ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МҰҒАЛІМДЕРДІҢ ИНКЛЮЗИВТІК БІЛІМ БЕРУГЕ КӨЗҚАРАСЫ: АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕПТЕР КЕЙСІ

Зерттеу мақсаты – Алматы қаласының жалпы білім беретін мектептері мұғалімдерінің инклюзив- ті білім беру үдерісіне деген көзқарастарына əсер ететін факторларды анықтауға бағытталған. Зерттеу жұмысында мұғалімдердің инклюзияға оң немесе теріс қатынасына ықпал ететін қабылдаулары мен тəжірибелері талданады.

Əдіснамасы. Бұл жұмыста сапалы зерттеу əдісінің нəтижелері берілген. Сұхбатқа Алматы қаласындағы 15 орта мектептен 25 мұғалім қатысты. Деректер Atlas.ti бағдарламалық жасақтамасымен мұғалімнің қарым-қатынасына қатысты бірнеше тақырыптарға (кодтамаларға) сəйкес жүйеленіп, фак- торлар бойынша жіктелді.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Мұғалімдердің инклюзивті білім беру туралы көзқарастары мен түсініктерін түсіну инклюзияны мектептерде енгізу процесінде кездесетін өзекті мəселелерді анықтауға көмектеседі. Бұл мұғалімдер тарапынан келеңсіз салдардың алдын алуға ықпал етеді. Со- нымен қатар, Қазақстан жағдайында жартылай құрылымдық сұхбатты қолдана отырып, мұғалімдердің инклюзивті білім беруге көзқарастарын тереңірек зерттейді.

Зерттеудің нəтижелері. Мұғалімдер арасында инклюзияға белгілі бір көзқарасты қалыптастыруға ықпал ететін концептуалды, əлеуметтік, техникалық, əдістемелік-дидактикалық, кəсіби жəне медиа факторлары ретінде алты фактор анықталды. Нəтижелер мұғалімдердің инклюзияға бейтарап, тіпті теріс көзқарасын көрсетті. Олар инклюзивті білім беру үдерісінде өз тəжірибелерін білдіру кезінде əдістемелік / дидактикалық жəне əлеуметтік факторларының маңыздырақ екенін белгіледі.

1. The Salamanca statement and framework for action on special needs education. Salamanca [Electronic resource] / UNESCO, Ministry of education and Science // UNESDOC Digital Library [website]. – 1994. – URL: http://unesdoc.unesco.org/images/0009/000984/098427eo.pdf (Accessed: 10.09.2021).

2. OECD. Students with Disabilities, Learning Diffi culties and Disadvantages Policies, Statistics and Indicators. – Paris: OECD, 2007. – 234 p.

3. Saloviita T. Attitudes of Teachers towards Inclusive Education in Finland // Scandinavian Journal of Educational Research. – 2018. – № 64(6) – P. 1-13 – DOI: 10.1080/00313831.2018.1541819.

4. Messiou K. Research in the fi eld of inclusive education: time for a rethink? // International Journal of Inclusive Education. – 2017. – № 21(2). – P. 146-159. – DOI: 10.1080/13603116.2016.1223184.

5. Nilholm C., Goransson K. What is meant by inclusion? An analysis of European and North American journal articles with high impact // European Journal of Special Needs Education. – 2017. – № 32(3). – P. 1-15. – DOI: 10.1080/08856257.2017.1295638.

6. Mitchell D., Desai I. Diverse socio-cultural contexts for inclusive education in Asia / In Mitchel, D. (Eds.) // In Book: Contextualizing inclusive education. Evaluating old and new international perspectives. – New York, NY: Routledge, 2005. – Chapter 8. – P. 167-201.

7. Мовкебаева З. А. Инклюзивное образованиев Республике Казахстан: проблемы и перспективы: монография. – Алматы: ТП «Сагатдинова», 2014. – 190 с.

8. Florian L., Rouse M. The inclusive practice project in Scotland: Teacher education for inclusive education // Teaching and Teacher Education. – 2009. – № 25(4). – P. 594-601. – DOI: https://doi.org/10.1016/j.tate.2009.02.003.

9. Moriña A. Inclusive education in higher education: challenges and opportunities // European Journal of Special Needs Education. – 2017. – № 32(1). – P. 3-17. – DOI: 10.1080/08856257.2016.1254964.

10. Омaровa Т. К., Aллaн Ж. Инклюзивное образование: отношение учителей общего образования и их беспокойства // Вестник КазНУ. Серия педагогическая. – 2017. – № 1(50). – C. 94-101.

11. Moberg S., Muta E., Korenaga K., Kuorelahti M., Savolainen H. Struggling for inclusive education in Japan and Finland: teachers’ attitudes towards inclusive education // European Journal of Special Needs Education. – 2019. – № 35(1). – P. 100-114. – DOI: 10.1080/08856257.2019.1615800.

12. Martins M. H., Borges M. L., Gonçalves T. Attitudes towards inclusion in higher education in a Portuguese university // International Journal of Inclusive Education. – 2018. – № 22(5). – P. 527-542. – DOI: 10.1080/13603116.2017.1377299.

13. Sapon-Shevin M. Inclusion: a matter of social justice // Educational leadership: Journal of the Department of Supervision and Curriculum Development. – 2003. – № 61(2). – P. 25-28.

14. Makoelle T. M. Pedagogy of inclusion: a quest for inclusive teaching and learning // Mediterranean Journal of Social Sciences. – 2014. – № 2(20). – DOI: 10.5901/mjss.2014.v5n20p1259.

