ҚҰРЫЛЫС САЛАСЫНДАҒЫ ШЫҒЫНДАР ЕСЕБІ

Шығындарды басқару бизнесті тиімді басқарудың ең тиімді аспектісіне айналады. Бұл тұрақты қалыптасқан төмен қосылған құн тенденцияларындағы шекті кірістің шектеулі өсуімен де, салалық ерекшеліктерімен де анықталады. Ұсынылған зерттеудің өзектілігі құрылыс саласының динамикалық дамуымен де анықталады, бұл тәуекелдердің шоғырлануын және құрылысқа тән шартты тұрақты және шартты өзгермелі шығындарды оңтайландыру әлеуетінің артуын көрсетеді. Құрылыс құнын төмендету және рентабельділікті арттыру үшін резервтерді іздеу нақты шығындар деңгейі туралы басқару деректерін қажет етеді. Шығындарды басқару және оларды есепке алу саласындағы зерттеулер экономикалық білімнің осы бағытының ғылыми перспективасына байланысты зерттеушілердің назарын көбірек аударады.
Мақаланың мақсаты – саланың дамуындағы ағымдағы тенденцияларды ескере отырып, шығындарды басқару және оларды құрылыста есепке алу ерекшеліктерін нақтылау.
Зерттеу әдістемесі: танымның жалпы ғылыми әдістерін қолдану (синтез, аналогия, жалпылау, дедукция) құрылыстағы шығындарды басқаруда жалпы заңдылықтарды жасауға мүмкіндік берді. Эмпирикалық әдістер арқылы деректерді жинау, зерттеу және салыстыру жүргізілді. Деректерді өңдеу және жүйелеу кезінде топтастыру және жіктеу әдістері қолданылды, бұл басқарушылық есеп жүйесінде шығындардың жаңа топтарын бөлу мүмкіндіктерін анықтауға мүмкіндік берді. Зерттеудің ақпараттық-статистикалық базасы Қазақстан Республикасының ресми мерзімді басылымдары мен ақпараттық-талдамалық деректерінің деректері бойынша жасалды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – зерттеу құрылыс индустриясындағы шығындар туралы білімді жалпылайды, бағалайды және кеңейтеді, өзгермелі және тұрақты, тікелей және жанама шығындарды есепке алуды жетілдірудегі шығындар классификациясының әсерін нақтылайды.
Зерттеу нәтижелері. Автор тұрғын үй құрылысының өзіндік құнын анықтауға қатысты негізгі мәселелерді талдады. Құрылыста туындайтын шығындардың негізгі түрлері нақтыланды, оларды басқару және маржалық менеджментте бөлу мақсаттары үшін шығындарды саралау жүргізілді, қаржылық және басқару есебі тұрғысынан шығындарды есепке алу мәселелері зерттелді.

1. Строительная отрасль РК: объемы, местное содержание и цифровизация [Электронный ресурс] // STRATEGY2050.KZ [web-портал]. – 2022. – URL: https://strategy2050.kz/ru/news/stroitelnaya-otrasl-rkobemy-mestnoe-soderzhanie-i-tsifrovizatsiya (Дата обращения: 15.08.2022).

2. Инвестиционная и строительная деятельность в Республике Казахстан. Статистический сборник [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [web-портал]. – 2022. – URL: www.stat.gov.kz (Дата обращения: 15.08.2022).

3. Закон Республики Казахстан от 16 июля 2001 года № 242 Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан (с изменениями и дополнениями по состоянию на 27.06.2022 г.) [Электронный ресурс] // online.zakon.kz [web-портал]. – 2022. – URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1024035&pos=340;-36#pos=340;-36 (Дата обращения: 20.08.2022).

4. Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 декабря 2018 года № 936 О некоторых вопросах Министерства индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан и внесении изменений и дополнений в некоторые решения Правительства Республики Казахстан (с изменениями и дополнениями по состоянию на 27.06.2022 г.) [Электронный ресурс] // online.zakon.kz [web-портал]. – 2022. – URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=32882345 (Дата обращения: 20.08.2022).

5. Об утверждении нормативных документов по ценообразованию в строительстве. Приказ Председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 14 ноября 2017 года №249-нк [Электронный ресурс] // Әдебиет [web-портал]. – 2017. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1700016073 (Дата обращения 07.10.22).

6. Eksteen B., Rosenberg D. The management of overhead costs in construction companies // In: Greenwood, D (Ed.), 18th Annual ARCOM Conference, 2-4 September 2002, University of Northumbria. Association of Researchers in Construction Management. – 2002. – №1. – P. 13-22.

7. Drobyazko S., Pavlova H., Suhak T., Kulyk V., Khodjimukhamedova S. Formation of hybrid costing system accounting model at the enerprise // Academy of Accounting and Financial Studies Journal. – 2019. – № 23(6). – Article 489.

8. Rathnasiri S., Islam S., Ray P. Impact of accounting methods on supply chain contracts: Analysis based on e-tailer supply chain costs // Proceedings of the International Conference on Industrial Engineering and Operations Management. – 2020. – №59. – P. 1591-1601.

9. МСФО (IFRS) 15 «Выручка по договорам с покупателями» [Электронный ресурс] // online.zakon. kz [web-портал]. – 2022. – URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=36789884 (Дата обращения: 20.08.2022).

10. МСФО (IAS) 11 «Договоры подряда» [Электронный ресурс] // online.zakon.kz [web-портал]. – 2022. – URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1051798 (Дата обращения: 20.08.2022).

11. Ahmed K., Chalmers K., Khlif H. A Meta-analysis of IFRS Adoption Effects // The International Journal of Accounting. – 2013. – 48(2). – P. 173-217. – DOI: https://doi.org/10.1016/j.intacc.2013.04.002

12. Aboud A., Roberts C., Zalata A. M. The impact of IFRS 8 on financial analysts’ earnings forecast errors: EU evidence // Journal of International Accounting, Auditing and Taxation (in print). – 2018. – № 33. – P. 1-37.

13. Van Wyk M., Coetsee D. The adequacy of IFRS 15 for revenue recognition in the construction industry // Journal of Economic and Financial Sciences. – 2020. – № 13(1). – P. 1-13

14. Trabelsi N. S. IFRS 15 early adoption and accounting information: case of real estate companies in Dubai // Academy of Accounting & Financial Studies. – 2013. – № 22(1). – P. 1-12.

15. Tong T. L. A review of IFRS 15 revenue from contracts with customers. [Электронный ресурс] // masb.org.my. – 2021. – URL: https://www.masb.org.my/pdf.php?pdf=2014-09-15%20Review%20of%20IFRS%2015%20(TLT).pdf&file_path=pdf (Дата обращения: 20.08.2022).

16. Модеров С. В. Учет долгосрочных договоров // Международная научная конференция «Бухгалтерский учет, анализ и аудит: история, современность и перспективы развития». – 2019. – С. 79-87.