Экономикалық транформация жағдайында мемлекеттік даму бағдарламаларын қалыптастырудың теориясы мен əдістемесі

Зерттеудің мақсаты – мемлекеттік жоспарлау мен басқарудың проблемалық мәселелерін талдау. Жобаларды басқарудың отандық және әлемдік тәжірибесін талдау негізінде ұлттық басымдықтар мен ұлттық жобалар түріндегі жобаларды басқару технологияларына көшу жоспарланған нәтижелерге барабар қол жеткізуге мүмкіндік бермейтіні дәлелденді. Экономиканы инновациялыққа айналдыру міндетін тиімді шешу үшін шешімдерді қолдаудың кіріктірілген зияткерлік жүйесі бар мемлекеттік даму бағдарламаларын қалыптастыру мен іске асырудың жаңа әдіснамасын құрудың жалпы тәсілдері ұсынылды.

Әдістемесі. Мемлекеттік жоспарлау жүйесі саласындағы құжаттардың мазмұндық, ретроспективті, салыстырмалы талдаулары қолданылды; экономикалық жүйелердің қазіргі теориясының тәсілдері, ақпараттық экономика және оның әлеуметтік-экономикалық жүйелерді басқарудың қолданбалы шешім-дері, экономикалық және математикалық модельдеу әдістері, шешімдерді қабылдауды қамтамасыз ету жүйелерін әзірлеу принциптері, бағдарламалар мен жобаларды басқару.

Зерттеудің бірегейлігі/құндылығы экономиканы инновациялыққа айналдыру жағдайында Қазақстан Республикасының мемлекеттік даму бағдарламаларын басқару жүйесін қалыптастырудың теориясы мен әдістемесін әзірлеуде/толықтыруда.

Зерттеу нәтижелері. Талдау негізінде Қазақстанда мемлекеттік жоспарлау мен басқару жүйесіне жүйелі көзқарас қалыптаспағаны туралы дәлелді қорытынды беріледі; Ұлттық жобалар түрінде ұсынылған жобаларды басқару әдістеріне қолданбалы көшу күтілетін нәтижелерді әкелмейді, бұл мемле-кеттік даму бағдарламаларының және бәсекеге қабілетті және инновациялық экономиканы дамытудың ұлттық жобаларының мақсаттарына қол жеткізуді қиындатуы/алмауы мүмкін. оны әртараптандыру са-ясаты. Авторлар шешім қабылдауды қолдаудың кіріктірілген интеллектуалды жүйесі бар мемлекеттік даму бағдарламаларын қалыптастыру мен іске асырудың жаңа әдістемесі түрінде осы жүйелі мәселені шешудің ғылыми негізделген тәсілі бойынша ұсыныстар жасайды.

1. Послание Главы государства К-Ж. Токаева народу Казахстана «Экономический курс Справедливого Казахстана» от 1 сентября 2023 года [Электронный ресурс] // Официальный сайт Президента Республики Казахстан [web-сайт]. – 2023. – URL: https://www.akorda.kz/ru/poslanie-glavy-gosudarstvakasym-zhomarta-tokaeva-narodu-kazahstana-ekonomicheskiy-kurs-spravedlivogo-kazahstana-18588 (Дата обращения: 02.10.2023).

2. Социально-экономические условия перехода к новой модели экономического роста: Монография / рук. авт. кол. Д.Е. Сорокин; ред. Н.Ю. Акапкина, Л.В. Никифорова. – М.: Инфра-М, 2023. – 298 с.

3. Шакина Е. Многоуровневая оценка целевых программ как метод управления расходами региональных и муниципальных бюджетов – Москва: Высшая школа экономики, 2008. – 157 с.

4. Кусаинов, Х. Апрельские тезисы для любого времени года // Экономика и статистика. – 2001. – № 2. – С. 13-16.

5. Алехова А. Зачем отчитываться о прошлом, когда впереди будущее? – Ашимбаев [Электронный ресурс] // 365 Info [web-сайт]. – URL: https://365info.kz/2021/10/zachem-otchityvatsya-o-proshlom-kogdavperedi-budushhee-ashimbaev (Дата обращения: 02.10.2023).

6. Краткое заключение к отчету Правительства Республики Казахстан об исполнении республиканского бюджета за 2022 год. Счетный комитет по контролю за исполнением республиканского бюджета, г. Нур-Султан, май 2020. – 26 с.

7. Говорков, А. С. О некоторых проблемах управления проектами // Молодой ученый. – 2009. – № 3(3). – С. 45-47.

8. Кулак, А. Ю. Развитие и становление методологий управления проектами в Республике Беларусь и за рубежом. Сравнительный анализ / А. Ю. Кулак, Ю. А. Хоронжевский // Вестник Брестского государственного технического университета. Серия: Экономика. – 2020. – № 3. – С. 53-56. – https://doi.org/10.36773/1818-1212-2020-121-3-53-56.

9. Ибадуллаева А. Госпрограммы, проекты и стратегии: чем отличаются официальные документы Казахстана [Электронный ресурс] // Новостной сайт Liter.kz [web-сайт]. – 2023. – URL: https://liter.kz/gosprogrammy-proekty-i-strategii-chem-otlichaiutsia-ofitsial ye-dokumenty-kazakhstana-1673346904/ (Дата обращения: 02.10.2023).

10. Вечкинзова Е. А. Оценка реализации государственных программ развития в Республике Казахстан // Известия УрГЭУ. – 2008. – № 1(20). – С. 105-111.

