ИМПОРТТЫ АЛМАСТЫРУ ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАСЫ БАР ЕЛДЕРДІҢ ДАМУ СТРАТЕГИЯСЫ РЕТІНДЕ: ҚАЗАҚСТАН ТƏЖІРИБЕСІ

Зерттеудің мақсаты – Қазақстанның импортты алмастыру саясатының экономиканы дамытудың экономикалық траекториясын оны декарбонизациялау жəне халықаралық ынтымақтастықты кеңейту тұрғысынан таңдаудағы рөлін ашу.

Əдістеме: зерттеудің теориялық-əдіснамалық негізі импортты алмастыру саясатының мəнін зерделеуге жəне оның Қазақстан экономикасына əсер ету дəрежесін анықтауға мүмкіндік беретін жүйелік жəне құрылымдық талдау əдістеріне негізделеді ғылыми-əдістемелік аппарат ретроспективті, себепсалдарлық, ағымдағы жəне перспективалық талдауды, импортты алмастыру саясатын сипаттайтын ашық қолжетімділік статистикасын салыстыруды қамтиды.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы жаңа технологиялық құрылымның көшбасшылары ретінде экономиканың басым секторларын қолдауды қамтамасыз ететін институционалдық шеңберлердің жаңа шындықтарға бейімделуін жеделдетуді негіздеу болып табылады.

Злеерттеу нəтижері – импортты алмастыру саясатын іске асыру кезінде ескеру қажет экономиканың құрылымдық шектеулері анықталды. Импорт жеткізілімдеріне тəуелділік тұрғысынан Қазақстан экономикасының неғұрлым проблемалық секторлары анықталды. Импортты алмастыру саясатының басым бағыттары геосаяси тəуекелдердің өсуі жəне жаһандық құн тізбектерін трансформациялау контекстінде тұжырымдалған. Импортқа тəуелділікті төмендету жəне шетелдік инвесторлардың тартымдылығын арттыру мүмкіндіктері бар Қазақстан экономикасының нақты секторын трансформациялаудың негізгі аспектілері айқындалды. Импортты алмастыру саясатын іске асырудағы цифрлық шешімдердің рөлі негізделген.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы. Қазақстан импортты алмастыру саясатын қалыптастырудың жинақталған əлемдік тəжірибесін бейімдейді. Қазақстанның мысалы өтпелі экономикасы бар, экономиканың нақты секторының өзін-өзі қамтамасыз етуі мен бəсекеге қабілеттілігін арттыруға ұмтылатын, халықаралық нарықтарда өзінің қатысуын кеңейтетін елдерге пайдалы болуы мүмкін.

1. Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 июня 2022 года № 452 «Об утверждении Программы развития внутристрановой ценности и экспортоориентированных производств» (с изменениями от 04.04.2023 г.). [Электронный ресурс] // Əділет [web-портал]. – 2022. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2200000452 (Дата обращения: 06.05.2023).

2. Закон Республики Казахстан от 27 декабря 2021 года № 86-VIІ «О промышленной политике» (с изменениями по состоянию на 01.05.2023 г.). [Электронный ресурс] // ИС Параграф [web-портал]. – 2021. – URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=37083800&pos=5;-106#pos=5;-106 (Дата обращения: 02.05.2023).

3. Waterbury J. The Long Gestation and Brief Triumph of Import-Substituting Industrialization // World Development. – 1999. – № 2(27). – P. 323-341. – DOI: 10.1016/S0305-750X(98)00135-1.

4. Jackson E.A., Jabbie M., Tamuke, E. Dynamic eff ect of infl ation shocks in Sierra Leone: An empirical analysis// Journal of Advanced Studies in Finance. – 2019. – № 10(2). – P. 73-91. – DOI: 10.14505//jasf. v10.2(20).01.

5. Jackson E.A., Jabbie M. Understanding market failure in the developing country context (Online First) // In, Walter L. Filho (eds), Decent work and economic growth: Encyclopedia of sustainable development goals, Springer Nature Publisher, 2019. – 10 p. – DOI: 10.1007/978-3-319-71058-7_44-1.

