МАШИНА ЖАСАУ САЛАСЫНЫҢ ТИІМДІЛІГІ: ҮНЕМДІ ЖƏНЕ ЦИФРЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ІСКЕ АСЫРУ ПРИНЦИПТЕРІ

Зерттеудің мақсаты – жаһандық өзгерістер жағдайында машина жасау саласының қызметінің тиімділігін арттыруда үнемді жəне цифрлық технологияларды іске асырудың негізгі қағидаттарын қарастыру.

Зерттеу əдістері – зерттеу барысында ұсыныстарды негіздеу жүйелік талдау əдістерін, сондай-ақ ғылыми танымның жалпы əдістерін қолдану арқылы жүзеге асырылды.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы салыстырмалы тəсілсіз жəне үнемді жəне цифрлық технологиялардың негізгі принциптерін анықтамай, ірі кəсіпорындардың экономикалық қызметі олардың бəсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ете алмайтындығында. Демек, өндірістік процестің ұйымдастырылуы мен тиімділігін қамтамасыз етуде үнемді жəне цифрлық технологияларды пайдалануға көп көңіл бөлу керек.

Мақалада жаппай, үнемді жəне автоматтандырылған өндіріс экономикасының тиімділігіне салыстырмалы талдау жасалды, бүгінгі шындықты ескере отырып, өнеркəсіптік кəсіпорындар қызметіндегі бизнес-процестерді дамытудағы кемшіліктер мен проблемалар атап өтілді.

Зерттеу нəтижелері. Авторлар Мемлекеттік бағдарламалар мен машина жасау саласын дамыту стратегиясы контекстінде үнемді жəне цифрлық технологияларды дамытудың негізгі бағыттарын ұсынды. Атап айтқанда, үнемді жəне цифрлық технологияларды енгізудің тиімділігі кəсіпорындардың қызметін субсидиялау есебінен негізгі өндірістің өндірістік инфрақұрылымын дамытуға байланысты. Микро жəне макро ортаны ескере отырып, машина жасау саласының кəсіпорындары үшін үнемді экономика қағидаттарын енгізудің негізгі шарттары атап өтілді.

Келесі көрсеткіштерге талдау жəне бағалау жүргізілді: үнемділік индексі, үнемді технологияларды енгізу бойынша оқудан өткен қызметкерлердің үлесі, еңбекті оңтайландыру бойынша енгізілген бастамалардың үлесі, қағаз құжат айналымының қысқару серпіні жəне өндіріс тиімділігін анықтау мақсатында өндірістік циклды автоматтандыру үлесі.

Зерттеу нəтижелерін жүйелеп, талдай отырып, сандық экономиканың шындығына бейімделу жағдайында машина жасау саласындағы кəсіпорындардың тұрақты даму векторларына сүйенгіміз келеді.

Ірі кəсіпорындардың қызметінде үнемді жəне цифрлық технологияларды қолдану негізінде бизнеспроцестерді дамыту бойынша тұжырымдар жасалды.

1. Селищева Т. А. Проблемы развития «зеленой» экономики в странах ЕАЭС // Интеграционный и модернизационный потенциал Евразии: состояние, проекты и форматы реализации. Сборник трудов VIII Казанского Евразийского научно-практического форума. – 2019. – С. 246-257.

2. Кутин А. А., Остапенко С. Н. Принципы построения современных машиностроительных производств // Металлообработка. – 2015. – № 4(88). – С. 37-43.

3. Давыдова Н. С., Клочков Ю. П. Бережливое производство на предприятиях машиностроения: теория и практика внедрения, Монография. – М.: Изд-во Академия Естествознания, 2012. – 247 с.

4. Тулеметова А. С., Жанакова Н. Н., Анализ основных тенденций развития машиностроения, в мире и Казахстане // Экономика: стратегия и практика. – 2019. – № 3(14). – С. 99-112.

5. Баймухамедова Г. С. Развитие социальной политики казахстанских предприятий на современном этапе // Аграрное образование и наука. – 2018. – № 2. – Номер статьи 2.

6. Чермошенцева Е. В. Машиностроение Казахстана: новые векторы развития // Вестник КазНУ. Серия экономическая. – 2014. – № 4(104). – С. 46-51.

7. Skilton M. Building the Digital Enterprise: A Guide to Constructing Monetization Models Using Digital Technologies. – Springer, 2015. – 230 p.

8. Матковская Я. С. Цифровая экономика как экономика возможностей // Маркетинг и маркетинговые исследования. – 2020. – № 2. – С. 82–90.

9. Лайкер Дж. Дао Toyota: 14 принципов менеджмента ведущей компании мира. − Москва : Альпина Паблишер, 2015. − 400 с.

10. Вумек Дж. П. Бережливое производство. Как избавиться от потерь и добиться процветания вашей компании. – Москва : Альпина Паблишер, 2015. – 472 с.

11. Аксакова А. А. К вопросу о формировании финансовой грамотности молодежи города Нижневартовска в контексте реализации концепции «бережливый регион» // Система образования и технологии бережливого производства. Материалы очно-заочной Региональной научно-практической конференции г. Нижневартовск, 31 марта 2017 года. – 2017. – С. 5-12.

12. Жукова М. О. Система бережливого производства: проблемы внедрения в отечественном машиностроении / М. О. Жукова, А. С. Печурочкин. — Текст : непосредственный // Исследования молодых ученых : материалы II Междунар. науч. конф. (г. Казань, июль 2019 г.). — Казань : Молодой ученый, 2019. — С. 24-26.

13. Макаров И. Н., Дробот Е. В., Левчегов О. Н. Зеленая экономика, цифровые технологии и наноинструментарий: основные базисы трансформации производственных систем в Евразийском экономическом союзе // Экономические отношения. – 2020. – № 10(3). – С. 719-742. – DOI: 10.18334/eo.10.3.110822.

14. Информация о текущем состоянии отрасли машиностроения и металлообработки в Республике Казахстан в 2022 году (за январь-май 2022 года) [Электронный ресурс] // Союз машиностроителей Казахстана [web-сайт]. – 2022. – URL: https://smkz.kz/analitika/ (Дата обращения: 12.05.2023).

15. 2021 жылы өңдеу саласының өндіріс көлемін арттыратын үш жаңа жоба іске қосылады — ҚР ИИДМ [Электронный ресурс] // Официальный информационный ресурс Премьер-Министра Республики Казахстан [web-сайт]. – 2021. – URL: https://www.primeminister.kz/kz/news/2021-zhyly-ondeusalasynyn-ondiris-kolemin-arttyratyn-ush-zhana-zhoba-iske-kosylady-kr-iidm-1623614 (Дата обращения: 12.05.2023).

16. Постановление Правительства Республики Казахстан от 12 декабря 2017 года № 827. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 17 мая 2022 года № 311 Об утверждении Государственной программы «Цифровой Казахстан» [Электронный ресурс] // Əділет [web-портал]. – 2020. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1700000827 (Дата обращения: 13.05.2023).

17. Савченко А. Б., Бородина Т. Л. Зеленая и цифровая экономика как инструмент устойчивого развития урбанизированных территорий // Известия РАН. серия географическая. – 2020. – № 84(2). – С. 310-320. – DOI: 10.31857/S2587556620020120.

18. Гайворонская С. А. Практика внедрения бережливых технологий в систему управления вузом: Проектный подход // Университетское управление: практика и анализ. – 2019. – № 23(4). – С. 104-115. – DOI 10.15826/umpa.2019.04.032.