Қазақстан республикасындағы дуалдық оқыту жүйесіндегі мүдделі тараптардың өзара әрекетіне шолу

Зерттеу мақсаты – Дуальды оқыту жүйесіне кәсіпорындарды әлсіз тарту мәселесі әлемнің көптеген елдерінде өзекті болып отыр. Осыған байланысты авторлар барлық мүдделі тараптардың қатысу дәрежесін, олардың қызығушылық деңгейін және Қазақстан Республикасындағы дуальды білім беру жүйесіне әсерін бағалауды өз алдына мақсат етіп қойды.

Әдіснамасы – Авторлар Қазақстан Республикасында дуальды білім беру жүйесін дамытуға негізгі мүдделі тараптардың қатысу деңгейін анықтау үшін теориялық зерттеу әдістерін пайдаланды. Зерттеушілер «Атамекен» ҚР Ұлттық кәсіпкерлер палатасы ұсынған қосалқы дереккөздерден алынған мәліметтерді, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық статистикалық бюросының ресми статистикасын пайдаланды.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – Мақалада дуальды білім беру жүйесіне мүдделі тараптардың қатысу деңгейі және оның Қазақстандағы жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейіне әсері талданады.

Зерттеу нәтижелері – Дуальды білім беру жүйесінде кәсіпорындар еңбек нарығының өкілдері рөлін атқарады, сонымен қатар негізгі мүдделі тараптардың бірі болып табылады. Олар болашақ қызметкерлерге өздерінің біліктілік талаптарын қойып қана қоймай, жас мамандарды дайындап, еңбек өміріне көшу нүктесіне айналады.

1. Wieland C. Germany’s dual vocational training system: Possibilities for and limitations to transferability // Local Economy. – 2005. – Т. 30, № 5. – С. 577–583. – DOI: 10.1177/026909421558931.

2. Hummelshein S., Baur M. The German dual system of initial vocational education and training and its potential for transfer to Asia // Prospects. – 2014. – Т. 44, № 2. – С. 279–296. – DOI: 10.1007/s11125-0149311-4.

3. Deissinger T. The German dual vocational education and training system as ‘good practice’? // Local Economy. – 2015. – Т. 30, № 5. – С. 557–567. – DOI: 10.1177/0269094215589311.

4. Tryus Y.V., Herasymenko I.V. Approaches, models, methods and means of training future IT-specialists with the use of elements of dual education // Journal of Physics: Conference Series. – 2020. – Т. 1840, № 1. – DOI: 10.1088/1742-6596/1840/1/012034.

5. Hoidn S., Stastny V. Labor Market Success of Initial Vocational Education and Training Graduates: A Comparative Study of Three Education Systems in Central Europe // Journal of Vocational Education & Training. – 2021. – Ahead of print. – С. 1–25. – DOI: 10.1080/13636820.2021.1931946.

6. Dobbins M., Busemeyer M.R. Socio-economic institutions, organized interests and partisan politics: the development of vocational education in Denmark and Sweden // Socio-Economic Review. – 2015. – Т. 13, № 2. – С. 259–284. – DOI: 10.1093/ser/mwu002.

7. Rusten G., Hermelin B. Cross-sector collaboration in upper secondary school vocational education: experiences from two industrial towns in Sweden and Norway // Journal of Education and Work. – 2017. – Т. 30, № 8. – С. 813–826. – DOI: 10.1080/13639080.2017.1366647.

8. Wettstein E., Schmid E., Gonon P. Swiss vocational and professional education and training (VPET): forms, systems, stakeholders. – Bern: hep, 2017. – URL: http://www.hep-verlag.ch/vpet.

9. Aakernes N. From school to work: Coherence between learning in school and learning in workplaces forapprentices in the Media graphics program in Norway // Nordic Journal of Vocational Education and Training. 2018. – Т. 8, № 1. – С. 76–97. – DOI: 10.3384/njvet.2242-458X.188176.

10. Leney T., Green A. Achieving the Lisbon goal: The contribution of vocational education and training //European Journal of Education. – 2005. – Т. 40, № 3. – С. 261–278. – DOI: 10.1111/j.1465-3435.2005.00225.x.

11. Koudahl P.D. Vocational education and training: dual education and economic crisis // Procedia Socialand Behavioral Sciences. – 2010. – № 9. – С. 1900–1905. – DOI: 10.1016/j.sbspro.2010.12.421.

12. Jozsa V. Dual Education Models as elements of corporate embeddedness in Hungary // Engineering for Rural Development. – 2017. – Т. 24, № 16. – С. 982–987. – DOI: 10.22616/ERDev2017.16.N204.

13. Podaril M., Hrmo R. Introduction of a Quality Management System for Vocational Education andTraining in Slovakia // International Journal of Engineering Pedagogy. – 2013. – Т. 3, № 3. – С. 18–23. – DOI: 10.3991/ijep.v3i3.2733.

14. Ашыралиева Б. С. Дуальное обучение в Республике Казахстан: организационно-правовые аспекты // Педагогический журнал Башкортостана. – 2019. – № 3 (82). – С. 89–94.

15. Абаева Г. А., Акпаева А. Б., Сапаргалиева Б. А. Анализ готовности работодателя к дуальномуобучению в Казахстане // Вестник КазНПУ имени Абая. Серия «Педагогические науки». – 2022. – Т. 75, № 3. – С. 79–94.

16. Есиркепова А. М., Исаева Г. К., Айтымбетова А. Н., Жадигерова Г. А., Абдикадирова А. А. Финансовые аспекты дуального обучения как основы модернизации подготовки кадров для текстильной промышленности // Известия вузов. Технология текстильной промышленности. – 2017. – № 6. – С. 372.

17. Кенжегалиева М. Немецкая дуальная система: модель для Казахстана? // Болгарское обществосравнительного образования. – 2018.

18. Айнур Б., Гаданакис Й., Рахман С. Развитие системы дуального обучения в Казахстане: перспективы работодателей сектора агробизнеса // Международный журнал обучения и развития. – 2024.

19. Жаксылыковна П. П. и др. Условия дуального образования для педагогических основ инклюзивной подготовки специалистов // Кипрский журнал образовательных наук. – 2022. – Т. 17, № 3. – С. 765–771.

20. Ибадильдин Н. А., Артықбаева А. Е. Развитие образовательных программ прикладного бакалавриата как подход к решению вопроса занятости молодежи (NEET) // Вестник университета. – 2022.

21. Artykbayeva A., Greiman V. A. A Comparative Study of Stakeholder Engagement in the Dual Education System: A Case of Germany, the United States and Kazakhstan // Journal of Technical Education and Training. 2023. – Т. 15, № 3. – С. 154–168. – DOI: 10.30880/jtet.2023.15.03.014.

22. Doh J.P., Quigley N.R. Responsible leadership and stakeholder management: Influence pathways andorganizational outcomes // Academy of Management Perspectives. – 2014. – Т. 28, № 3. – С. 255–274. – DOI: 10.5465/amp.2014.0013.

23. Greiman V.A. Megaproject Management: Lessons on risk and project management from the Big Dig.– Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2013. – DOI: 10.1080/24724718.2020.1742624.

24. Rules for the organization of dual training. – Republic of Kazakhstan, 2016. – № 13422. – URL: https://adilet.zan.kz/eng/docs/V1600013422.

25. Law “On Education”. – Republic of Kazakhstan, 2007. – URL: https://adilet.zan.kz/eng/docs/Z070000319_.