ТУРИСТІК КƏСІПОРЫНДАРДЫҢ БƏСЕКЕЛЕСТІК, ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ, БІРЛЕСКЕН БƏСЕКЕЛЕСТІК ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТАРЫ: БИБЛИОМЕТРИКАЛЫҚ ТАЛДАУ

Соңғы жиырма жылдықта туризмдегі бəсекелестік тұжырымдамасы бойынша зерттеулер кеңейді. Бəсекелестер арасындағы қарым-қатынасқа қатысты қолданыстағы теориялар мен зерттеулер бəсекелестік немесе ынтымақтастыққа бағытталған, онда қарым-қатынастың бір түрі қарсыласқа қауіп төндіруі немесе көмектесуі мүмкін. Дегенмен, бүгінгі таңда əдебиетте бəсекелес компаниялар арасындағы стратегиялық қатынастар бəсекелестік пен ынтымақтастықтан бірлескен бəсекелестікке дейін эволюцияланды.

Зерттеудің мақсаты – библиометрикалық талдаудың көмегімен аталған жұмыс осы триаданың туризм индустриясында уақыт өткен сайын қалай дамығанын жақсы түсіну үшін осы тақырып бойынша заманауи шолу жасауға өз үлесін қосуға ұмтылады.

Əдіснамасы. Бұл зерттеу авторлар мен елдер арасындағы бірлескен авторлық, сондай-ақ авторлардың кілт сөздерінің сəйкестігі сияқты библиометрикалық əдістердің комбинациясы қолданылды. Сонымен қатар, жарияланымдар мен дəйексөздер негізінде ең ықпалды мемлекеттер, институттар, басылымдар мен авторлар анықталды. 2000-2022 жылдар аралығында жарияланған барлығы 302 мақала Scopus дерекқорынан алынды.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – туризм саласындағы кəсіпорындардың арасындағы бəсекелестік пен ынтымақтастық стратегиялық қатынастар аясында жарияланған мақалалардың байланысын анықтауға, зерттеу жұмыстардың эволюциясын талдауға, өзекті тақырыптарды анықтауға, болашақ зерттеу тенденцияларын болжауға септігін тигізеді. Зерттеуден алған ақпарат арқылы болашақ мақалалардың сапасын жақсарту үшін пайдалануға болады.

Зерттеу нəтижелері көрсеткендей, 2000 жылдан бері басылымдар саны артып, ғалымдардың бұл салаға деген қызығушылығы артқан. Жарияланған мақалалар 55 елден басылымға шыққан. Көп мақала жариялаған алғашқы 10 мемлекет барлық жұмыстың 89,73 % үлесін алып отыр. Едəуір мақала шығарған ғылыми орталық, бірлескен авторлық жұмыстар жариялаған өнімді мемлекет, ең көп мақала жариялаған автор анықталды. Ең көп сілтеме жинаған мақалалардың көпшілігі Elsevier баспагерге тиесілі. Түйін сөздер талдау барысында 3 кластер анықталды.

1. Рязанов А.А. Эволюция теории конкуренции // Вестник Московского университета им. С. Ю. Витте. Серия 1: Экономика и управление. – 2017. – № 2(21). – С. 21-30. – DOI: 10.21777/2307-61352017-2-21-30.

2. Bouwens B., Dankers J. Competition and Coordination // Revue Economique. – 2013. – № 64(6). – P. 1105-1124. – DOI:10.3917/reco.646.1105.

3. Youcheng W., Shaul K. Destination marketing: Competition, cooperation or coopetition? //International Journal of Contemporary Hospitality Management. – 2008. – 20 (2). – P. 126-141. – DOI: 10.1108/09596110810852122.

4. Rusko R. Coopetition for Organizations // Encyclopedia of Information Science and Technology. – 2015. – 15 p. – DOI: 10.4018/978-1-4666-5888-2.ch055.

5. Neetu Y., Roopesh K., Ashish M. Global developments in coopetition research: A bibliometric analysis of research articles published between 2010 and 2020 // Journal of Business Research. – 2022. – № 145(C). – P. 495-508. – DOI: 10.1016/j.jbusres.2022.03.005.

6. Anne-Mette H. Tourism Destinations and the Concept of Industrial Districts // Tourism and Hospitality Research. – 2000. – № 2(3). – P. 199-213. – DOI: 10.1177/146735840000200302.

7. Costa T., Lima M. J. Cooperation in tourism and regional development // Tourism & Management Studies. – 2018. – № 14(4). – P. 50-62.

8. Gnyawali D. R., He J., Madhavan R. Impact of Co-Opetition on Firm Competitive Behavior: An Empirical Examination // Journal of Management. – 2006. – № 32(4). – P. 507-530. – DOI: 10.1177/0149206305284550.

9. Albrecht J. N. Networking for sustainable tourism – towards a research agenda // Journal of Sustainable Tourism. – 2013. – № 21(5). – P. 639-657. – DOI: 10.1080/09669582.2012.721788.

10. Luo Y. A coopetition perspective of global competition // Journal of World Business. – 2007. – № 42(2). – P. 129-144. – DOI: 10.1016/j.jwb.2006.08.007.

11. Gernsheimer O., Kanbach D. K., Gast J. Coopetition research - A systematic literature review on recent accomplishments and trajectories // Industrial Marketing Management. – 2021. – № 96. – P. 113-134. – DOI: 10.1016/j.indmarman.2021.05.001.

12. Von Friedrichs Grängsjö Y. Destination networking: Co‐opetition in peripheral surroundings // International Journal of Physical Distribution & Logistics Management. – 2003. – № 33(5). – P. 427-448. – DOI: 10.1108/09600030310481997.

13. Tercan T., Eshenkulova G.I. Bibliometric analysis of waste management and recycling in tourism science from past to today // Bulletin of Toraighyrov University, Humanitarian series. – 2020. – № 3. – P. 220236. – DOI: 10.48081/BQFA3406.

14. Donthu N., Kumar S., Mukherjee D., Pandey N., Lim W. M. How to conduct a bibliometric analysis: An overview and guidelines // Journal of Business Research. – 2021. – № 133. – P. 285-296. – DOI: 10.1016/j. jbusres.2021.04.070.

15. Eck N. J. V., Waltman L. VOSviewer Manual [Электронды ресурс] // VOSviewer: visualizing scientific landscape [web-портал]. – 2018. – URL: https://www.vosviewer.com/documentation/Manual_VOSviewer_1.6.8.pdf (Қарау уақыты: 30.11.2022).