15. Avramidis E., Norwich B. Teachers’ Attitudes towards Integration/Inclusion: A Review of the Literature // European Journal of Special Needs Education. – 2002. – № 17. – P. 129–147. – DOI: 10.1080/08856250210129056.

16. Engelbrecht P., Oswald M., Swart E., Eloff I. Including learners with intellectual disabilities: Stressful for teachers? // International Journal of Disability, Development and Education. – 2003. – № 50. – P. 293–308.

17. Fuller M., Bradley A., Healey M. Incorporating Disabled Students within an Inclusive Higher Education Environment // Disability & Society. – 2004. – № 19(5). – P. 455-468. – DOI: 10.1080/0968759042000235307.

18. Sharma U., Forlin C., Loreman T. Impact of training on pre-service teachers’ attitudes and concerns about inclusive education and sentiments about persons with disabilities // Disability & Society. – 2008. – № 23. – P. 773–785.

19. Nienke M. R., Veen I. V., Peetsma T. H. Inclusive education and students without special educational needs // Educational Research. – 2010. – № 52(4). – P. 351-390. – DOI: 10.1080/00131881.2010.524749.

20. Agavelyan R. O., Aubakirova S. D., Zhomartova A. D., Burdina E. I. Teachers’ Attitudes towards Inclusive Education in Kazakhstan // Integratsiya obrazovaniya = Integration of Education. – 2020. – № 2 4(1). – P. 8-19. – DOI: https://doi.org/10.15507/1991-9468.098.024.202001.008-019.

21. Nikulina L. I. Personal communication [Interview]. – Almaty. – 2021, October 18.

22. Ногайбаева Г. Рамка мониторинга инклюзивного образования в Республике Казахстан / Г. Ногайбаева, С. Жумажанова, Е. Коротких. – Астана: АО ИАЦ, 2017. – 185 с.

23. Rollan K., Somerton M. Inclusive education reform in Kazakhstan: civil society activism from the bottom-up // International Journal of Inclusive Education. – 2019. – № 25(10). – P. 1109-1124. – DOI: 10.1080/13603116.2019.1599451.

24. Šukys S., Dumčienė A., Lapėnienė D. Parental involvement in inclusive education of children with special educational needs // Social Behavior and Personality. – 2015. – № 43. – P. 327-338. – DOI: https://doi.org/10.2224/sbp.2015.43.2.327.

25. Morgado B., Cortes-Vega M. D., Lopez-Gavira R., Alvarez E., Morina A. Inclusive education in higher education? // Journal of Research in Special Educational Needs. – 2016. – № 16(1). – P. 639–642. – DOI: 10.1111/1471-3802.12323.

26. Barnes C. Disability, higher education and the inclusive society // British Journal of Sociology of Education. – 2007. – № 28(1). – P. 135-145. – DOI: 10.1080/01425690600996832.

27. Arnesen A., Lundahl L. Still social and democratic? Inclusive education policies in Nordic welfare states // Scandinavian Journal of Educational Research. – 2006. – № 50(3). – P. 285-300. – DOI: 10.1080/00313830600743316.

28. Wilczenski F. L. Measuring Attitudes toward Inclusive Education // Psychology in the Schools. – 1992. – № 29. – P. 306-312.

29. Antonak R. F., Livneh H. Measurement of Attitudes towards Persons with Disabilities // Disability and Rehabilitation. – 2000. – № 22. – P. 211–224. – DOI: 10.1080/096382800296782.

30. De Boer A., Pijl S. J., Minnaert A. Regular primary schoolteachers’ attitudes towards inclusive education: A review of the literature // International journal of inclusive education. – 2011. – № 15(3). – P. 331-353.

31. Yeo L. S., Chong W. H., Neihart M. F., Huan V. S. Teachers' experience with inclusive education in Singapore // Asia Pacifi c Journal of Education. – 2014. – № 36(1) – P. 1-15. – DOI: 10.1080/02188791.2014.934781.

32. Avramidis E., Bayliss Ph., Burden R. A Survey into Mainstream Teachers’ Attitudes Towards the Inclusion of Children with Special Educational Needs in the Ordinary School in one Local Education Authority // International Journal of Experimental Educational Psychology. – 2000. – № 20(2). – P. 191–211. – DOI:10.1080/713663717.

33. Florian L., Linklater H. Preparing teachers for inclusive education: using inclusive pedagogy to enhance teaching and learning for all // Cambridge Journal of Education. – 2010. – № 40(4). – P. 369–386. – DOI:10.1080/0305764X.2010.526588.

34. Беляков Н. И., Русанов В. П. Инклюзивное образование в Республике Казахстан // Научный альманах Ассоциации France-Kazakhstan. – 2018. – № 1. – С. 59-67.

35. Damianidou E., Phtiaka H. Implementing inclusion in disabling settings: The role of teachers’ attitudes and practices // International Journal of Inclusive Education. – 2018. – № 22(10). – P. 1078-1092.

36. Óskarsdóttir E., Donnelly V., Turner-Cmuchal M., Florian L. Inclusive school leaders–their role in raising the achievement of all learners // Journal of Educational Administration. – 2020. – № 58(5). – P. 521537. – DOI: https://doi.org/10.1108/JEA-10-2019-0190.

37. Patton M. Q. Qualitative Research & Evaluation Methods. 3rd edition. – Sage Publications, Inc., 2002. – 688 p.