6. Adewale A. R. Import substitution industrialisation and economic growth – Evidence from the group of BRICS countries// Future Business Journal. – 2017.- № 3(2). - P.138-158. - DOI: 10.1016/j.fbj.2017.06.001.

7. Andreoni A., Roberts S. Governing digital platform power for industrial development: towards an entrepreneurial-regulatory state // Cambridge Journal of Economics. – 2022. – № 46(6). – P.1431-1454. – DOI: 10.1093/cje/beac055.

8. Aaronson S. A. Building Trust in Digital Trade Will Require a Rethink of Trade Policy-making // Oxford Review of Economic Policy. – 2023. – № 39(1). – P. 98-109.

9. Azmeh S., Foster C., Echavarri J. The International Trade Regime and the Quest for Free Digital Trade // International Studies Review. – 2019. – № 22(3). – P. 671-692. – DOI: 10.1093/isr/viz033

10. Saff a M., Jabbie M. Developing Transformational Competencies for Sustainable Development // In: Leal Filho W., Azul A., Brandli L., Özuyar P., Wall T. (eds) Quality Education. Encyclopedia of the UN Sustainable Development Goals. – Springer, Cham, 2020. – 17 p. – DOI: 10.1007%2F978-3-319-69902- 8_116-1.

11. Kormych B., Averochkina T., Demin S., Savych O. Management in the fi eld of innovative and importsubstituting cluster in the Modern Asian Economy // International Journal of Management and Business Research. – 2019. – № 9(4). – P. 204 -214.

12. Felix D. Import Substitution and Late Industrialization. Latin America and Asia Compared // World Development. – 1989. – № 17(9). – P.1455-1469. – DOI: 10.1016/0305-750X(89)90086-7.

13. Kysil T., Kolodka A., Rosokhata A. Import Substitution as a Means of Image Forming: Prospects Forecast of Industrial Enterprises in Ukraine // Economics & Sociology. – 2014. – № 2(7). – P. 123-135. – DOI: 10.14254/2071-789X.2014/7-2/10

14. Vasyltsiv T., Lupak R., Osadchuk Yu. Assessment of the level of penetration of import dependence in the context of the import substitution policy in Ukraine // Economic Annals-XXI. – 2017. – № 167(9-10). – P. 13-17. – DOI: 10.21003/ea.V167-03.

15. Amin M., Islam A. Use of Imported Inputs and the Cost of Importing: Evidence from Developing Countries // Applied Economic Letters. – 2015. - № 6. - P. 488-492. - DOI: 10.1080/13504851.2014.952883

16. Каримбаева Г. Ж., Утегенова Ж. С., Сарсен К. А. Концентрация отраслей промышленности Казахстана // Central Asian Economic Review. – 2022. – № 6. – С. 80-88. – DOI: 10.52821/2789-4401-2022- 6-80-88.

17. Алшанов Р. А. Санитарный, нефтяной и экономический кризис: причины и пути преодоления // Вестник университета «Туран». – 2020. – № (2). – С. 9-14.

18. Денисова О. К., Рахимбердинова М. У. Развитие импортозамещения как фактор обеспечения продовольственной безопасности Казахстана// Economics: the strategy and practice. – 2021. – № 16(2). – С.107-115. – DOI: 10.51176/1997-9967-2021-2-107-115.

19. Анализ импорта Республики Казахстан [электронный ресурс] // Center for trade policy development [web-сайт]. – Нур-Султан, 2022. – https://qaztrade.org.kz/wp-content/uploads/2022/08/analiz-po-importudajdzhest-3.pdf (Дата обращения: 06.05.2023).

20. Официальная статистика по отраслям [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстана [web-сайт]. – 2020. – URL: https://old.stat.gov.kz/official/industry (Дата обращения: 13.03.2023).

