Қазақстан Республикасында халыққа әлеуметтік қолдау көрсету механизмін жетілдіру

Зерттеу мақсаты – халықты әлеуметтік қолдау саласындағы өтемақы саясатын қалыптастырудың әдіснамасы мен механизмін жетілдіру.

Əдіснамасы – әлеуметтік-экономикалық саясаттың теориялық қайнар көздері, жалпылау және жүйелеу әдістері, өзіндік әдіснамалық тәсілдер.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – халыққа атаулы әлеуметтік қолдаудың өтемақы төлемін есептеу әдістемесі және келесі өзгерістерді ескере отырып, әлеуметтік қолдаудың тиімділігін арттыру үшін оны жүзеге асыру механизмі: облыстың экономикалық әлеуеті, оның тауарлар мен қызметтердегі бәсекелестік артықшылығын және үй шаруашылығының әлеуметтік-экономикалық жағдайын ескере отырып ұсынылады. Бұл тәсіл бюджет қаражатының әділ пайдаланылуына және отбасының қажеттіліктерін ескере отырып, атаулы әлеуметтік қолдауды жүзеге асырудың сараланған тәсіліне ықпал етеді.

Зерттеу нəтижелері – өтемақы төлемдерінің мөлшерін анықтау әдістемесі және цифрлық отбасылық карталарды (DFC) пайдалана отырып, интеграцияланған ақпараттық жүйені құру негізінде оны жүзеге асыру механизмі ұсынылған. Ұсынылып отырған әдістеме мынадай өзгерістерді ескереді: энергия бағасы, доллардың теңгеге қатысты бағамы, сондай-ақ әлеуметтік көмек пен әлеуметтік қамсыздандыруды (әлеуметтік төлемдерді) төлеу кезіндегі әлеуметтік-экономикалық және аумақтық/аймақтық ерекшеліктер, әрбір отбасының осы қосымша төлемдердегі қажеттіліктері және үй шаруашылығының тәуекелі. Әрбір отбасының қосымша төлемдерге мұқтаждық дәрежесін және тұрмыстық тәуекелдерді әлеуметтік қызметкерлер әкімдіктермен бірлесіп әрбір мұқтаж отбасы үшін жеке белгілеуі керек. Жұмыста Ақтөбе облысының мысалында ұсынылған тәсілдің қолданылуы көрсетілген.

1. Социальный Кодекс Республики Казахстан. Кодекс РК от 20 апреля 2023 года № 224-VII ЗРК [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт] – 2023. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2300000224 (дата обращения: 12.01.2024).

2. Раков А. М. Социальная однородность: сущность и пути формирования / А. М. Раков– Л.: [б.и.], 1984. – 222 с.

3. Lieskova L. F. The system of social protection of the population at the modern stage: state and problems of improving // International Journal of Innovative Technologies in Economy. – 2015. – № 2 (2). – Р. 55–61.

4. Kocalevent R. D., Berg L., Beutel M. E. et al. Social support in the general population: standardization of the Oslo social support scale (OSSS-3) // BMC Psychol. – 2018. – 31(6). – DOI: https://doi.org/10.1186/s40359-018-0249-9.

5. Казахстанская модель социально-экономического развития: научные основы построения и реализации / под ред. М. Б. Кенжегузина– Алматы: ИЭ МОН РК, 2005. – 368 с.

6. Приоритеты социальной модернизации Казахстана / Колл. авторов: акад. НАН РК Кошанов А.К., Мельдаханова М. К., Калиева С. А., Гайсина С. Н., Додонов В. Ю. / под ред. акад. НАН РК А. А. Сатыбалдина – Алматы: ИЭ КН МОН РК, 2016. – 292 с.

7. Золотарева С. В. Организация социальной защиты населения Республики Казахстан: детерминанты и механизмы реализации (на примере Восточно-Казахстанской области): автореф. дис. канд. экон. наук: 08.00.05 / С. В. Золотарева – Алматы, 2010. – 23 с.

8. Тусупбекова Р. С. Совершенствование механизма социальной защиты сельского населения (на материалах Актюбинской области): автореф. дис. канд. экон. наук. – Алматы, 2004. – 24 с.

9. Молдабекова Г. Б., Раимбеков Ж. С. Қазақстан Республикасында халықты әлеуметтік қолдауды іске асыру механизмдері // Экономика и статистика. – 2020. – № 2. – С. 129–139.

10. Tsaurkubule Z., Kenzhin Z., Bekniyazova D., Bayandina G., Dyussembekova G. Assessment of competitiveness of regions of the Republic of Kazakhstan // Insights into Regional Development. – 2020. – № 2(1). – Р. 469–479.

11. Энергетические субсидии и изменение климата в Казахстане: проект отчета / Organisation for Economic Co-operation and Development. – Тбилиси, Грузия, 2013. – № 7. – 105 с.

12. Макаров А. А., Митрова Т. А. Влияние роста цен на газ и электроэнергию на развитие экономики России / А. А. Макаров, Т. А. Митрова. – Москва: Институт энергетических исследований РАН, 2013. – 35 с.

13. Fang D., Wang P. Optimal real-time pricing and electricity package by retail electric providers based on social learning // Energy Economics. – 2023. – 117. – 106442.

14. Hsu C.-C., Chau K. Y., Chien F. Natural resource volatility and financial development during Covid-19: Implications for economic recovery // Resources Policy. – 2023. – № 81. – 103343.

15. Jumadilova S. The role of oil and gas sector for the economy of Kazakhstan // International Journal of Economic Perspectives. – 2012. – № 6 (3). – Р. 20–30.

16. Sadorsky P. Modeling volatility and conditional correlations between socially responsible investments, gold and oil // Economic Modeling. – 2014. – № 38. – Р. 609–618.

17. Wen J., Mughal N. K., Maryam J., Ramos Meza C. S., Cong P. T. Volatility in natural resources prices and economic performance: Evidence from BRICS economies // Resources Policy. – 2022. – № 75. – 102472.

18. Moldabekova G., Raimbekov Z., Tleppayev A., Tyurina Y., Yesbergen R., Amaniyazova G. The Impact of Oil Prices on the Macroeconomic Indicators of Kazakhstan and the Consequences for the Formation of Social Policy // International Journal of Energy Economics and Policy. – 2022. – 12(4). – Р. 447–454. – DOI: https://doi.org/10.32479/ijeep.13132.

19. Калашников С. В., Татаринцев В. Е., Храпылина Л. П. Сравнительный анализ применения социальных контрактов в субъектах Российской Федерации // Вопросы государственного и муниципального управления. – 2017. – № 3. – С. 92–111.

20. Андреева Е. И., Бычков Д. Г., Гришина Е. Е., Емцов Р. Г., Феоктистова О. А. Развитие эффективной социальной поддержки населения в России: адресность, нуждаемость, универсальность / Научный доклад. – М., 2017. – 144 с.

21. Доренко К. С. Современная социальная политика стран Европейского союза: проблемы и перспективы развития // Юридическая наука. – 2017. – № 3. – С. 166–172.