ҚАЗАҚСТАННЫҢ «БІР БЕЛДЕУ, БІР ЖОЛ» БАСТАМАСЫНА ҚАТЫСУЫН МАТРИЦАЛЫҚ ТАЛДАУ

Зерттеу мақсаты. Бұл зерттеу Қазақстанның "Бір белдеу, бір жол" (BRI) Қытай бастамасына қатысуын сыни тұрғыдан зерттеуге, басым реалистік түсіндірулерге дау айтуға жəне осы ауқымды Даму стратегиясы шеңберіндегі елдің рөлін зерттеуге бағытталған. BRI-нің көп қырлы табиғатын жəне оның Қазақстанның экономикалық дамуына əсерін талдай отырып, зерттеу бастаманың іске асырылуы мен нəтижелерін нюансты түсінуді қамтамасыз етуге тырысады.

Зерттеу əдіснамасы. Зерттеуде Қазақстанға ерекше назар аудара отырып, BRI функциялары мен секторларын талдау үшін матрицалық тəсіл қолданылады. Бұл əдістеме екі кешенді матрицаны құруды қамтиды: біреуі Bri-дің жалпы құрылымын, екіншісі Қазақстанның қатысуына тəн. Матрицалар əдебиеттерді кең шолу, сарапшылармен кеңесу жəне итеративті нақтылау арқылы жасалды. Бұл тəсіл BRI-дің əртүрлі функцияларының əртүрлі секторларда қалай көрінетінін жүйелі түрде зерттеуге мүмкіндік береді, бұл бастаманың ауқымы мен əсерін түсінуге құрылымдық негіз береді.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Бұл зерттеу Қазақстанның BRI-ге қатысуына конструктивистік көзқарас ұсына отырып, басым реалистік əңгімелерге қарсы тұра отырып, бар əдебиеттерге үлес қосады. Зерттеудің өзіндік ерекшелігі-бастаманың жан-жақты табиғатына жан-жақты жəне нюансты көзқарасты қамтамасыз ететін BRI талдауына жаңа матрицалық тəсілді əзірлеу. Сонымен қатар, зерттеу BRI туралы жиі кездесетін қате түсініктерге, əсіресе "қарыздық тұзақ дипломатиясы" жəне Қытайдың жаһандық үстемдіктің болжамды қатаң жоспары туралы түсініктерге қарсы тұрады.

Зерттеу нəтижелері. Зерттеу Қазақстанның бастамаға іріктеп қатысу үшін ашық көпвекторлы саясатты қолдана отырып, Bri-ді өзінің ұлттық мүддесі үшін тиімді пайдаланғанын көрсетеді. Реалистік түсіндірулерге қарамастан, зерттеу Қазақстан мен Қытай арасындағы келісімдер өзара тиімділік пен тең құқыққа негізделгенін анықтайды. Bri-дің Қазақстанның экономикалық дамуына əсері айтарлықтай дəрежеде оң деп бағаланады, бұл елдің түрлі секторлардағы ілгерілеуіне ықпал етеді. Зерттеу сонымен қатар монолитті Қытай стратегиясы идеясына қарсы тұра отырып, BRI іске асырудың күрделі жəне аз келісілген динамикасын көрсетеді. Сонымен қатар, зерттеу BRI қаржыландыруы дамушы елдердегі инфрақұрылымдық алшақтық мəселесін шешуге көмектесетінін көрсетеді, бұл Батыстың дəстүрлі бастамаларына қарағанда аз шарттары бар балама инвестициялық мүмкіндіктерді ұсынады.

1. Kalra P. Locating Central Eurasia's inherent resilience // Cambridge Review of International Aff airs. 2021. – Vol. 35. – No. 2. – P. 235-255. DOI: 10.1080/09557571.2021.1993136.

2. Montgomery W. D. Central Asia in Context // In: Montgomery, W. D. (Ed.). Central Asia: Contexts forUnderstanding. Pennsylvania: University of Pittsburgh Press, 2022. – DOI: 10.2307/j.ctv264f9cq.

