ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЭКОТУРИЗМ САЛАСЫНДАҒЫ ЗЕРТТЕУ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТУРИЗМ МЕНЕДЖМЕНТІН ДАМЫТУДАҒЫ ТИІМДІ МЕХАНИЗМ РЕТІНДЕ

Бұл жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасындағы туризмнің экологиялық менеджменті саласындағы экотуризмнің ағымдағы жай-күйінің деңгейін анықтау, сондай-ақ сыни талдау жəне кейінгі зерттеулер үшін олқылықтарды анықтау арқылы жақсы түсінік алу үшін оны салыстырмалы бағалауды жүргізу болып табылады.

Əдіснамасы. Осы зерттеулердің əдістері ретінде талдау, салыстыру жəне əдеби шолу қолданылды.

Зерттуедің бірегейлігі / құндылығы. Қазақстан мен Бутандағы экотуризмнің қазіргі жағдайын зерттеу жəне нақты талдау. Бұдан шығатыны, экотуризм саласындағы зерттеулердің бутандық үлгісі Қазақстан Республикасында туризмнің экологиялық менеджментін одан əрі дамытуға ықпал етуі мүмкін.

Зерттеу нəтижелері. Авторлар Қазақстандағы экотуризмді зерттеудің негізгі проблемаларын, оның ішінде толық деректер мен ақпараттың жоқтығын, сондай-ақ нормативтік құқықтық актілер мен құжаттармен проблемаларды анықтады. Экотуризмді дұрыс зерттеу елдегі туризмнің экологиялық менеджментін дамытуға ықпал етуі мүмкін.

Бутанның экотуризмді зерттеу тəжірибесін талдай отырып, авторлар біздің еліміздің туризмді дамыту саласындағы қоршаған ортаны басқару мəселелерінде олқылықтарды тапты, оларға одан əрі ерекше назар аудару керектігін қарастырды. Осы негізде авторлар елдегі экотуризм зерттеулерін одан əрі дамыту бойынша бірнеше ұсыныстар берді. Бұл тəжірибелі шетелдік зерттеушілермен тығыз ынтымақтастық, қорғалатын табиғи аумақтардың веб-сайттарын жақсарту, басқа елдермен сенім қорын құру, туризмдегі қоршаған ортаны басқару жөніндегі нормативтік құжаттарды жетілдіру. Сонымен қатар, есептерді ағылшын тілінде жариялау қажеттілігі жəне мемлекеттің туризм саласында жеткілікті гранттар мен стипендиялар беруі.

1. Ramazanova M., Tortella B., Kakabayev A. Tourism development in Kazakhstan // Revista Turismo and Desenvolvimento. – 2019. – № 31. – P. 35-45.

2. Жумабекова А. Н., Жумагазиева А. Г. Экологический менеджмент в Казахстане // Студенческий научный форум. – 2014. – С. 3-39.

3. Насакаева Б. Современное состояние организационно-экономического механизма охраны окружающей среды в РК // Вестник КЭУ. – 2015. – № 4(39). – С. 88-91.

4. Styles D., Schoenberger H., Galvez Martos J. Best Environmental Management Practice in the Tourism Sector. – EUR 26022. Luxembourg (Luxembourg): Publications Office of the European Union, 2013. – 657 p.

5. Beall J., Boley B., Landon A., Woosnam K. What drives ecotourism: environmental values or symbolic conspicuous consumption? // Journal of Sustainable Tourism. – 2021. – № 29(8). – P. 1215-1234. – DOI: https://doi.org/10.1080/09669582.2020.1825458.

6. Cobbinah P., Black R., N-yanbini N. Ecotourism Globalization: An Analysis of Policy and Expert Perspectives // Tourism Planning and Development. – 2020. – № 18(3). – P. 314-339. – DOI: https://doi.org/10.1080/21568316.2020.1792540.

7. Stamou A., Paraskevopoulos S. Representing protection action in an ecotourism setting: a critical discourse analysis of visitors' books at a Greek Reserve // Critical Discourse Studies. – 2008. – № 5(1). – P. 35-54. – DOI: http://dx.doi.org/10.1080/17405900701768620.

8. Wearing S., Davidson P. Alternative Perspectives in Ecotourism Research // World Leisure and Recreation. – 1997. – № 39(4). – P. 39-45. – DOI: https://doi.org/10.1080/10261133.1997.9674089.

