ЖОҒАРЫ БІЛІМ НАРЫҒЫН СЕГМЕНТАЦИЯЛАУ ЗЕРТТЕУЛЕРІНІҢ БИБЛИОМЕТРИЯЛЫҚ ТАЛДАУЫ

Зерттеудің мақсаты. Проблематиканың өзектілігі мен зерттелу дәрежесін анықтау, сондай-ақ негізгі тенденцияларды анықтау үшін жоғары білім нарығын сегменттеу саласындағы ғылыми әдебиеттерге библиометриялық талдау жүргізу.

Зерттеу әдіснамасы. Зерттеуді бағалауды синтездеу үшін библиометриялық әдіс қолданылды. Тиісті ғылыми мақалаларды жинау Scopus халықаралық базасында жүзеге асырылды, онда ағылшын тіліндегі «marketing in higher education», «consumers», «higher education», «market segmentation» сияқты түйінді сөздер қолданылды. Білім берудегі маркетинг пен жоғары білім нарығын сегменттеу арасындағы байланысты қамтитын ең танымал авторлардың, зерттеулер мен басылымдардың жұмысын зерттеу жүргізілді. Деректерді визуализациялау үшін Scopus дерекқорының аналитикасы, VOSviewer бағдарламалық құралы кілт сөздерді талдау үшін пайдаланылды.

Зерттеудің өзіндік ерекшелігі. Сегменттеудегі негізгі тәсілдерді жүйелеуде және жоғары білім берудегі стратегиялық сегменттеудің дамуына үлес қосатын осы саладағы алғашқылардың бірі болып табылады. Бұл зерттеу негізгі бағыттарды, негізгі авторларды және жеткіліксіз зерттелген аспектілерді анықтайды.

Зерттеу нәтижелері. Библиометриялық талдау 90 ғылыми мақала бойынша жүргізілді, оның ішінде Scopus дерекқорынан 10 халықаралық ғылыми журналдан жоғары дәйексөз деңгейі бар 20 мақала таңдалды. Нәтижелер жоғары білім нарығында сегменттеу тақырыбына қызығушылықтың айтарлықтай өсуін көрсетеді, бұл жоғары білім, маркетинг және әлеуметтік ғылымдар туралы жарияланымдардың көбеюінен көрінеді. Көптеген зерттеулер студенттерді сегменттеуге баса назар аударады, бірақ мақсатты аудиториясы талапкерлерді, ата-аналарды, жұмыс берушілерді, түлектерді де қамтиды. Болашақ зерттеулер үшін авторлар халықаралық студенттерді сегменттеуге, студенттердің қалалық және ауылдық сегменттерінің ерекшеліктеріне назар аударуды, сондай-ақ түлектерді сегменттеу ерекшеліктерін қарастыруды ұсынады. Қазақстанның жоғары білім нарығындағы сегменттердің жеткіліксіз зерделенуін ескере отырып, бұл бағыт болашақ зерттеулер үшін де негізгі векторды білдіреді.

1. What you need to know about higher education. [Электронный ресурс] // UNESCO [web-портал]. – 2024. – URL: https://www.unesco.org/en/higher-education/need-know (дата обращения: 15.04.2024)

2. Kanuck L. L., Hansen H. Consumer Behavior: An European Outlook. – 2008. – 460 с.

3. Smith W. R. Product differentiation and market segmentation as alternative marketing strategies // Journal of marketing. – 1956. – Т. 21. – №. 1. – P. 3-8. – DOI: 10.1177/002224295602100102.

4. Binsardi A., Ekwulugo F. International marketing of British education: research on the students’ perception and the UK market penetration // Marketing Intelligence & Planning. – 2003. – Т. 21. – №. 5. – P. 318-327. – DOI: 10.1108/02634500310490265

5. Beane, T. P., & Ennis, D. M. (1987). Market segmentation: A review. European Journal of Marketing. – №21(5). – P. 20−42. – DOI: 10.1108/EUM0000000004695.

6. Dickson P. R., & Ginter J. L. (1987). Market segmentation, product differentiation, and marketing strategy // Journal of Marketing. – 1987. – № 51 (2). – P. 1–19. – DOI: 10.1177/002224298705100201.

7. Kotler P. Marketing management: Analysis, planning, implementation, and control. – Prentice Hall, 1997. – 789 с.

8. Liu J. et al. Market segmentation: A multiple criteria approach combining preference analysis and segmentation decision // Omega. – 2019. – Т. 83. – P. 1-13. – DOI: 10.1016/j.omega.2018.01.008

9. Conway T., Mackay S., Yorke D. Strategic planning in higher education: Who are the customers //International journal of educational management. – 1994. – Т. 8. – №. 6. – P. 29-36. – DOI: 10.1108/09513549410069202

10. Pentina I., Neeley C. Differences in characteristics of online versus traditional students: Implications for target marketing // Journal of Marketing for Higher Education. – 2007. – Т. 17. – №. 1. – P. 49-65. – DOI: 10.1300/J050v17n01_05

11. Chen L. H. Internationalization or international marketing? Two frameworks for understanding international students' choice of Canadian universities // Journal of Marketing for Higher Education. – 2008. – Т. 18. – №. 1. – P. 1-33. – DOI: 10.1080/08841240802100113

12. Hemsley‐Brown J. Getting into a Russell Group university: High scores and private schooling // British Educational Research Journal. – 2015. – Т. 41. – №. 3. – P. 398-422. – DOI: 10.1002/berj.3152

13. Антамошкина О. И. и др. Методика оценки привлекательности различных форм высшего образования на основе сегментации потребителей // Социально-экономический и гуманитарный журнал Красноярского ГАУ. – 2022. – №. 4 (26). – С. 128–139. – DOI: 10.36718/2500–1825-2022-4-128-139

14. Бейкер М. Д. Написание обзора литературы // Terra economicus. – 2014. – Т. 12. – №. 3. – С. 65-86.

15. Falagas M. E. et al. Comparison of PubMed, Scopus, web of science, and Google scholar: strengths and weaknesses // The FASEB journal. – 2008. – Т. 22. – №. 2. – P. 338–342. – DOI: 10.1096/fj.07-9492LSF

16. Материалы базы данных рецензируемых научных публикаций и цитирований. [Электронный ресурс] // Elsevier [web-портал]. – 2024. – URL: https://www.scopus.com/search/form.uri?display=basic#basic (дата обращения: 11.03.2024)

17. Miguéis V. L. et al. Early segmentation of students according to their academic performance: A predictive modelling approach // Decision Support Systems. – 2018. – Т. 115. – P. 36-51. – DOI: 10.1016/j.dss.2018.09.001

18. Constantinides E., Zinck Stagno M. C. Potential of the social media as instruments of higher education marketing: A segmentation study //Journal of marketing for higher education. – 2011. – Т. 21. – №. 1. – P. 7-24. – DOI: 10.1080/08841241.2011.573593

19. Angulo F., Pergelova A., Rialp J. A market segmentation approach for higher education based on rational and emotional factors // Journal of Marketing for Higher Education. – 2010. – Т. 20. – №. 1. – P. 1-17. – DOI: 10.1080/08841241003788029