ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ ТЕҢСІЗДІГІНІҢ ƏЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДЕТЕРМИНАНТТАРЫ: САНДЫҚ ЖƏНЕ САПАЛЫҚ ТАЛДАУ

Зерттеудің мақсаты – Қазақстанның қалалық жəне ауылдық мектептеріндегі білім беру теңсіздігіне əсер ететін əлеуметтік-экономикалық факторларды анықтау жəне оларды талдау.

Зерттеу əдіснамасы – халықтың табысы мен цифрландыру деңгейінің білім беру нəтижелеріне əсерін анықтау үшін сипаттамалық статистика, салыстырмалы, корреляциялық жəне регрессиялық талдау сияқты сандық əдістерді қолдануды қамтиды. Сонымен қатар, отбасылық құндылықтар, білім беру модельдері мен білім беру ресурстарына қол жетімділік сияқты субъективті факторларды зерттеу үшін əр түрлі аймақтардың қатысушыларымен өткізілген фокус-топтардың нəтижесі көрсетілген.

Зерттеудің бірегейлігі – əлеуметтік-экономикалық факторлар мен білім беру нəтижелері арасындағы байланысты тереңірек түсінуге мүмкіндік беретін сандық деректер мен сапалық əдістерді біріктіретін кешенді тəсіл болып табылады.

Зерттеу нəтижелері – қалалық мектеп оқушыларының ҰБТ-да тұрақты түрде жоғары нəтиже көрсететінін көрсетті, бұл жақсы білім беру ресурстарына, білікті мұғалімдерге жəне интернеттің қол жетімділігіне байланысты. Корреляциялық талдау тіркелген интернет абоненттерінің саны мен ҰБТ бойынша орташа баллдар арасындағы орташа оң байланысты анықтады, бұл білім беру процестеріндегі цифрландырудың маңыздылығын көрсетеді. Сонымен қатар, халықтың табысы мен ҰБТ нəтижелері арасындағы əлсіз байланыс білім беру саласындағы инфрақұрылым жəне кадр саясаты сияқты білім беру сапасына əсер ететін факторларды неғұрлым толығырақ талдау қажеттілігін көрсетеді. Бұл зерттеу ауыл мектептері мен цифрлық инфрақұрылым үшін қолдау шараларын əзірлеудің маңыздылығын айқындайды.

1. Reardon S. F. The widening academic achievement gap between the rich and the poor // Socialstratifi cation. – Routledge, 2018. – С. 536-550.

2. Balestra C., Ciani E. Current challenges to social mobility and equality of opportunity. – 2022. – С. 1013. – DOI: https://doi.org/10.1787/4ca48f7c-en

3. Hanushek E. A., Woessmann L. The role of cognitive skills in economic development // Journal ofeconomic literature. – 2008. – Т. 46. – №. 3. – С. 607-668. – DOI: 10.1257/sign.46.3.607

4. Бурдье П. Экономическая антропология. Курс лекций в Коллеж де Франс (1992–1993). – Litres, 2019. С. 369-405.

5. Coleman J. S. Social capital in the creation of human capital // American journal of sociology. – 1988. – Т. 94. – С. 95-120. – DOI:10.1086/228943

6. Guryan J., Hurst E., Kearney M. Parental education and parental time with children // Journal of Economic perspectives. – 2008. – Т. 22. – № 3. – С. 23-46. – DOI: 10.1257/jep.22.3.23

7. Putnam, R. D. Our Kids: The American Dream in Crisis Simon and Schuster. – 2016. – С. 137-141.

8. Duncan G. J., Murnane R. J. (ed.). Whither opportunity?: Rising inequality, schools, and children's lifechances. – Russell Sage Foundation, 2011. – 572 p.

9. Kena G. et al. The Condition of Education 2016. NCES 2016-144 // National Center for EducationStatistics. – 2016.

10. Duncan G. J., Murnane R. J. Restoring opportunity: The crisis of inequality and the challenge forAmerican education. – Harvard Education Press, 2014. – 200 p.

11. Шнарбекова М. К. Роль высшего образования в воспроизводстве социального неравенства на рынке труда Казахстана // Высшее образование в России. – 2021. – № 3. – С. 114-127. – DOI: 10.31992/0869-3617-2021-30-3-114-127

12. Темирбаева Д. М., Легостаева А. А. Домохозяйства с детьми в Казахстане: модели воспроизводства и динамика доходов // Экономика Центральной Азии. – 2020. – Т. 4. – № 4. – С. 289-310. – DOI: 10.18334/asia.4.4.41223

13. Salinas D. Can equity in education foster social mobility // PISA in Focus – 2018. – № 89. – 7 p. – DOI: 10.1787/ca611a13-en

14. Chetty R., Hendren N., Katz L. F. The eff ects of exposure to better neighborhoods on children: New evidence from the moving to opportunity experiment // American Economic Review. – 2016. – Т. 106. – № 4. – С. 855-902. – DOI: 10.1257/aer.20150572

15. Zhao X., Liu L. The impact of urbanization level on urban–rural income gap in China based on spatialeconometric model // Sustainability. – 2022. – Т. 14. – № 21. – С. 13795. – DOI:10.3390/su142113795

16. Kaiser N., Barstow C. K. Rural transportation infrastructure in low-and middle-income countries: areview of impacts, implications, and interventions // Sustainability. – 2022. – Т. 14. – № 4. – С. 2149. – DOI:10.3390/su14042149

17. Cahill K., O'Sullivan D. Making a diff erence in educational inequality: refl ections from research and practice // Irish Educational Studies. – 2022. – Т. 41. – № 3. – С. 473-485. – DOI: 10.1080/03323315.2022.2085763

18. Бутабаева Л. А., Длимбетова Г. К., Исмагулова С. К. Анализ эргономической доступности образовательного пространства в городских и сельских школах Казахстана // Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің хабаршысы. Педагогика. Психология. Социология сериясы. – 2023. – Т. 142. – № 1. – DOI:10.32523/2616-6895-2023-142-1-46-54

19. Данные с официального сайта Национального центра тестирования [Электронный ресурс] // [web-сайт] – 2023. – URL: https://testcenter.kz/ru (дата обращения: 23.06.2024).

20. Данные с официального сайта Агентства по стратегическому планированию и реформам РК [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики [web-сайт]. – 2023. – URL: https://stat.gov.kz/ru/ (дата обращения: 28.06.2024).