11. Вечкинзова Е. А., Петренко Е. С., Раимбекова Г. А., Гелашвили Н. Н. Исследование развития информационной среды Республики Казахстан // Вопросы инновационной экономики. – 2019. – № 4(9). – С. 1263-1278.

12. Клисторин В. И., Седипкова С. В. Анализ методик оценки государственных программ субъектов РФ // Мир экономики и управления. – 2021. – № 4(21). – С. 159-174. – DOI: 10.25205/2542-0429-2021-21-4-159-174.

13. Карпенко Е. М., Карпенко В. М., Голуб В. Н. Исследование влияния на продолжительность жизни населения различных социально-экономических факторов // Экономический вестник университета. Сборник научных трудов ученых и аспирантов. – 2016. – №30/1. – С. 57-63.

14. Стратегический план 2025 [Электронный ресурс] // Официальный информационный ресурс Премьер-Министра Республики Казахстан [web-сайт]. – 2021. – URL: https://primeminister.kz/ru/documents/gosprograms/stratplan-2025 (Дата обращения: 01.09.2023).

15. Country & Product Complexity Rankings [Электронный ресурс] // The atlas of economic complexity [web-сайт]. – 2023. – URL: https://atlas.cid.harvard.edu/rankings (Дата обращения: 01.09.2023).

16. Ицковиц Г. Модель тройной спирали // Инновации. – 2011. – № 4. – C. 5-10.

17. Клейнер Г. Б. Государство – регион – отрасль – предприятие: каркас системной устойчивости экономики России // Экономика региона. – 2015. – № 2. – С. 50–58.

18. Об утверждении национального проекта "Технологический рывок за счет цифровизации, науки и инноваций". Постановление Правительства Республики Казахстан от 12 октября 2021 года № 727. Национальный проект "Технологический рывок за счет цифровизации, науки и инноваций" [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2021. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000727 (Дата обращения: 02.11.2023).

19. О некоторых вопросах национальных проектов. Совместный приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 11 августа 2021 года № 79 и Председателя Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан от 12 августа 2021 года [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2021. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2100023968 (Дата обращения: 02.11.2023).

20. Уандыкова М. Системное моделирование процессов формирования и реализации программ инновационного развития регионов: специальность 08.00.13; 08.00.05: диссертация на соискание ученой доктора экономических наук / Уандыкова Мафура; ФГОБУ ВО Финансовый университет при Правительстве Российской Федерации. – Москва, 2021. – 369 с.

21. Lima Jr O., Fernandes G., Tereso A. Benefits of adopting innovation and sustainability practices in project management within the SME context // Sustainability. – 2023. – № 15(18). – Article 13411. – DOI: 10.3390/su151813411.

22. Клейнер Г. Б., Щепетова С. Е., Лапина М. А. Системные механизмы координации в инновационной экономике / под общей редакцией Г.Б. Клейнера. – Москва: Кнорус, 2019. – 270 с.

23. McGregor J. A., Pouw N. Towards an economics of well-being // Cambridge Journal of Economics. – 2017. – № 41(4). – Р. 1123-1142. – DOI: 10.1093/cje/bew044.

24. Su, Y.–S., Chen J. Introduction to regional innovation systems in East Asia // Technological Forecasting and Social Change. – 2015. – № 100. – Р. 80-82.

25. Costanza R., Kubiszewski I., Giovannini E. Development: Time to leave GDP behind // Nature News. – 2014. – № 7483(505). – Р. 283-285. – DOI: 10.1038/505283a.

26. Martin B. R. Twenty challenges for innovation studies // Science and Public Policy. – 2016. – № 43(3). – Р. 432-450. – DOI: doi.org/10.1093/scipol/scv077.

27. Lisin A., Shvandar K., Meynkhard A., Uandykova M., Litvishko O., Tabachkova X. Digital trading applications and bank performance: evidence from Russia // Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity. – 2021. – № 7(3). – Article 194. – DOI: 10.3390/joitmc7030194.

28. Acs Z. J., Audretsch D. B., Lehmann E. E., Licht G. National systems of innovation // The Journal of Technology Transfer. – 2017. – № 42(5). – Р. 997-1008. – DOI: 10.1007/s10961–016–9481–8.

29. Christensen M., Raynor M., Mcdonald R. What is disruptive innovation? [Электронный ресурс] // Harvard Business Review [web-сайт]. – 2015. – URL: https://hbr.org/2015/12/what–is–disruptive–innovation (Дата обращения: 28.09.2023).

30. Swann G. M. P. Common Innovation: How We Create the Wealth of Nations. – Northampton: Edward Elgar Publishing, 2014. – 272 р.

31. Li–Hua R. Competitiveness of Chinese firms: West meets East. – London: Palgrave Macmillan, 2014. – 180 p.

32. Chen J., Yin X., Mei L. Holistic Innovation: An Emerging Innovation Paradigm // International Journal of Innovation Studies. – 2018. – № 2. – Р. 1-13.

33. Bergman E. M., Feser E. J. Industrial and Regional Clusters: Concepts and Comparative Applications – Morganton: West Virginia University, 2020. – 93 p.

34. Kapsali M. Systems Thinking in Innovation Project Management: A Match That Works // International Journal of Project Management. – 2011. – № 29(4). – P. 396-407. – DOI: 10.1016/j.ijproman.2011.01.003.

35. Cowan R., Zinovyeva N. University effects on regional innovation // Research Policy. – 2013. – № 3(42). – Р. 788-800. – DOI: 10.1016/j.respol.2012.10.001.

36. Уандыкова М. К. Модели и методы реализации программы инновационного развития региона // Бизнес. Образование. Право. – 2019. – № 1(50). – С. 131-137.