Ауыз суды дайындаудың мембраналық əдісінің экономикалық тиімділігін бағалау

Халықты  сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету тұрғысында мембраналық əдістерге (кері осмос жəне нанофильтрация) қызығушылық артуда. Су ресурстары тапшылығының артып келе жатқанын түсіне отырып, Қазақстан үшін бұл мəселе маңызды басымдықтардың бірі болып табылады.

Зерттеудің мақсаты – ауыз суды дайындау үшін мембраналық əдісті қолданудың экономикалық тиімділігіне талдау жасау.

Əдіснамасы. Осы мақсатқа жету үшін таза дисконтталған кіріс (NPV), кірістілік индексі (IR) жəне ішкі кірістілік нормасы (IRR) көрсеткіштерін қолдана отырып, ұсынылған технологиялық шешімдерді бағалауға негізделген əдістеме қолданылды.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Зерттеу ауыз суды дайындаудың мембраналық əдісінің экономикалық тиімділігіне бағытталған. Қазіргі уақытта халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету Су ресурстарының тапшылығының өсуіне байланысты көптеген елдердің, соның ішінде Қазақстанның басты басымдықтарының бірі болып табылады. Бұл зерттеу NPV, ID жəне GNI сияқты көрсеткіштерді қолдана отырып, кері осмос жəне нанофильтрация сияқты мембраналық əдістердің экономикалық тиімділігін бағалау əдісін ұсынады. Бұл ауыз суды дайындау саласындағы ең тиімді инновациялық жобаларды таңдау туралы ақпараттандырылған шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді. Зерттеу маңызды құндылық болып табылады, өйткені ол халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз етуге жəне Қазақстандағы экономикалық шығындарды оңтайландыруға ықпал ете отырып, ауыз суды дайындау саласында шешімдер қабылдау үшін практикалық ұсыныстар мен басшылық береді.

Зерттеу нəтижелері. Жұмыста таза дисконтталған кірісті (NPV), кірістілік индексін (IR) жəне кірістіліктің ішкі нормасын (IRR) есептеу арқылы кері осмос жəне нанофильтрация əдістерімен ауыз суды дайындаудың инновациялық жобаларын экономикалық бағалауға жəне таңдауға байланысты мəселелер кешені қаралды. Зерттеуде өнімділігі жылына 300,6 мың м³ станциялар үшін нанофильтра-цияны қолдана отырып, инвестициялардың қайтарымдылығын есептеу жүргізілді. Авторлар дисконттауды ескере отырып, ұсынылған əдіс бойынша жобалардың өтелу мерзімі 5 жыл екенін анықтады.

1. State of the world's drinking-water: Executive summary. An urgent call to action to accelerate progress on ensuring safe drinking water for all [Электронный ресурс] // World Health Organization, World Bank, UNICEF [web-сайт]. - 23 января 2023. - URL: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/wash-documents/water-safety-and-quality/state-of-drinking-water-report_ex-summary_english.pdf?sfvrsn=9cb7ca6d_4&download=true (Дата обращения: 12.03.2023).

2. Коннор Р., Милетто М. Всемирный доклад Организации Объединенных Наций о состоянии водных ресурсов, 2023 год. Партнерство и сотрудничество в поддержку водных ресурсов. - 2023. - 11 с.

3. Послание Главы государства Касым-Жомарта Токаева народу Казахстана. Единство народа и системные реформы - прочная основа процветания страны [Электронный ресурс] // Официальный сайт Президента Республики Казахстан [web-сайт]. - 2021. - URL: https://www.akorda.kz/ru/poslanie-glavy-gosudarstva-kasym-zhomarta-tokaeva-narodu-kazahstana-183048 (Дата обращения: 12.03.2023).

4. Первов А. Г., Козлова Ю. В., Андрианов А. П., Мотовилова Н. Б. Разработка технологии очистки поверхностных вод с помощью нанофильтрационных мембран // Мембраны. - 2006. - № 1(29). - С. 20-33.

5. Дытнерский Ю. И. Баромембранные процессы. — М.: Химия, 1986. - 272 с.

6. Мулдер М. Введение в мембранную технологию: пер. с англ. А.Ю. Леонтева, Г.П. Ямпольский / под редакцией Ю.П. Ямпольского, В.П. Дубяги. - М., 2001. - 350 с.

7. Pontie M. et all. Studies of halide ions mass transfer in nanofiltration -application to selective defluorination of blackisa drinking water // Desalination. - 2003. - № 157. - P. 127-134.

8. Micari M., Moser M., Cipollina A., Tamburini A., Micale G., Bertsch V. Towards the implementation of circular economy in the water softening industry: a technical, economic and environmental analysis // J. Clean. Prod. - 2020. - № 255. - Article 120291. - DOI: 10.1016/j.jclepro.2020.120291.

9. Pei X., Song L. Technical research on environmental engineering of sewage treatment // IOP Conf. Ser. Earth Environ. Sci. - 2020. - № 440. - Article 042024. - DOI: 10.1088/1755-1315/440/4/042024.

10. Yang J., Monnot M., Ercolei L., Moulin P. Membrane-based processes used in municipal wastewater treatment for water reuse: state-of-the-art and performance analysis // Membranes (Basel). - 2020. - № 10. - P. 1-56. - DOI: 10.3390/membranes10060131.

11. Molinari R., Lavorato C., Argurio P. Application of hybrid membrane processes coupling separation and biological or chemical reaction in advanced wastewater treatment // Membranes (Basel). - 2020. - № 10. - P. 1-30. - DOI: 10.3390/membranes10100281.

12. Urtiaga A. M., Perez G., Ibanez R., Ortiz I. Removal of pharmaceuticals from a WWTP secondary effluent by ultrafiltration/reverse osmosis followed by electrochemical oxidation of the RO concentrate // Desalination. - 2013. - № 331. - P. 26-34. - DOI: 10.1016/j.desal.2013.10.010.

13. Perez G., Gomez P., Ibanez R., Ortiz I., Urtiaga A. M. Electrochemical disinfection of secondary wastewater treatment plant (WWTP) effluent // Water Sci. Technol. - 2010. - № 62. - P. 892-897. - DOI: 10.2166/wst.2010.328.

14. Liu J., Zhao M., Duan C., Yue P., Li T. Removal characteristics of dissolved organic matter and membrane fouling in ultrafiltration and reverse osmosis membrane combined processes treating the secondary effluent of wastewater treatment plant // Water Sci. Technol. - 2021. - № 83. - P. 689-700. - DOI: 10.2166/wst.2020.589.

15. Ye G., Yu Z., Li Y., Li L., Song L., Gu L., Cao X. Efficient treatment of brine wastewater through a flow-through technology integrating desalination and photocatalysis // Water Res. - 2019. - № 157. - P. 134144. - DOI: 10.1016/j.watres.2019.03.058.

16. Волкова Е. С., Гисин В.Б. Меры возможности и внутренняя норма доходности инвестиционных проектов с нечетко определенными платежами // Вестник финансового университета. - 2014. - № 3. - С. 94-103.

17. Смоляк С. А. Оценка эффективности инвестиционных проектов в условиях риска и неопределенности (теория ожидаемого эффекта). - М.: Наука, 2012. - 158 с.