ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЯДРОЛЫҚ ЭНЕРГЕТИКАСЫНЫҢ ДАМУЫ: МƏСЕЛЕЛЕР МЕН ТЕНДЕНЦИЯЛАР

Зерттеу мақсаты – атом электр станциясын салу бойынша мемлекеттік саясат аясында халықтың хабардарлық деңгейін, ашықтық пен билікке сенімін зерттеу.

Əдіснамасы. Бұл жұмыста сапалық жəне сандық зерттеу əдістері қолданылған болатын. Елдің энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша жүргізіліп жатқан мемлекеттік саясатты, атап айтқанда, атом электр станцияларын салу сұрағын талдау үшін зерттеуде тұрғындар арасында онлайн əлеуметтік сауалнама қолданылады. Бұл жұмыста Google Survey негізіндегі онлайн сауалнама пайдаланылды. Сауалнамаға 108 респондент қатысты. Жұмыста мемлекеттік мекемелердің ақпараттық материалдары, ақпараттық жəне жаңалықтар мақалалары, сондай-ақ атом энергетикасы саласындағы халықаралық тəжірибеге шолу ұсынылған. Сондай-ақ, атом энергетикасын дамыту үшін сыртқы факторларды талдау жəне бағалауға біз PEST-талдауды (саяси, экономикалық, əлеуметтік жəне технологиялық факторлар) қарастырдық.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Қоғам елдің ең өзекті де өткір саяси мəселелерін шешуге маңызды рөл атқарады. Азаматтардың санасы мен пікірі қоғамда мемлекет қабылдаған саяси шешімдерге оң көзқарастың қалыптасуына ықпал етеді. Соңғы екі онжылдықта кейбір елдерде энергия жəне парниктік газдар шығарындыларын азайту саясаты таза энергияны, соның ішінде атом энергиясын енгізуге ықпал етті. Қазақстанда энергетикалық қауіпсіздік мəселесі қашанда өзекті болып келеді жəне ешқашан күн тəртібінен түскен емес. Қазіргі уақытта мемлекет қанша күш салып жатқанымен, энергетика саласындағы мəселелер азаймай отыр.

Зерттеу нəтижелері. Жұмыста көптеген авторлардың халықтың хабардар болу дəрежесі мемлекеттік органдардың ашықтығы мен ақпараттық ашықтығына байланысты екендігі туралы мəлімдемелері талданады. Осы факторлардың əсерін эмпирикалық түрде дəлелдеу үшін осы жұмыста социологиялық зерттеу пайдаланылды. Сауалнама респонденттердің жауаптарын қамтиды, талдау өте қызықты болды. Нəтижесінде, мемлекеттік институттар ұсынатын ақпарат деңгейі мен азаматтардың хабардарлығы арасында оң байланыстың бар екені анық көрсетілді.

1. Косенов А. О необходимости строительства АЭС в Казахстане рассказал Назарбаев [Электронный ресурс] // TengriNews [web-сайт]. – 2014. – URL: https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/neobhodimostistroitelstva-aes-kazahstane-rasskazal-248978/ (Дата обращения: 11.09.2022).

2. Елюбаева А. Нам позарез нужна чистая атомная энергия - президент [Электронный ресурс] // Капитал [web-сайт]. – 2022. – URL: https://kapital.kz/economic/102721/nam-pozarez-nuzhna-chistayaatomnaya-energiya-prezident.html (Дата обращения: 11.09.2022).

3. Парижское соглашение [Электронный ресурс] // Организация Объединенных Наций [web-сайт]. – 2022. – URL: https://www.un.org/ru/climatechange/paris-agreement (Дата обращения: 12.09.2022).

4. Murakami T., Anbumozhi V. An International Analysis of Public Acceptance of Nuclear Power. ERIA Research Project FY2017 No.03. – Economic Research Institute for ASEAN and East Asia, 2018. – 71 p.

