ҚАЗАҚСТАН ӨҢІРЛЕРІНДЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАРДЫҢ ӨЗАРА ЫҚПАЛЫНАН ҚАЛЫПТАСҚАН ҮРДІСТЕР

Зерттеу мақсаты – Қазақстан өңірлерінің тәуелсіздік жылдарындағы қалыптасқан демографиялық даму жағдайына әлеуметтік-экономикалық факторлардың әсерін салыстырмалы зерттеу.
Әдіснамасы. Әлеуметтік-экономикалық және демографиялық факторлардың көпжылдық ресми мәліметтері негізінде өзара әсерін зерттеуге корреляциялық талдау әдісі және Қазақстан өңірлерін демографиялық потенциалына қарай топтастыру үшін көпөлшемді статистика-математикалық әдістің кластерлік талдау әдісі қолданылды.
Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Қазақстан мысалында әлеуметтік-экономикалық және демографиялық факторлардың өзара әсерінің корреляциалық байланысы уақыт кезеңдерімен зерттеліп талдау жасалды. Әлемдік деңгейдегі халық санының өсуі оның тұрмыс жағдайының жоғарылауына тәуелді тезисі Қазақстан мысалында ұзақ мерзімде жылдар аралығында зерттеліп демографиялық даму бір ғана экономикалық факторлар емес көп факторлардың жиынтығынан қалыптасатыны анықталды. Елдің демографиялық жағдайын сипаттайтын көпөлшемді факторлар арқылы топтастырылып Қазақстан өңірлерін демографиялық потенциалына сәйкес кластерлеу арқылы зерттелді.
Зерттеу нәтижелері. Әлеуметтік-экономикалық факторлар демографиялық жағдайдың қалыптасуына әсер етеді және белгілі бір жағдайда қалыптасқан демографиялық тенденция өз кезегінде елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайының тенденциялық өзгеруіне ықпал етеді. Қорыта келгенде әлеуметтік-экономикалық-демографиялық үрдістер өзара екі жақты тығыз тәуелділікте болатыны негізделді.

1. Clark C. Population Growth and Land Use. – New York, 1968. – 406 p.

2. Кузовков Ю. В. Глобализация и спираль истории. – М.: Издательство Анима-Пресс, 2010. – 393 с.

3. Кузовков Ю. В. История коррупции в России. В 2-х томах. – М.: Издательство Анима-Пресс, 2010. – 632 с.

4. Genreations and gender survey. – 2002. – 32 p.

5. International Organization for Migration. World Migration Report. – 2020. – 498 p.

6. Clark W. A. V., Lisowski W. Wellbeing across individuals and places: How much does social capital matter? // Journal of Population Research. – 2018. – № 35. – P. 217–236. – DOI: https://doi.org/10.1007/s12546-018-9207-x/.

7. Rutherford D. Les trois approches de Malthus pour résoudre le problème démographique // Population. – 2007. – № 62. – P. 253-280. – DOI: https://doi.org/10.3917/popu.702.0253.

8. Jemna D. V., David M. Post-transitional regional fertility in Romania // Demographic Research. – 2018. – № 38(57). – P. 1733-1776.

9. Экономика-демографиялық статистика [Электронды ресурс]. // Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы [web-сайт]. – 2021. – URL: https://stat.gov.kz/official/industry/61/statistic/6 (Қарау уақыты: 21.07.2021).

10. Рахметова Р. Эконометрика. Оқу құралы. – Нұр-Сұлтан, 2018. – 230 б.

11. Қазақстан аймақтарының демографиялық дамуы. Монография. – Нұр-Сұлтан, 2020. – 215 б.

12. Наследов А. IBM SPSS Statistica 20 и AMOS: профессиональный статистический анализ данных. – СПб.: Питер, 2013. – 416 с.

13. Орлова И. В. Многомерный статистический анализ в экономических задачах: Компьютерное моделирование в SPSS. – М.: Вузовский учебник, 2019. – 310 с.

14. Дубров А. М., Мхитарян В. С., Трошин Л. И. Многомерные статистические методы. Учебник. – М.: Финансы и статистика, 2011. – 352 с.

15. Рахметова Р. У., Дуброва Т. А. Прикладные модели эконометрики. Монография. – Алматы: Экономика, 2011. – 324 с.