Өңірлерді цифрландыру деңгейін фактор ретінде бағалау Қазақстанның шерингтік экономикасын дамыту

Зерттеу мақсаты әртүрлі салалар мен өңірлерді цифрландыру дәрежесі мен шерингтік экономиканың даму деңгейі арасындағы байланысты анықтауға мүмкіндік беретін әдістемелік тәсілді әзірлеу болып табылады. Осы нысаналы қондырғыны іске асырудың негізі зерттеу авторлары орындаған цифрландыру деңгейін өлшеу бойынша әлемдік практикадағы қолданыстағы бағалау әдістемелерін салыстырмалы талдау және бірлескен тұтынудың қазақстандық цифрлық экономикасының шынайылығына имплементациялау үшін олардың ең қолайлысын таңдау болды.

Әдіснамасы. Зерттеу барысында әдебиеттерді талдауды, Қазақстанның және басқа елдердің мемлекеттік статистика органдары жариялайтын ресми статистикалық деректерді, сондай-ақ есептерден, мақалалардан және дерекқорлардан алынған қайталама деректерді пайдалануды қоса алғанда, деректерді жинау әдістері пайдаланылды. Деректерді талдау үшін сандық әдістер (салыстырмалы және индекстік анализ) және сапалық әдістер (сандық талдау нәтижелерін түсіндіру) қолданылды.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы цифрлық трансформация процесінің шерингтік экономикасына айқындаушы әсер ету тұжырымдамасын дамыту және бірлесіп тұтыну экономикасын дамыту факторы ретінде цифрландыру деңгейін бағалауды жүзеге асыру болып табылады.

Зерттеу нәтижелері. Қазақстанның ғылыми-зерттеу тәжірибесінде алғаш рет мақала авторлары шеринг-экономика мен цифрлық трансформация арасындағы өзара байланысты теориялық негіздеуге әрекет жасады және бірлескен тұтыну экономикасын дамыту факторы ретінде қазақстандық экономиканы цифрландыру деңгейін сандық бағалау жүргізілді. Цифрлық технологияларды пайдалануды, оларды енгізу және пайдалану шығындарын, персоналдың цифрлық дағдыларын, киберқауіпсіздікті, бизнес-процестерді цифрландыру деңгейін ескеретін экономика және әлеуметтік сала салаларын цифрландыру индексін айқындайтын көрсеткіштер-факторлардың негіздемесі берілген. Жүргізілген зерттеу нәтижелері және Қазақстанның жекелеген өңірлері бөлінісінде цифрландыру индексінің орындалған есептеулері бойынша авторлар шерингті дамытумен ұштасқан салаларды цифрландыру деңгейіне басым әсер ету туралы қорытынды жасады.

1. Программа развития Организации Объединенных Наций «Цифровая стратегия на 2022–2025 годы» [Электронный ресурс] // Сайт ПРООН. – 2022. – URL: https://digitalstrategy.undp.org/documents/DigitalStrategy-2022-2025-ABRIDGED-VERSION-PRINT_RU_Interactive.pdf (дата обращения: 18.12.2024).

2. Negroponte N. Being Digital. – New York: Vintage, 1996. – 272 с. – [Электронный ресурс] – URL:https://www.google.kz/books/edition/Being_Digital/TDXqBQAAQBAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=inauthor:%22Nicholas+Negroponte%22&printsec=frontcover (дата обращения: 18.12.2024).

3. Basselier R., Langenus G., Walravens L. The rise of the sharing economy // NBB Economic Review. – 2018. – 74 p.

4. Cognitive Market Research. Отчет о состоянии рынка совместного использования ресурсов за 2024 год (Глобальное издание) [Электронный ресурс] // Cognitive Market Research [web-сайт]. – 2024. – URL: https://www.cognitivemarketresearch.com/sharing-economy-market-report (дата обращения: 18.12.2024).

5. 50 Interesting Sharing Economy Statistics You Need to Know [Электронный ресурс] // Passivesecrets [web-сайт]. – 2023. – URL: https://passivesecrets.com/sharing-economy-statistics/ (дата обращения: 18.12.2024).

