ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТТЫЛЫҚТЫҢ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖОСПАРЛАУҒА ƏСЕРІ

Зерттеудің мақсаты. Қазақстан халқының қаржылық сауаттылық деңгейінің зейнетақымен қамсыздандыруды одан əрі жоспарлау мүмкіндігіне əсерін бағалау.

Əдіснамасы. Қолданылған зерттеу əдістері қаржылық сауаттылық пен зейнетақыны жоспарлау мəселелерін зерттеуге бағытталған контент-талдау, сонымен қатар статистикалық көрсеткіштер мен зейнетақыны жоспарлау саласындағы мемлекеттік саясатты қарастырды.

Зерттеудің түпнұсқалығы/құндылығы. Қаржылық сауаттылық – қаржылық əл-ауқат деңгейін арттыру жəне зейнеткерлікке шығуды дұрыс жоспарлаудың шешуші факторларының бірі. Экономикалық өсудің баяулауы жəне инфляцияның өсуі жағдайында қаржылық сауаттылықтың төмен көрсеткіштерінің бірі зейнетке шығуды жоспарлау дағдыларының болмауы болып табылады. Қаржылық сауаттылық пен зейнетақыны жоспарлаудың өзара байланысын неғұрлым егжей-тегжейлі түсіну үшін авторлар зейнетақы активтерін басқару жəне зейнетақы аннуитетін ашу мүмкіндігі туралы бірқатар деректерді зерттеді. Зерттеу нəтижелері мемлекеттік саясаттың тиімділігін одан əрі арттыру үшін пайдалы болуы мүмкін.

Зерттеу нəтижелері. Зерттеу нəтижелері зейнетақы активтерін басқару қаржылық сауаттылық деңгейімен ажырамас байланысты екенін көрсетеді. Зейнетақы аннуитеті арқылы өмір бойы зейнетақы төлемдерін алу мүмкіндігі өте аз жəне ашық зейнетақы шоттарының жалпы санының 0,07 %-ын ғана құрайды. Зейнетақы аннуитетінің өнімін барынша пайдалану үшін ел тұрғындарының қаржылық сауаттылық деңгейін арттыру үшін мемлекеттік қолдау қажет.

1. Fabris Nikola, Luburić Radoica. Financial education of children and youth // Journal of Central Banking Theory and Practice. – 2016. – №5(2). – Р. 65-79. – DOI: 10.1515/jcbtp-2016-0011.

2. OECD. Women and Financial Education: Evidence, Policy Responses and Guidance. – OECD Publishing, 2013. – 11 p. – DOI: 10.1787/9789264202733-en.

3. Алимбекова Б.Е., Государственная стратегия повышения финансовой грамотности населения // Academic conference Государственная служба: принципы и ценности. Материалы международной научно-практической конференции. – Астана: АГУ при Президенте РК, 2023. – P. 4-7.

4. Социальный кодекс Республики Казахстан от 20 апреля 2023 года № 224-VII ЗРК [Электронный ресурс] // Əділет [web-портал]. – 2023. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2300000224#z3398 (дата обращения: 18.07.2024).

5. Gallego-Losada, Montero-Navarro, Rodríguez-Sánchez, González-Torres. Retirement planning andfi nancial literacy, at the crossroads. A bibliometric analysis //Finance Research Letters. – 2022. – Т. 44. – С. 102109.

6. Qian Y., Tan W., Wu J. Household fi nancial literacy and retirement planning in rural China //International Review of Financial Analysis. – 2024. – Т. 93. – С. 103130.

7. Yakoboski P., Lusardi A., Sticha A. Financial Literacy and Retirement Fluency: New Insights forImproving Financial Well-Being // Available at SSRN 4812144. – 2024.

8. Boi clair D., Lusardi A., Michaud P. C. Financial literacy and retirement planning in Canada // Journal of pension economics & fi nance. – 2017. – Т. 16. – №. 3. – С. 277-296. – DOI: 10.1017/S1474747215000311.

9. Sarpong-Kumankoma E. Financial literacy and retirement planning in Ghana // Review of BehavioralFinance. – 2023. – Т. 15. – №. 1. – С. 103-118. – DOI: 10.1108/RBF-05-2020-0110.

10. Almaz Tolymbek. Comparative standing of Kazakhstan pension system performance: Learning policylessons from Canadian experience // Macroeconomics: Problems of macroeconomics and socio-economic development. – 2022. – №6/4(68). – Р. 34-42. – DOI: 10.15587/2706-5448.2022.271585.

11. Julie Agnew, Hazel Bateman, Susan Thorp. Financial Literacy and Retirement Planning in Australian// Australian School of Business Research Paper. – 2013. – No.2012ACTL16. – Р. 2-23. – https://ssrn.com/abstract=2198641.

12. Sang H. Lee. Financial Literacy and Retirement Planning in Kazakhstan // XII-ая Международная научно-исследовательская конференция (KIRC-2015). Глобальная конкурентноспособность и экономический рост в 21 веке: Трудности и Возможности. – Алматы: 2015. – Р. 74-88.

13. Чернопятов А. М. Основы финансовой грамотности. – ООО ДиректМедиа, 2023. – 202 с.

14. Аналитический отчет социологического исследования по финансовой грамотности населения [Электронный ресурс] // Агентство Республики Казахстан по регулированию и развитию финансового рынка // [web-портал]. – 2023. – URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/ardfm/press/news/details/683780?lang=ru (дата обращения: 18.07.2024).

15. Пенсионный аннуитет, как эффективный социальный продукт [Электронный ресурс] // Агентство Республики Казахстан по регулированию и развитию финансового рынка [web-портал]. – 2023. – URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/ardfm/press/news/details/530577?lang=ru (дата обращения: 18.07.2024).

16. Приказ Министра индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан от 21 января 2021 года № 24 [Электронный ресурс] // Об утверждении Правил использования единовременных пенсионных выплат для улучшения жилищных условий в соответствии с законодательством Республики Казахстан [web-портал]. – 2021. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2100022100#z11 (дата обращения: 18.07.2024).

17. Показатели фонда [Электронный ресурс] // Единый накопительный пенсионный фонд // [webпортал]. – 2024. – URL: https://www.enpf.kz/ru/indicators/pa/current.php (дата обращения: 18.07.2024).

18. Показатели социальной статистики [Электронный ресурс] // Бюро Национальной Статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан // [web-портал]. – 2024. – URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/social-statistics/demography/ (дата обращения: 18.07.2024).

19. Аналитический отчет социологического исследования определения уровня финансовой грамотности в сфере пенсионного обеспечения и уровня доверия населения к пенсионной системе и АО «Единый накопительный пенсионный фонд» [Электронный ресурс] // «Центр стратегических исследований». // [web-портал]. – 2023. – URL: https://www.enpf.kz/ru (дата обращения: 18.07.2024).

20. Годовой актуарный отчет за 2021 и 2022 годы [Электронный ресурс] // Единый накопительный пенсионный фонд // [web-портал]. – 2024. – URL: https://www.enpf.kz/ru (дата обращения: 18.07.2024).

21. Статистический бюллетень НБК [Электронный ресурс] // Национальный Банк Республики Казахстан // [web-портал]. – 2024. – URL: https://nationalbank.kz/ru/news/statisticheskiy-byulleten/rubrics/1987 (дата обращения: 18.07.2024).