21. Наталья Годунова: Нет ожидаемой отдачи от политики импортозамещения. [Электронный ресурс] // Центр деловой информации Kapital.kz [web-сайт]. – 16 июня 2022. – URL: https://kapital.kz/economic/106452/natal-ya-godunova-net-ozhidayemoy-otdachi-ot-politiki-importozameshcheniya.html (Дата обращения 23.09.2022).

22. Аубакирова Г.М. Импортозамещение в экономике Казахстана: текущее состояние и перспективы //Экономист. – 2016. - №12. - С. 79-90.

23. Казахстан продолжает наращивать импорт и реэкспорт бытовой техники и компьютеров, но доля европейских и американских товаров в них невелика. [Электронный ресурс] // Официальный сайт мониторингового агентства Energyprom.kz [web-сайт]. – 5 мая 2023. – URL: https://www.energyprom.kz/ru/a/monitoring/kazahstan-prodolzhaet-narashivat-import-i-reeksport-bytovoj-tehniki-i-kompyuterov-nodolya-evropejskih-i-amerikanskih-tovarov-v-nih-nevelika (Дата обращения 11.05.2023).

24. Химическая промышленность: тенденции и возможности. [Электронный ресурс] // Центр деловой информации Kapital.kz [web-сайт]. – 24 апреля 2020. – URL: https://kapital.kz/economic/104863/khimicheskaya-promyshlennost-tendentsii-i-vozmozhnosti.html (дата обращения 11.05.2023).

25. О внесении изменений в постановление Правительства Республики Казахстан от 20 декабря 2018 года № 846 «Об утверждении Концепции индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2021 – 2025 годы». Постановление Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 259 [Электронный ресурс] // Əділет [web-портал]. – 2023. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2300000259 (Дата обращения: 20.10.2023).

26. Закон Республики Казахстан от 8 июня 2021 года № 47-VII «О закупках отдельных субъектов квазигосударственного сектора» (с изменениями и дополнениями по состоянию на 12.01.2023 г.). [Электронный ресурс] // ИС Параграф [web-портал]. – 2022. – URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=32733901&show_di=1 (Дата обращения 12.04.2023).

27. Как будут развивать импортозамещение в Казахстане? [Электронный ресурс] // Учет [webпортал]. – 26 апреля 2022. – URL: https://uchet.kz/news/kak-budut-razvivat-importozameshchenie-vkazakhstane/ (Дата обращения 12.05.2023).

28. Казахстан в 2023 году планирует начать строительство трех металлургических предприятий [Электронный ресурс] // Официальный сайт GMK Center. [web-сайт]. – 17 ноября 2022. – URL: https://gmk.center/news/kazahstan-v-2023-godu-planiruet-nachat-stroitelstvo-treh-metallurgicheskih-predpriyatij/ (дата обращения 18.05.2023).

29. Распоряжение Премьер-Министра Республики Казахстан от 26 июня 2019 года № 115-р «Об утверждении Дорожной карты по развитию машиностроения до 2024 года (с изменениями от 16.06.2022 г.)» [Электронный ресурс] // ИС Параграф [web-портал]. – 2022. – URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=33831731 (Дата обращения 24.06.2022).

30. Об утверждении Концепции развития транспортно-логистического потенциала Республики Казахстан до 2030 года. Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 декабря 2022 года № 1116 [Электронный ресурс] // Əділет [web-портал]. – 2022. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2200001116(Дата обращения: 22.10.2023).

31. Дорожная карта развития экономического коридора Шымкент-Ташкент-Худжанд. – Азиатский банк развития, 2021. – 83 с.

32. Какая промышленная политика нужна Казахстану. [Электронный ресурс] // Официальный сайт Международного делового издания «Курсив» [web-портал]. – 2022. – URL: https://kz.kursiv.media/2022-02-24/kakaya-promyshlennaya-politika-nuzhna-kazahstanu/ (Дата обращения 07.09.2023).

33. Об утверждении Концепции инвестиционной политики Республики Казахстан до 2026 года. Постановление Правительства Республики Казахстан от 15 июля 2022 года № 482 [Электронный ресурс] // Əділет [web-портал]. – 2022. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2200000482 (Дата обращения: 07.09.2023).