9. Kumar Y. A., Sheryazdanova K. G. Ecotourism study in Kazakhstan: the past, present and the future //Eurasian journal of Ecology. – 2021. – № 2(67). – P. 4-20.

10. Akbar I., Yang Zh. The influence of tourism revenue sharing constraints on sustainable tourism development: a study of Aksu-Jabagly nature reserve, Kazakhstan // Asian Geographer. – 2022. – №39(2). – P. 133153, DOI: 10.1080/10225706.2021.1894462.

11. Thapa B. Ecotourism Education and Development in Kazakhstan // Journal of Hospitality & Tourism Education. – 2019. – №31(2). – P. 119-124. DOI: 10.1080/10963758.2018.1485499.

12. Tiberghien G. Managing the Planning and Development of Authentic Eco-Cultural Tourism in Kazakhstan // Tourism Planning & Development. – 2019. – №16(5). – P. 494-513. DOI: 10.1080/21568316.2018.1501733.

13. Чумаченко Т. Н. Концепция экологической безопасности и развитие экологической политики республики Казахстан // Вестник КазНПУ. – 2015. – № 3(42). – С. 26-32.

14. Ninerola A., Sanchez-Rebull A., Hernandez-Lara A. Tourism research on sustainability: a bibliometric analysis // Sustainability. – 2019. – № 11(5). – Article 1377.

15. Anderson W. Promoting ecotourism through networks: case studies in the Balearic Islands // Journal of Ecotourism. – 2009. – № 8(1). – P. 51-69. – DOI: 10.1080/14724040802140584.

16. Spasojevic B., Lohmann G., Scott N. Air transport and tourism – a systematic literature review (2000–2014) // Current Issues in Tourism. – 2018. – № 21(9). – P. 975-997. – DOI: https://doi.org/10.1080/1368350 0.2017.1334762.

17. Welling J., Árnason P., Ólafsdottír R. Glacier tourism: a scoping review // Tourism Geographies. – 2015. – № 17(5). – P. 635-662. – DOI: https://doi.org/10.1080/14616688.2015.1084529.

18. Fakfare P., Lee J., Han H. Thailand tourism: a systematic review // Journal of Travel and Tourism Marketing. – 2022. – № 39(2). – P. 188-214. – DOI: https://doi.org/10.1080/10548408.2022.2061674.

19. Wu M., Wall G., Tong Y. Research on China’s Inbound Tourism: A Comparative Review // Journal of China Tourism Research. – 2019. – № 15(3). – P. 320-339. – DOI: https://doi.org/10.1080/19388160.2018.1516584.

20. Kang M., Moscardo G. Exploring Cross-cultural Differences in Attitudes towards Responsible Tourist Behaviour: A Comparison of Korean, British and Australian Tourists // Asia Pacific Journal of Tourism Research. – 2006. – № 11(4). – P. 303-320. – DOI: https://doi.org/10.1080/10941660600931143.

21. Diaz M. N., Rodriguez T. E. Determining the Sustainability factors and performance of a tourism destination from the stakeholders’ perspective // Sustainability. – 2016. – № 8(9). – Article 951.

22. Hunt C., Stronza A. Bringing ecotourism into focus: applying a hierarchical perspective to ecotourism research // Journal of Ecotourism. – 2009. – № 8(1). – P. 1-17. – DOI: http://dx.doi.org/10.1080/14724040802283202.

23. Bonilla J. How to end the hegemony of English in scientific research [Electronic resource] // El Pais [web-site]. – 2021. – URL: https://english.elpais.com/usa/2021-07-30/how-to-end-the-hegemony-of-englishin-scientific-research.html (Accessed: 15.01.2023).

24. Hvenegaard G. Using Tourist Typologies for Ecotourism Research // Journal of Ecotourism. – 2002. – № 1(1). – P. 7-18. – DOI: http://dx.doi.org/10.1080/14724040208668109.

25. Bhutan Population [Electronic resource] // Worldometers.info [website]. – 2022. – URL: https://www.worldometers.info/world-population/bhutan-population/ (Accessed: 15.01.2023).

26. GDP – Bhutan [Electronic resource] // The World Bank [website]. – 2020. – URL: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=BT (Accessed: 15.01.2023).

27. Rinzin Ch., Vermeulen W. and Glasbergen P. Ecotourism as a mechanism for sustainable development: the case of Bhutan // Environmental Sciences. – 2007. – № 4(2). – P. 109-125. – DOI: http://dx.doi.org/10.1080/15693430701365420.