5. The Emergence of Transparency [Электронный ресурс] // IAEA [web-сайт]. – n.d. – URL: https:// www.iaea.org/resources/nuclear-communicators-toolbox/basics/transparency (Дата обращения: 10.09.2022).

6. Roh S., Lee J. Differentiated influences of risk perceptions on nuclear power acceptance according to acceptance targets: Evidence from Korea // Nuclear Engineering and Technology. – 2017. – № 49(5). – С. 1090-1094. – DOI: https://doi.org/10.1016/j.net.2017.04.005

7. Perry J. Trust in public institutions: Trends and implications for economic security [Электронный ресурс] // United Nations [web-сайт]. – 2021. – URL: https://www.un.org/development/desa/dspd/2021/07/trust-public-institutions (Дата обращения: 11.02.2022).

8. Карнеев А. Финансовое обеспечение проектов по строительству АЭС как фактор конкурентоспособности российской атомной отрасли на мировом рынке // Финансы и кредит. – 2014. – № 28(604). – С. 48-55.

9. Yamamura E. Transparency and Views Regarding Nuclear Energy Before and After the FukushimaAccident: Evidence on Micro-Data // Pacific Economic Review. – 2015. – № 20(5). – С. 761-777. – DOI: 10.1111/1468-0106.12142.

10. Agyekum E., Ansah M., Afornu K. Nuclear energy for sustainable development: SWOT analysis on Ghana’s nuclear agenda // Energy Reports. – 2020. – № 6. – С. 107-115. – DOI: 10.1016/j.egyr.2019.11.163.

11. Emanuel K. Greens for nuclear energy [Электронный ресурс] // Greens for Nuclear Energy [webсайт]. – n. d. – URL: https://www.greensfornuclear.energy/kerry-a-emanuel/ (Дата обращения: 10.09.2022).

12. Сулейменов Р. Жители Китая не позволили властям построить ядерный завод [Электронный ресурс] // МИА «Казинформ» [web-сайт]. – 2013. – URL: https://www.inform.kz/ru/zhiteli-kitaya-nepozvolili-vlastyam-postroit-yadernyy-zavod_a2574109 (Дата обращения: 12.09.2022).

13. Global Relations Forum. Nuclear energy in Turkey: Quo vadis? – Turkey, 2020. – 50 p.

14. Приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 3 декабря 2015 года № 687 «Об утверждении Правил разработки прогнозных балансов электрической энергии и мощности» [Электронный ресурс] // Əділет [web-сайт]. – 2015. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500012475 (Дата обращения: 14.02.2023).

15. Квартальные отчеты [Электронный ресурс] // АО «КОРЭМ» [web-сайт]. – 2022. – URL: https://www.korem.kz/rus/analitika/kvartalnye_otchety/?cid=0&page=5# (Дата обращения: 15.02.2023).

16. Ковшик, В. Н. Политическая и экономическая целесообразность развития атомной энергетики в Беларуси // Беларусь в современном мире: материалы VII Междунар. науч. конф. студентов, аспирантов и молодых ученых, Гомель, 22 мая 2014 г. / М-во образования Респ. Беларусь, Гомел. гос. техн. ун-т им. П. О. Сухого; под общ. ред. В. В. Кириенко. – Гомель: ГГТУ им. П. О. Сухого, 2014. – С. 37-39.

17. Movkebayeva G., Aktymbayeva A., Tyurina Y., Baikadamov N., Beketova K., Troyanskaya M.,Smagulova S. Imangaliyeva I. Energy security and sustainability in Eurasian Economic Union in the terms of economic growth: The case of Kazakhstan’s energy sector up to 2040 perspectives // International Journal of Energy Economics and Policy. – 2020. – № 10(2). – P. 497-503. – DOI: https://doi.org/10.32479/ijeep.9073.

18. Corruption Perceptions Index [Электронный ресурс] // Transparency.org. [web-сайт]. – n. d. – URL: https://www.transparency.org/en/countries/kazakhstan (Дата обращения: 15.02.2023).