Қазақстандағы жастарды жұмыспен қамту жүйесінің қазіргі жағдайын бағалау

Зерттеу мақсаты – Қазақстанның жастар еңбек нарығының бүгінгі күнгі жағдайына, оның негізгі көрсеткіштеріне талдау жасау жəне жастарды жұмыспен қамтуды мемлекеттік қолдау жүйесінің жұмыс істеу механизмін қарастырып, оған баға беру; COVID-19 пандемиясының əсерінен белең алған жұмыссыздықпен, соның ішінде жастар жұмыссыздығымен күресуге бағытталған мемлекеттік бағдарламалардың мүмкіндіктеріне шолу жасау.

Əдіснамасы – ғылыми мақаланы жазу барысында қолданылған əдістер ретінде статистикалықэкономикалық, диалектикалық жəне салыстырмалы əдістерді атауға болады.

Статистикалық-экономикалық əдістер статистикалық деректердің көмегімен белгілі бір экономикалық жүйеде болатын экономикалық үрдістердің даму серпініне жан-жақты талдау жасау кезінде қолданылатын амалдар мен тəсілдердің жиынтығы болғандықтан, бұл мақалада аталмыш əдістің көмегімен Қазақстандағы жастарды жұмыспен қамту көрсеткіштері топтастырылып, статистикалық ақпарат өңделіп, талдау жасалды жəне графиктердің, диаграммалардың көмегімен талдаудың нəтижесі шығарылып, жастар еңбек нарығының жағдайына баға берілді. Ал диалектикалық əдістің көмегімен еңбек нарығындағы экономикалық үрдістердің дамуы, атап айтқанда мемлекеттік қолдау механизмінің элементтердің арасындағы өзара ықпал ету мен байланысты айқындау жүзеге асырылды. Зерттеудің салыстырмалы əдісін қолдана отырып, жастар жұмыссыздығы көрсеткіштерінің жəне жастар еңбек нарығын мемлекеттік реттеу механизмінің жұмыс істеу тəжірибесіне, қазіргі уақыттағы жағдайына салыстырмалы талдау жасалды. Сондай-ақ, салыстырмалы əдіс Қазақстанның жастарды жұмыспен қамту көрсеткіштерінің соңғы бесжылдықтағы даму серпінін бағалауға мүмкіндік берді.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы ретінде 2015-2019 жылдар аралығындағы Қазақстан жастарының жұмысбастылық көрсеткіштеріне кешенді түрде талдау жасауды жəне COVID-19 пандемиясы жағдайындағы жастар еңбек нарығын қолдауға бағытталған мемлекеттік бағдаламалардың жəне мемлекеттік реттеу жүйесінің басқа да элементтерінің жұмыс істеу механизміне баға беруді атауға болады.

Зерттеу нəтижелері – зерттеу нəтижесінде Қазақстанның жастар еңбек нарығының негізгі көрсеткіштеріне талдау жасалып, оны мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдіруге бағытталған əлеуметтік саясаттың негізгі басымдықтары анықталды.

1. Mourshed M., Patel J., Suder K. Education to employment: Getting Europe’s youth into work // McKinsey & Company. – 2014 – Р. 8.

2. Werner E., Ulf R. Promoting youth employment in Europe: Evidence-based policy lessons [Электронды ресурс] // IZA Policy Paper. Institute of Labor Economics (IZA), Bonn. – No. 119 – 2016. – URL: http://hdl.handle.ne

3. Noelke C. Employment Protection Legislation and the Youth Labour Market // European Sociological Review. – 2017. – № 33 (6). – P. 839. – DOI: 10.1093/esr/jcx073.

4. Forster A. G., Bol T., van de Werfhorst H. G. Vocational Education and Employment over the Life Cycle // Sociological Science. – 2016. – № 3. – Р. 473-494.

5. Chesters J., Cuervo H. Adjusting to new employment landscapes: Consequences of precarious employment for young Australians // The Economic and Labour Relations Review. – 2019. – № 30 (1). – P. 1-19.