6. Число зарегистрированных пользователей каршеринга в Германии [Электронный ресурс] // Statista [web-сайт]. – 2023. – URL: https://www.statista.com/statistics/415635/car-sharing-registered-usersgermany/ (дата обращения: 18.12.2024).

7. Маркеева А. В. Экономика участия (sharing economy): проблемы и перспективы развития // Инновации. – 2017. – № 8 (226). – С. 73-80.

8. Семина К.С., Осипова Д.А. Sharing economy: новая модель потребления в цифровой экономике // Экономика: вчера, сегодня, завтра. – 2019. – Том 9. – № 10А. – С. 584-591. – DOI: 10.34670/AR.2020.91.10.066.

9. Авдокушин Е.Ф., Кузнецова Е.Г. Шеринг как результат цифровизации сферы услуг. Поиск новой модели экономического развития // Вестник РГГУ, Серия «Экономика. Управление. Право». – 2021. – № 1. – С. 28-44. – DOI: 10.28995/2073-6304-2021-1-28-44.

10. Pouri M. J., Hilty L. M. Digitally Enabled Sharing and the Circular Economy: Towards a Framework for Sustainability Assessment // In: Advances and New Trends in Environmental Informatics. – Cham: Springer, 2020. – С. 105-116. – [Электронный ресурс] – URL: https://www.researchgate.net/publication/336917984_Digitally_Enabled_Sharing_and_the_Circular_Economy_Towards_a_Framework_for_Sustainability_ Assessment (дата обращения: 18.12.2024).

11. Osterwalder A., Pigneur Y. Business Model Generation [Электронный ресурс] // Strategyzer [webсайт]. – 2010. – URL: https://www.strategyzer.com/library/business-model-generation (дата обращения: 18.12.2024).

12. Osterwalder A., Pigneur Y., Bernarda G., Smith A. Value Proposition Design: How to Create Products and Services Customers Want [Электронный ресурс]. – Hoboken: Wiley J. & Sons, 2015. – 320 с. – URL: https://books.google.ru/books?id=jgu5BAAAQBAJ&redir_esc=y (дата обращения: 18.12.2024).

13. Гусаров А. Что такое цифровая трансформация? [Электронный ресурс] // Агентство по интернет-маркетингу GUSAROV EDU [web-сайт]. – 2024. – URL: https://edugusarov.by/chto-takoe-czifrovayatransformacziya/ (дата обращения: 18.12.2024).

14. Доклад НИУ ВШЭ. Что такое цифровая экономика? Тренды, компетенции, измерение: докл. к XX Апр. междунар. науч. конф. по проблемам развития экономики и общества. – М.: Изд. дом Высшей школы экономики. – 2019. – 82 с.

15. Баранов А. М., Сюй Б. Информационные факторы развития экономики совместного потребления: опыт КНР // Международный научно-исследовательский журнал. – 2024. – № 7 (145). – [Электронный ресурс]. – DOI: 10.60797/IRJ.2024.145.69.

16. Якупова Р. А., Фролова О. Н. Трансформация региональной и мировой экономики на вызовы шеринг-экономики // Вестник евразийской науки. – 2024. – Т.16, №4. – [Электронный ресурс]. – URL: https://esj.today/04ECVN424.html (дата обращения: 18.12.2024).

17. Global overall ranking TIMBRO Sharing Economy Index [Электронный ресурс] – 2018. – 43 p. – URL: https://timbro.se/app/uploads/2018/07/tsei-version-17_web.pdf (дата обращения: 18.12.2024).

18. Индекс цифровизации отраслей экономики и социальной сферы ИСИЭЗ ВШЭ. – 2022. – URL: https://issek.hse.ru/news/783750202.html (дата обращения 10.12.2024)

19. Индекс цифровизации отраслей экономики и социальной сферы ИСИЭЗ ВШЭ [Электронный ресурс] // ИСИЭЗ ВШЭ [web-сайт]. – 2022. – URL: https://issek.hse.ru/news/783750202.html (дата обращения: 10.12.2024).