ƏЙЕЛДЕР КƏСІПКЕРЛІГІНІҢ ӨҢІРЛІК ДАМУЫН БАҒАЛАУ: ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖАҒДАЙЛЫҚ ЗЕРТТЕУІ

Дамушы елдер контекстінде əйелдер бизнесін дамытуға жəне қолдауға бағытталған зерттеулер ерекше назар аударуды қажет етеді. Бұл талдаудың мақсаты Қазақстандағы, экономикасы дамушы елдегі жəне Орталық Азия елдері арасындағы көшбасшы əйел кəсіпкерлердің өңірлік даму ерекшеліктерін, сондай-ақ пандемиядан кейінгі кезеңде əйелдер кəсіпкерлігін мемлекеттік қолдау саясатын талдау болып табылады.

Зерттеу əдістемесі негіз ретінде статистикалық деректерді талдаудың статистикалық əдістерін, кластерлік талдауды қамтиды.

Зерттеудің құндылығы. Зерттеу республика өңірлерінде əйелдер кəсіпкерлігінің біркелкі емес даму себептерін анықтауға жəне мемлекеттік қолдауды жүзеге асыруға бағытталған.

Зерттеу нəтижелері. Авторлар өңірлердің əлеуметтік-экономикалық дамуы өңірлердегі əйелдердің кəсіпкерлік белсенділігіне тікелей əсер етеді деген қорытындыға келеді. Өңірлік дамудың экономикалық біркелкіностьстігі даму деңгейінің əлеуметтік аспектісінде көрініс табады. Ауыл əйелдерінің экономикалық əлеуетін пайдалану моноқалалар мен инфрақұрылымдыдамытумен, сондайақ өңірлердің ерекшеліктерін ескеретін бағдарламалардыəзірлеумен байланысты. Алайда, кəсіпкерлікті қолдаудың қолданыстағы мемлекеттік бағдарламаларының болуына қарамастан, əйелдерді бизнеске кеңінен тартуға бағытталған бағдарламалар жеткіліксіз жəне елдің кəсіпкерлік экожүйесін жақсарту үшін бірқатар шаралар қабылдау қажет.

1. World Bank. Latin America and Caribbean Poverty and Labor Brief. The Eff ect of Women's Economic Power in Latin America and the Caribbean. – International Bank for Reconstruction and Development, August 2012. – 46 p.

2. Послание Главы государства Токаева К.К. народу Казахстана от 1 сентября 2021 г. [Electronic resource] // Официальный сайт. Президента Республики Казахстан [website]. – 2021. – URL: https://www.akorda.kz/ru/poslanie-glavy-gosudarstva-kasym-zhomarta-tokaeva-narodu-kazahstana-183048 (Accessed: 02.02.2023).

3. Brush C. G., Edelman L. F. Women entrepreneurs opportunities for database research // Advances in Entrepreneurship, Firm Emergence and Growth. – 2000. – № 4. – P. 445-484.

4. Brush C. G., Cooper S. Y. Female entrepreneurship and economic development: An international perspective // Entrepreneurship and Regional Development. – 2012. – № 24(1-2). – P. 1-6.

5. Hughes K. D., Jennings J. E., Brush C., Carter S., Welter F. Women's Entrepreneurship Research in New Directions // Entrepreneurship: Theory and Practice. – 2012. – № 36(3). – P. 429-442.

6. Современные классики теории предпринимательства. Лауреаты Международной премии за вклад в исследования предпринимательства и малого бизнеса (1996–2010) / пер. с англ. под науч. ред. А. Ю. Чепуренко; предисл. и послесл. Чепуренко А. Ю.; Нац. исслед. ун-т «Высшая школа экономики», Науч.-учеб. лаб. исследований предпринимательства. – М.: Изд. дом Высшей школы экономики, 2013. – 526 c.

7. Барсукова С. Ю. Женское предпринимательство: специфика и перспективы // Социологические исследования. – 1999. – № 9. – С. 75-84.

8. Shmailan A. B. Compare the Characteristics of Male and Female Entrepreneurs as Explorative Study // J Entrepren Organiz Manag. – 2016. – 5(4). – Article 1000203. – DOI: 10.4172/2169-026X.1000203.

9. Minniti M., Naudé W. What Do We Know About the Patterns and Determinants of Female Entrepreneurship Across Countries? // Eur J Dev Res. – 2010. – № 22. – С. 277-293. – DOI: https://doi.org/10.1057/ejdr.2010.17.

