения человека. М., 2003.

3. Делёз Ж. Кино. 1983. – 318 c.

4. Blumer H. Movies and conduct. – N.Y., Macmillan, 1933. – 257 p.

5. Жабский М. И. Кинопроизводство в постсоветской России: семь факторов инвестиционного риска// Социологические исследования. – 2018. – № 4. – С.127–138.

6. Евменов А. Д., Данилов П. В. Проблемы и перспективы развития российского кинообразования // Петербургский экономический журнал. – 2016. – № 1. – С. 6–11.

7. Смирнов К. Б. Совершенствование форм государственной поддержки отечественных производителей кинопродукции / дис. на канд. эконом. наук. –Cпб., 2019. – 197 с.

8. Малышев А. В. Киноиндустрия как сектор «креативных индустрий»: задачи диверсифицированного подхода // Креативная экономика. – 2019. – Том 13. – № 7. – С. 1401–1410.

9. Ногербек Б., Ногербек Б. Казахское игровое кино: экранно-фольклорные традиции и образ героя // Монография. – Алматы. 2014. – 422 с.

10. Абикеева Г. Кино Центральной Азии (1990-2001). – Алматы. 2001. – 342 с.

11. Кылышбaевa Б. Н., Борецкий О. М. Методологические подходы в изучении социокультурной реальности в зеркале казахстанского кино // Вестник КазНУ. Серия психологии и социологии. – 2019. – Том 69. – № 2. – С. 143–151.

12. Уразбаева Ш. Н. Заманауи қазақ киносындағы гендердің репрезентациясы (1991-2016) / Философия докторы (PhD) дис. – Алматы, 2018. – 145 б.

13. Туякбаева А. Ш. Қазақ кино өнеріндегі салт-дəстүрлер мен рухани құндылықтардың көрінісі / Философия докторы (PhD) дис. – Алматы, 2018. – 136 б.

14. Седых И. Киноиндустрия России [Электронды ресурс]. – 2017. – URL: https://dcenter.hse.ru (қарау уақыты: 07.05.2020).

15. Данилов П. В., Ртищева Т. В. Особенности государственного регулирования развития кинематографии в странах Северной Америки // Петербургский экономический журнал. – 2015. – № 4. – С. 48–55.

16. Антонов П. Кинобизнес в США и России: стратегия, история и перспективы // Экономический журнал. – 2009. – С. 134–142.

17. Кинобизнес [Электронды ресурс] // Информационный портал для профессионалов кинобизнеса [web-портал]. – URL: https://www.proficinema.ru/guide/index.php (қарау уақыты: 20.05.2020).

18. Захарова М. В. Государственная политика Франции как инструмент сохранения национального медиапродукта в эпоху глобализации и цифровой революции // Медиаскоп. – 2018. – Вып.1. – URL: http://mediascope.ru/2412 (қарау уақыты: 21.05.2020).

19. С кого взять налог на кино? Инициатива Украины и опыт Франции, Польши, Чехии [Электронды ресурс] // Media Resources Management [web-сайт]. – URL: https://mrm.ua/ru/article/193 (қарау уақыты: 21.05.2020).

20. Экспорт французской кинопродукции и поддержка кинематографа других стран [Электронды ресурс]. // Министерство Европы и иностранных дел Франции [Ресми сайт]. – URL: https://www.diplomatie.gouv.fr/ru/politique-etrangere/sotrudnichestvo-v-oblasti-kul-tury/les-domaines-d-action-de-ladiplomatie-culturelle/article/exporter-le-cinema-francais-et-soutenir-les-cinemas-du-monde (қарау уақыты: 21.05.2020).

21. Головецкий Н. Я., Туманов А. И. Государственный протекционизм в сфере кинематографии России // Вестник Евразийской науки. – 2018. – № 3. Том 10. – С. 15.

22. Кино көрсетуді жүзеге асыратын ұйымдар қызметі [Электронды ресурс]. // Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті [Ресми сайт]. – 2019. – URL: https://stat.gov.kz/official/industry/21/statistic/7 (қарау уақыты: 25.05.2020).

23. Динамика расходов государственного бюджета за 2017-2019 годы [Электронды ресурс] // Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне спорт министрлігінің [Ресми сайт]. – URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/mcs/documents/details/28951?lang=ru (қарау уақыты: 01.07.2020).

24. «Кинематография туралы» Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 3 қаңтардағы Заңы [Электронды ресурс]. // Əділет [web-портал]. – 2019. – URL: http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1900000212 (қарау уақыты: 15.04.2020).

25. Культура в России 2012-2019 [Электронды ресурс] // Министерство культуры Российской Федерации [web-сайт]. – URL: https://www.mkrf.ru/activities/reports/index.php (қарау уақыты: 02.07.2020)

26. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 15 наурыздағы № 113 қаулысы. Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығын құру туралы [Электронды ресурс]. // Əділет [web-портал]. – 2019. – URL: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000113 (қарау уақыты: 15.04.2020).

27. Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне спорт министрінің м.а. 2019 жылғы 15 наурыздағы № 64 бұйрығы. «Ұлттық фильмдер деп танылуға үмітті киножобаларды шығару бойынша мемлекеттік қаржылық қолдау көрсету үшін оларды іріктеу қағидаларын бекіту туралы» [Электронды ресурс]. // Əділет [web-портал]. – 2019. – URL: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1900018405 (қарау уақыты: 16.04.2020).

28. Нисневич Ю. А. Открытость, прозрачность и подотчетность государственного управления [Электронды ресурс] // Национальный исследовательски институт: Высшая школа экономики [webсайт]. – URL: https://www.hse.ru/data/2010/11/09/1223230150/%.pdf (қарау уақыты: 14.04.2020).

29. 2019 жылы мемлекет тарапынан қаржыландыру үшін мақұлданған киножобалар [Электронды ресурс] // Ұлттық киноны мемлекеттік қолдау орталығы [web-сайт]. – URL: https://kazakhcinema.kz/kz/memlekettik-oldau/2019-zhyly-memleket-tarapynan-arzhylandyru-shin-maldanan-kinozhobalar/ (қарау уақыты: 14.04.2020).

30. Как карантин «режет» бюджеты казахстанских кинокартин [Электронды ресурс] // Республиканский деловой еженедельник Курсив [web-сайт]. – URL: https://kursiv.kz/news/biznes/2020-04/kakkarantin-rezhet-byudzhety-kazakhstanskikh-kinokartin (қарау уақыты: 25.05.2020).

31. Как зарабатывает киноиндустрия в Казахстане [Электронды ресурс] // Информационное агентство «Капитал» [web-сайт]. – URL: https://kapital.kz/business/80476/kak-zarabatyvayet-kinoindustriya-vkazakhstane.html (қарау уақыты: 03.07.2020).

32. Оправдываются ли потраченные деньги налогоплательщиков на отечественное кино [Электронды ресурс] // «Хабар» агенттігі [web-сайт]. – URL: https://khabar.kz/ru/news/obshchestvo/item/125517-opravdyvayutsya-li-potrachennye-dengi-nalogoplatelshchikov-na-otechestvennoe-kino. (қарау уақыты: 03.07.2020).