28. Montes J., Kafley B. Ecotourism discourses in Bhutan: contested perceptions and values // Tourism Geographies. – 2019. – № 1173-1196. – DOI: https://doi.org/10.1080/14616688.2019.1618905.

29. Protected areas and Biological corridors of Bhutan [Electronic resource] // Bhutan Biodiversity [website]. – 2022. – URL: https://bt.chm-cbd.net/protected-areas/protected-areas-and-biological-corridors-bhutan (Accessed: 14.01.2023).

30. Tourism Policy of the Kingdom of Bhutan [Electronic resource] // Tourism council of Bhutan [website]. – 2020. – URL: https://www.gnhc.gov.bt/en/wp-content/uploads/2020/12/DRAFT-TOURISM-POLICY-.pdf (Accessed: 12.01.2023).

31. Global wildlife travel index: the best destination for wildlife travel [Electronic resource] // True Travel [website]. – 2021. – URL: https://www.true.travel/wildlife-travel-index/ (Accessed: 15.01.2023).

32. Kazakhstan: Country-specific: Outbound tourism 1995-2021 [Electronic resource] // e-UNWTO [website]. – 2023. – URL: https://www.e-unwto.org/doi/suppl/10.5555/unwtotfb0398250119952021202212?role=tab (Accessed: 15.01.2023).

33. Wallen J. How Bhutan's Limit on Tourists and Promotion of Happiness Has Made it the Top Place to Visit [Electronic resource] // Luxury travel advisor, [website]. – 2019. – URL: https://www.luxurytraveladvisor.com/asia/how-bhutan-s-limit-tourists-and-promotion-happiness-has-made-it-top-place-to-visit (Accessed: 15.01.2023).

34. National Parks of Kazakhstan [Electronic resource] // Outdoors.kz [website]. – 2023. – URL: https://www.outdoors.kz/index.php/en/campsites/national-parks (Accessed: 15.01.2023).

35. Law on the languages of Kazakhstan [Electronic resource] // Adilet [website]. – 2023. – URL: https://adilet.zan.kz/eng/docs/Z970000151_ (Accessed: 15.01.2023).

36. В трех национальных парках страны будут развивать экотуризм [Electronic resource] // Kazinform [website]. – 2019. – URL: https://www.inform.kz/ru/v-treh-nacional-nyh-parkah-strany-budut-razvivat-ekoturizm_a3556591 (Accessed: 15.01.2023).

37. Bhutan Biological Conservation Complex [Electronic resource] // World Wildlife Fund [website]. –2023. – URL: https://www.wwfbhutan.org.t/projects_/bhutan_biological_conservation_complex/ (Accessed: 15.01.2023).

38. Hussinger K., Carvalho J. N. The long-term effect of research grants on the scientific output of university professors // Industry and Innovation. – 2022. – № 29(4). – P. 463-487. – DOI: 10.1080/13662716.2021.1990023.

39. Tourism establishment census of Bhutan 2021, Planning and research Tourism Council of Bhutan [Electronic resource] // Tourism council of Bhutan [website]. – 2021. – URL: https://www.tourism.gov.bt/uploads/attachment_files/tcb_esC39jNL_Tourism%20Establishment%20Census%20of%20Bhutan%20-%20WEB. pdf (Accessed: 15.01.2023).

40. Karst H. This is a holy place of Ama Jomo”: buen vivir, indigenous voices and ecotourism development in a protected area of Bhutan // Journal of Sustainable Tourism. – 2016. – № 25(6). – P. 746-762. – DOI: http://dx.doi.org /10.1080/09669582.2016.1236802.

41. Gurung D., Scholz R. Community-based ecotourism in Bhutan: Expert evaluation of stakeholder-based scenarios // International Journal of Sustainable Development and World Ecology. – 2008. – № 15(5). – P. 397411. – DOI: http://dx.doi.org/10.3843/SusDev.15.5:1.

42. Wangchuk S., Lham D., Dudley N., Stolton S. Half-Bhutan the Evolution and Effectiveness of Protected Areas in a Country Recognizing Nature Needs Half // International Journal of Wilderness. – 2017. – № 23(1). – Article 1:e46. – DOI: https://doi.org/10.1111/csp2.46.

43. UN Kazakhstan Annual report 2021 [Electronic resource] // United Nations [website]. – 2021. – URL: https://kazakhstan.un.org/en/176526-un-kazakhstan-annual-report-2021 (Accessed: 15.01.2023).