3. Amineh M. P., Linck L., Demirkiran E. BRI in the Middle East and Central Asia // In: Amineh,M. P. (Ed.). The China-Led Belt and Road Initiative and Its Refl ections. – 2022. – P. 177-208. – DOI: 10.4324/9781003256502-9.

4. Christian D. Silk Road or Steppe Roads? The Silk Road in World History // Journal of World History. –2000. – Vol. 11. – No. 1. – P. 1-26. – DOI: 10.1353/jwh.2000.0004.

5. McBride J., Berman N., Chatzky A. China’s massive Belt and Road Initiative. 2023. Council on ForeignRelations, 2.

6. Frankopan, P. The New Silk Roads: The Present and the Future of the World. London: BloomsburyPublishers, 2019.

7. Seele P., Jia C. D., Helbing D. The new silk road and its potential for sustainable development: how opendigital participation could make BRI a role model for sustainable businesses and markets // Asian Journal of Sustainability and Social Responsibility. – 2019. – Vol. 4. – No. 1. – DOI: 10.1186/s41180-018-0021-3.

8. Pieper M. The Making of Eurasia: Competition and Cooperation between China's Belt and Road Initiative and Russia. London: I. B. Tauris, 2022. – DOI: 10.5040/9781838601362.

9. Amineh, M. P. China's Capitalist Industrial Development // In: Amineh, M. P. (Ed.). The China Led Beltand Road Initiative and its Refl ections: The Crisis of Hegemony and Changing World Orders. Oxon: Routledge, 2023. – DOI: 10.4324/9781003256502-2.

10. De P. China’s Belt and Road Initiative: Potential Transformation of Central Asia and the SouthCaucasus // Journal of Asian Economic Integration. – 2020. – Vol. 2. – No. 1. – P. 117-119. – DOI: 10.1177/2631684620918952.

11. Cai P. Understanding China's Belt and Road Initiative. Sydney: Lowy Institute for International Policy,2017.

12. Mattli W. The Logic of Regional Integration. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. – DOI: 10.1017/cbo9780511756238.

13. Brands H., Feaver P., Mearsheimer J. J., Walt, S. M. Should America retrench: The battle over off shore balancing // Foreign Aff airs. – 2016. – Vol. 95. – No. 164. – DOI: 10.2307/44806305.

14. Mearsheimer J. J. Kissinger's Wisdom and Advice [Review of: Does America Need A Foreign Policy?: Toward a Diplomacy for the 21st Century, by H. A. Kissinger] // The National Interest. – 2001. – Vol. 65. – No. 1. – P. 123-129.

15. Amineh M. P. The China Led Belt and Road Initiative and its Refl ections: The Crisis of Hegemony and Changing World Orders. Oxon: Routledge, 2023. – DOI: 10.4324/9781003256502.

16. Cooley A. Great Games, Local Rules: The New Great Power Contest in Central Asia. Oxford: OxfordUniversity Press, 2012. – DOI: 10.1093/acprof/9780199929825.003.0001.

17. Cummings, S. Power and Change in Central Asia. London: Routledge, 2002. – DOI: 10.4324/9780203166918.

18. Kaczmarski, M. Non-western visions of regionalism: China's new Silk Road and Russia's EurasianEconomic Union // International Aff airs. – 2017. – Vol. 93. – No. 6. – P. 1357-1376. – DOI: 10.1093/ia/iix182.

19. Kalra P., Saxena S. S. Globalising local understanding of fragility in Eurasia // Journal of EurasianStudies. – 2021. – Vol. 12. – No. 1. – P. 1-10. – DOI: 10.1177/18793665211044839.

20. Andornino, G. B. The Belt and Road Initiative in China's emerging grand strategy of connective leadership // China & World Economy. – 2017. – Vol. 25. – No. 5. – P. 4-22. – DOI: 10.1111/cwe.12211.

21. Callahan, W. A. China's Belt and Road Initiative and the new Eurasian order. Oslo: Norwegian Institutefor International Aff airs (NUPI), 2016. – DOI: 10.4324/9781315144702-2.