10. Garcia-Cabrera A. M., Garcia-Soto M. Cultural differences and entrepreneurial behaviour: An intracountry cross-cultural analysis in Cape Verde // Entrepreneurship and Regional Development. – 2008. – № 20(5). – P. 451-483.

11. Minniti, M. Female Entrepreneurship and Economic Activity // The European Journal of Development Research. – 2010. – № 22. – P. 294-312. – DOI: https://doi.org/10.1057/ejdr.2010.18.

12. Langowitz N., Minniti M. The entrepreneurial propensity of women // Entrepreneurship Theory and Practice. – 2007. – № 31(3). – P. 341-365.

13. Graeber, D., Kritikos, A.S. & Seebauer, J. COVID-19: a crisis of the female self-employed // J Popul Econ. – 2021. – № 34. – P. 1141-1187. – DOI: https://doi.org/10.1007/s00148-021-00849-y.

14. Salamzadeh A., Dana L. P. The coronavirus (COVID-19) pandemic: challenges among Iranian startups // Journal of Small Business & Entrepreneurship. – 2021. – № 33(5). – P. 489-512. – DOI: 10.1080/08276331.2020.1821158.

15. Mustafa, F., Khursheed, A., Fatima, M. and Rao, M. (2021), "Exploring the impact of COVID-19 pandemic on women entrepreneurs in Pakistan" // International Journal of Gender and Entrepreneurship. – 2021. – № 13(2). – P. 187-203. – DOI: https://doi.org/10.1108/IJGE-09-2020-0149.

16. Grandy G., Cukier W., Gagnon S. (In)visibility in the margins: COVID-19, women entrepreneurs and the need for inclusive recovery // Gender in Management. – 2020. – № 35(7/8). – P. 667-675. – DOI: https://doi.org/10.1108/GM-07-2020-0207.

17. Kézai P. K., Szombathelyi M. K. Factors Eff ecting Female Startuppers in Hungary // Economics & Sociology. – 2021. – № 14(4). – P. 186-203.

18. Srhoj S., Škrinjarić B., Radas S., Walde J. Small matching grants for women entrepreneurs: lessons from the past recession // Small Business Economics. – 2022. – № 59 – P. 117-142. – DOI: 10.1007/s11187- 021-00524-2.

19. Afshan G., Shahid S., Tunio M. N. Learning experiences of women entrepreneurs amidst COVID-19 // International Journal of Gender and Entrepreneurship. – 2021. – 13(2). – P. 162-186. – DOI: https://doi.org/10.1108/IJGE-09-2020-0153

20. Шеденова Н. У. Женский труд в условиях рыночных отношений: социальные аспекты: Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата социологических наук Республика Казахстан. – Алматы: КазНУ им. аль-Фараби, 1998. – 152 c.

21. Нурбекова Ж. А. Социологический анализ женского предпринимательства в Казахстане: Диссертация на соискание ученой степени кандидата социологических наук. – Алматы: КазНУ, 2000. – 143 с.

22. Сатпаева З. Женское предпринимательство в Казахстане: состояние и перспективы. – Центр исследований гендерной экономики, Университет Нархоз, Алматы, 2019. – 106 с.

23. Brush, C. G.,, de Bruin A., Welter F. A gender‐aware framework for women's entrepreneurship // International Journal of Gender and Entrepreneurship. – 2009. – № 1(1). – P. 8-24.

24. Сеильбекова С. Д., Нурбекова Ж. А. Особенности женского предпринимательства в Казахстане // Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Социологические и политические науки». – 2017. – № 1(57). – С. 117-123.

25. Temirbekova Zh. A. Female Entrepreneurship as A Choice to Go Out of the Poverty // Reports of The National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan – 2019. – № 6(328). – P. 55-60. – DOI: https://doi.org/10.32014/2019.2518-1483.167.

26. Петренко Е. С., Шевякова А. Л. Развитие женского предпринимательства в Казахстане // Экономика Центральной Азии. – 2021. –№ 5(3). – С. 373-385. – DOI: 10.18334/asia.5.3.41039.

27. Kireyeva A. A.,, Satpayeva Z. T., , Kenzhegulova G. K., Kangalakova D. M., Jussibaliyeva A. Kazakhstani womenʼs participation in online marketplaces: Benefits and barriers // Asia & the Pacifi c Policy Studies. – 2022. – № 9(3). – P. 343-369.

28. Ismurzina G., Kumarbekov D., Zhanybek A., Evgenia P., Malika S. Project to identify the problems of women entrepreneurs (MICRO, SMALL AND MEDIUM-sized women's businesses) in a state of emergency in order to develop recommendations for responding (algorithm of actions for government agencies). – AERC. Nur-Sultan, 2020. – 108 p.

