Қазақстанның аймақтық құрылымында кедейлік көрсеткіштері және олардың динамикасы

Бұл мақалада Қазақстан аймақтарындағы кедейлік деңгейінің динамикасы мен аймақтық ерекшеліктері жан-жақты зерттелді. Зерттеудің мақсаты – кедейліктің өзгерісін сипаттап, оған әсер етуші негізгі әлеуметтік-экономикалық факторларды анықтау.

Зерттеу әдіснамасы ретінде уақыттық және салыстырмалы талдау, корреляциялық және регрессиялық модельдеу, сондай-ақ Грэйнджер себептілік және VAR-болжам әдістері қолданылды.

Мақаланың ғылыми жаңалығы – өңірлік ерекшеліктерді есепке ала отырып, кедейлікке әсер ететін факторлар арасындағы байланыстардың сандық модельдерін ұсыну.

Зерттеу нәтижелері кедейліктің тек табыспен ғана емес, жұмыссыздықпен, халық тығыздығымен және инфрақұрылыммен тығыз байланыста екенін көрсетті. Кедейлікпен күрес саясатын тиімді жүзеге асыру үшін кешенді, аймақтық сараланған тәсілдер ұсынылады.

1. Agrawal, P. Economic growth and poverty reduction: Evidence from Kazakhstan // Asian Development Review. – 2007. – Vol. 24, № 2. – Б. 90–115. – DOI: 10.1142/S0116110507500102

2. Абенова, Қ. А. Қазіргі отбасылардың әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктері / Қ. А. Абенова. – Алматы: Т. Рысқұлов атындағы ҚазЭУ, 2013.

3. Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы [Электрондық ресурс]. – URL: https://stat.gov.kz (қаралған күні: 23.07.2025).

4. Қуандық, Ж.Б.; Асилова, А.С.; Кар, М. Адами капитал мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық өсуінің басты көзі ретінде // The Journal of Economic Research & Business Administration. – 2022. – №3 (141). – Б. 116–127. – DOI: 10.26577/be.2022.v141.i3.11.

5. Халитова, М.М.; Нурымова, С.К.; Дюсебаева, Ж.К. Демографиялық жағдайды жақсарту үшін Қазақстан ауылдарының әлеуметтік инфрақұрылымын дамыту тетіктері // «Тұран» университетінің хабаршысы. – 2023. – №1 (97). – Б. 90–103. – DOI: 10.46914/1562-2959-2023-1-1-90-103.

6. Расулова, А.М.; Галинова, А.Т.; Киричок, О.В.; Давлетбаева, Н.Б. Аймақтар негізінде кедейлік деңгейіне салыстырмалы талдау: Қазақстан мысалында // Вестник Карагандинского университета. Economy Series. – 2022. – № 3(107). – Б. 272–280. – DOI: 10.31489/2022Ec3/272-280.

7. Eurostat. People at risk of poverty or social exclusion in 2023 [Электрондық ресурс]. – News article, 12.06.2024. – URL: https://ec.europa.eu/eurostat/ (қаралған күні: 22.07.2025).

8. Sánchez-Martí, J. A. La pobreza y la desigualdad económica según la vulnerabilidad territorial // European Public & Social Innovation Review. – 2024. – Vol. 9. – P. 01–18. – DOI: 10.31637/epsir-2024-448.

9. Chulanova, Z.; Brimbetova, N.; Satybaldin, A.; Dzhanegizova, A. Poverty in the Kazakhstan Regions: Assessing the Influence of Key Indicators on Differences in Its Level // Sustainability. – 2024. – Vol. 16. – Art. 6752. – DOI: 10.3390/su16166752

10. Киреева А. А., Нурбацин А. С., Халитова М. М. Assessing Inequality of Income Distribution and Education in the Regions of Kazakhstan // Экономика региона. – 2023. – Т. 19, № 3. – С. 741–752. – DOI: 10.17059/ekon.reg.2023-3-10.

11. Mukhamediyev B., Bimendiyeva L., Dauliyeva G., Temerbulatova Zh. Unrest in Kazakhstan: Economic background and causes // Cogent Economics & Finance. – 2023. – Vol. 11, No. 2. – Article 2263305. – DOI: 10.1080/23322039.2023.2263305.

12. Сағынбай Ә.Ғ., Қабылқайратқызы Р., Даулиева Ғ.Р., Қондыбаева С.К. Қазақстан Республикасындағы кедейлік тереңдігі көрсеткішінің жұмыссыздыққа ықпалы // Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің Хабаршысы. – 2024. – № 3 (74). – Б. 217–222. – DOI: 10.47649/vau.24.v74.i3.19.

13. Барышникова, Н.А.; Душевина, Е.М.; Кирилюк, О.М.; Найденова, Н.В.; Шкрябина, А.Ю. Strategic Priorities for the Human Capital Development in the Context of Socio-Economic Inequality of Russia’s Regions // IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. – 2021. – Т. 666. – Ст. 062072. – DOI: 10.1088/1755-1315/666/6/062072.

14. World Bank. Kazakhstan – Poverty and Equity Brief [Электрондық ресурс]. – Washington, DC: World Bank Group, 2024. – URL: https://worldbank.org (қаралған күні: 23.07.2025)

15. Кангалакова, Д.М.; Айдарова, А.Б.; Ибраимова, С.Ж.; Апсенбетова, Г.Т. Қазақстан өңірлерінде кедейшілік деңгейін талдау // The Journal of Economic Research & Business Administration. – 2024. – № 1 (147). – Б. 145–… – DOI: 10.26577/jerba2024147112.

16. Нурланова, Н.К.; Альжанова, Ф.Г.; Днишев, Ф.М. Қазақстанның инклюзивті аймақтық даму деңгейін бағалау әдістері мен тәжірибесі // Экономика: стратегия и практика (Economics: the Strategy and Practice). – 2023. – Т. 18, № 4. – Б. 109–126. – DOI: 10.51176/1997-9967-2023-4-109-126.

17. Смағамбет, Б.Ж.; Айқынбайқызы, А. Орталық Азиядағы халық әл-ауқатының жақсаруы: салыстырмалы талдау // Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы. Педагогика. Психология. Әлеуметтану сериясы. – 2023. – № 2 (143). – Б. 434–442. – DOI: 10.32523/2616-6895-2023-143-2-434-442.