22. Fallon T. The new Silk Road: Xi Jinping's grand strategy for Eurasia // American Foreign Policy Interests. – 2015. – Vol. 37. – No. 3. – P. 140-147. – DOI: 10.1080/10803920.2015.1056682.

23. Wendt A. Constructing international politics // International Security. – 1995. – Vol. 20, –No. 1. – P.71-81. – DOI: 10.2307/2539217.

24. Liu X. Silk Road: A New History / Valerie Hansen. New York: Oxford University Press, 2012. TheJournal of Asian Studies. – 2013. – Vol. 72. – No. 4. – P. 993-995. – DOI: 10.1017/s0021911813001356.

25. Amineh M. P., Linck L., Demirkiran E. BRI in the Middle East and Central Asia: The case of Kazakhstan, Iran and Turkey // In: Amineh, M. P. (Ed.). The China Led Belt and Road Initiative and its Refl ections: The Crisis of Hegemony and Changing World Orders. Oxon: Routledge, 2023. – DOI: 10.4324/9781003256502-9.

26. Ikenberry J. The rise of China, the United States, and the future of the Liberal International Order // In: Shambaugh, L. D. (Ed.). Tangled Titans: The United States and China. New York: Rowman and Littlefi eld Publishers, 2012.

27. Stokes D. Trump American hegemony and the future of the liberal international order // InternationalAff airs. – 2018. – Vol. 94. – No. 1. – P. 133-150. –DOI: 10.1093/ia/iix238.

28. Seele P., Jia D. C., Helbing D. The New Silk Road and its potential for sustainable development: howopen digital participation could make BRI a role model for sustainable businesses and markets // Asian Journal of Sustainability and Social Responsibility. – 2019. – Vol. 4. – No. 1. – P. 1-7. – DOI: 10.1186/s41180-018-0021-3.

29. Lei Z. The Political Economy of China's Belt and Road Initiative. Singapore: World Scientifi c Publishing, 2018. – DOI: 10.1142/10508.

30. IISS. An IISS Strategic Dossier: China's Belt and Road Initiative: A geopolitical and Geo-economic Assessment. London: The International Institute for Strategic Studies, 2022. – DOI: 10.1515/sirius-2024-2008.

31. Wong W. K. O. BRI projects: the "rules of engagement" // Asian Education and Development Studies.– 2020. – Vol. 9. – No. 3. – P. 337-347. – DOI: 10.1108/aeds-10-2019-0167.

32. Hall H. T., Krolikowski A. Making Sense of China's Belt and Road Initiative: A Review Essay // International Studies Review. – 2022. – Vol. 24. – No. 3. – P. 3-19. – DOI: 10.1093/isr/viac023.

33. Maçães, B. Belt and Road: A Chinese world order. London: Hurst & Company, 2018.

34. Vangeli, A. The Normative Foundations of the Belt and Road Initiative // In: Shan, W., Nuotio, K.,Zhang, K. (Eds.). Normative Readings of the Belt and Road Initiatives: Road to Periphery. Cham: Springer, 2018. – DOI: 10.1007/978-3-319-78018-4_4.

35. Cox, R. W. Structural Issues of Global Governance: Implications for Europe // Gramsci, HistoricalMaterialism and International Relations. – 1993. – No. 26. – P. 259. – DOI: 10.1017/cbo9780511558993.011.

36. Mobley, T. The Belt and Road: Insights from China's Backyard // Strategic Studies Quarterly. 2019. –Vol. 13. – No. 3. – P. 52-72.

37. Thrall, L. China’s expanding African relations: Implications for US national security. Santa Monica: Rand Corporation, 2015. – DOI: 10.7249/rr905.

38. Jones, L. Does China’s Belt and Road Initiative Challenge the Liberal, Rules-Based Order? // FudanJournal of the Humanities and Social Sciences. – 2019. – Vol. 13. – No. 1. – P. 113-133. – DOI: 10.1007/s40647-019-00252-8.