29. Ayatakshi-Endow S., Steele J. Striving for balance: women entrepreneurs in Brazil, their multiple gendered roles and Covid-19 // International Journal of Gender and Entrepreneurship. – 2021. – № 13(2). – P. 121- 141. – DOI: https://doi.org/10.1108/IJGE-09-2020-0142.

30. Welsh D. H. B., Memili E., Kaciak E., Al-Sadoon A. Saudi women entrepreneurs: A growing economic segment // Journal of Business Research. – 2014. – № 67(5). – P. 758-762. – DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.jbusres.2013.11.040

31. Muhammad S., Ximei K., Haq Z.U., Ali I., Beutell N. COVID-19 pandemic, a blessing or a curse for sales? A study of women entrepreneurs from Khyber Pakhtunkhwa community // Journal of Enterprising Communities: People and Places in the Global Economy. – 2021. – № 16(6). – P. 967-987. – DOI: https://doi.org/10.1108/JEC-05-2021-0060.

32. Saridakis G., Marlow S., Storey D. J. Do diff erent factors explain male and female self-employment rates? // Journal of Business Venturing. – 2014. – № 29(3). – P. 345-362.

33. UNIFEM. Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women in Kazakhstan: issues of implementation and reporting // Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women in Kazakhstan. – UNIFEM. Almaty, 2000-2001. – 93 p.

34. Law of the Republic of Kazakhstan, No.223-IV «On State guarantees of equal rights and equal opportunities for men and women» 08.12.2009 [Electronic resource] // Əділет [website]. – 2009. – URL: https://adilet.zan.kz/eng/docs/Z090000223_ (Accessed: 02.06.2023).

35. Закон Республики Казахстан от 4 декабря 2009 года № 214-IV «О профилактике бытового насилия» от 04.12.2009 [Electronic resource] // Əділет [website]. – 2009. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z090000214_/z090214.htm (Accessed: 02.06.2023).

36. Программа ЕБРР «Женщины в бизнесе»: три года на рынке [Electronic resource] // Курсив.kz [website]. – 30th October 2018. – URL: https://kursiv.kz/news/vlast-i-biznes/2018-10/programma-ebrr-zhenschiny-v-biznese-tri-goda-na-rynke (Accessed: 09.06.2023).

37. Методологические положения по статистике / Министерство национальной экономики Республики Казахстан Комитет по статистике. Главный редактор Айдапкелов Н.С. – Astana, 2018. – 502 c.

38. Женщины и мужчины Казахстана: Статистический сборник (на русском языке). – 2021. – 133 с.

39. Лаубертс К. Ю. Социологический анализ влияния образования на женское предпринимательство (на примере Западно-Казахстанской области) / К. Ю. Лаубертс, Л. В. Орлова // Известия высших учебных заведений. Поволжский регион. Общественные науки. – 2017. – № 4(44). – С. 96-104. – DOI: 10.21685/2072-3016-2017-4-11.

40. Даулетова А., Мухтарова Т. Проблемы и перспективы развития моногородов Карагандинского региона // Вестник КЭУ: экономика, философия, педагогика, юриспруденция. – 2015. – № 39(4). – C. 41-44.

41. Искаков У.М., Мананов Б.Б. Актуальные вопросы управления территориальной системой поселений и расселением населения Казахстана // Central Asian Economic Review. – 2022. – № 3. – С. 88- 100. DOI: https://doi.org/10.52821/2789-4401-2022-3-88-100.

42. Центры развития женского предпринимательства открываются во всех регионах [Electronic resource] // Atameken.kz [website]. – March 15, 2022. – URL: https://atameken.kz/ru/news/46929-centry-razvitiya-zhenskogo-predprinimatel-stva-otkryvayutsya-vo-vseh-regionah-kazahstana1 (Accessed: 05.06.2023).

43. Petrenko E., Iskakov N., Metsyk O., Khassanova T. Ecosystem of entrepreneurship: risks related to loss of trust in stability of economic environment in Kazakhstan // Entrepreneurship and Sustainability Issues, Entrepreneurship and Sustainability Center. – 2017. – № 5(1). – P.105-115.

44. Савинская О. Б., Мхитарян Т. А. Технические дисциплины (stem) как девичий профессиональный выбор: достижения, самооценка и скрытый учебный план // Женщина в российском обществе. – 2018. – № 3(88). – C. 34-48.