6. Albanese A., Cappellari L., Leonardi M. The Effects of Youth Labor Market Reforms: Evidence from Italian Apprenticeships [Электронды ресурс] // IZA Discussion Paper – Article 10766. – 2017. – URL: http://ftp.iza.org/dp10766.pdf (қарау уақыты: 25.02.2021).

7. Shore J., Tosun J. Assessing youth labour market services: Young people’s perceptions and evaluations of service delivery in Germany // Public Policy and Administration. – № 34 (4) – 2017. – P. 1–20.

8. Ayele S., Khan S., Sumberg J. Africa’s youth employment challenge: new perspectives // IDS Bulletin. – Vol. 48. – No. 3. – 2017. – P. 33-50.

9. Shehu E., Nilsson B. Informal employment among youth: Evidence from 20 school-to-work transition surveys // Work 4 Youth Publication Series. – No. 8. – Geneva: ILO, 2014. – 89 p.

10. Кулекеев Ж. А. Рынок труда и занятость в Казахстане. – Алматы, 2016. – 120 с.

11. Жусупова А. Безработица в Казахстане: проблема становится острее [Электронды ресурс] // Ekonomist.kz [web-портал]. – 2020. – URL: https://ekonomist.kz/zhussupova/bezrabotica-v-kazakhstane-problema/ (қарау уақыты: 25.02.2021).

12. Жолдаскызы З. Анализ причин и последствий безработицы в Казахстане [Электронды ресурс] // Central Asian Bureau for Analytical Reporting. – 2019. – 14 p. – URL: https://cabar.asia/ru/analiz-prichin-iposledstvij-bezrabotitsy-v-kazahstane?pdf=22184 (қарау уақыты: 25.02.2021).

13. Doskeyeva G. Zh., Baitalassova K. A. Assessment of the Current State of Employment in the Regions of Kazakhstan // Academy of Strategic Management Journal. – 2019. – Vol. 18. – No. 6. – P. 1-5.

14. Доскеева Г. Ж., Байталасова К. А. Қазақстандағы жəне жекелеген аймақтардағы халықты жұмыспен қамту үрдістеріне шолу // Статистика, учет и аудит. – 2020. – № 4. – 137-142 бб.

15. Қазақстанда жұмыспен қамтылу. Статистикалық жинақ. 2015-2019 жылдар. – Нұр-Сұлтан, 2020. – 242 б.

16. Рынок труда Республики Казахстан 2020 [Электронды ресурс] // Ranking.kz [web-портал]. – 2020. – URL: http://ranking.kz/ru/a/reviews/rynok-truda-respubliki-kazahstan-2020 (қарау уақыты: 25.02.2021).

17. В 2020 году мерами содействия занятости планируется охватить 1 млн 220 тыс человек [Электронды ресурс] // Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің ресми ақпараттық ресурсы [web-портал]. – 2020. – URL: https://primeminister.kz/ru/news/v-2020-godu (қарау уақыты: 25.02.2021).

18. Нəтижелі жұмыспен қамтуды жəне жаппай кəсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасы [Электронды ресурс] // Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің ресми ақпараттық ресурсы [web-портал]. – 2020. – URL: https://primeminister.kz/kz/documents/gosprograms (қарау уақыты: 25.02.2021).

19. Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы [Электронды ресурс] // Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің ресми ақпараттық ресурсы [web-портал]. – 2020. – URL: https://primeminister.kz/kz/documents/gosprograms (қарау уақыты: 25.02.2021).

20. Қазақстан Республикасының инфрақұрылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасы [Электронды ресурс] // Қазақстан Республикасы ПремьерМинистрінің ресми ақпараттық ресурсы [web-портал]. – 2020. – URL: https://primeminister.kz/kz/documents/gosprograms (қарау уақыты: 25.02.2021).

21. «Бизнестің жол картасы-2025» бизнесті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы [Электронды ресурс] // Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің ресми ақпараттық ресурсы [webпортал]. – 2020. – URL: https://primeminister.kz/kz/documents/gosprograms (қарау уақыты: 25.02.2021).