ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК-ЖЕКЕШЕЛІК ӘРІПТЕСТІК ЖОБАЛАРЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ: ПРОБЛЕМАЛАР МЕН ПЕРСПЕКТИВАЛАРДЫ ТАЛДАУ

Зерттеу мақсаты. Осы мақаланың негізгі мақсаты – Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің (МЖӘ) ағымдағы жағдайын бағалау, Қазақстандағы МЖӘ жобаларын басқару жүйесі туралы білетінімізді талдау және біріктіру. Мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларын басқару жүйесінің өзекті жай-күйін бағалауға, Қазақстанда МЖӘ жобаларын іске асырудың негізгі олқылықтары мен кедергілерін айқындауға және оларды реттеу мен жетілдіру жөнінде шаралар ұсынуға қажеттілік анықталды.

Әдіснамасы. Мақаланы дайындау кезінде сипаттамалық әдістеме, сонымен қатар эвристикалық талдау әдісі қолданылды. Зерттеу барысында жария ресурстарда, оның ішінде үкіметтік порталдарда ұсынылған деректер талданды. Зерттеу барысында МЖӘ жобалары, МЖӘ, мемлекеттік сектор, жеке сектор, концессиялар, корпоративтік заңнама туралы заңдарға қатысты құқықтық актілер мен нормативтік актілер қаралды.

Зерттеу әдістері. Зерттеу аясында мыналар қолданылды:

- мемлекеттік-жекешелік әріптестік саласындағы отандық және шетелдік ғалымдарды талдауды қамтитын теориялық;

- жалпылаудың, салыстырудың және салыстырудың, шегерудің және индукцияның логикалық әдістері, формализация әдісі, логикалық түсіндіру, логикалық негіздеу әдісі және басқалары;

- заңнамалық және нормативтік құжаттарды талдау;

- Қазақстандық МЖӘ орталығының мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларының базасын талдау;

- алынған талдау және бағалау нәтижелерін графикалық түрде ұсыну әдісі.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Трансформация процесінде тұрақты тұрған Қазақстанның ақпараттық саясаты бүгінде қайта жүктеуді қажет етеді. Мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларын басқару жүйесін жаңарту қажет. Зерттеуде Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларының ағымдағы жағдайын, сондай-ақ даму динамикасын анықтау мен бағалауға басты назар аударылды. Авторлар МЖӘ жобаларын басқару жүйесін дамытудағы негізгі олқылықтарды айқындап, құрылымдады, сондай-ақ оларды жетілдіру бойынша шараларды ұсынды.

Зерттеу нәтижелері. Қазақстанда МЖӘ заңнамалық аспектілерді жетілдіру және батыс елдерде таралған МЖӘ нысандарына жақындату үшін жан-жақты қарауды талап етеді, МЖӘ-нің жаңа заманауи тәсілдерін құру, тетікті бизнес пен жұртшылық үшін жобаларды іске асырудың қолжетімді және ашық көзіне айналдыру, Мемлекеттік сатып алулар арасында қатаң шектеу жүргізу қажет, өйткені бүгінгі күні құрал Мемлекеттік сатып алу рәсімдерін айналып өтуге айналды. Мемлекеттен барлық кәсіпкерлік тәуекелдерді алып тастау қажет. Аулақ негізсіз ұсынылатын сверхльгот және сверхмаржинальности. Осының барлығы Қазақстан Республикасындағы МЖӘ жобаларын басқару жүйесінің ағымдағы жағдайын түбегейлі өзгертеді және жетілдіреді және оны іске асыру үшін неғұрлым тартымды етуге мүмкіндік береді. Бұл процесте мемлекетке жетекші рөл беріледі, ал МЖӘ жобаларын басқару жүйесін мемлекеттік реттеу уақыт пен осы жүйені өзгерту қажеттілігінің өзгеруіне қозғаушы күш болуы керек.

Түйін сөздер: мемлекеттік-жекешелік әріптестік, басқару жүйесі, жобаларды басқару, мемлекеттік басқару

1. Mohamad R., Ismail S., Mohd Said J. M. Performance indicators for public private partnership (PPP) projects in Malaysia // Journal of Economic and Administrative Sciences. – 2018. – № 34(2). – P. 137-152. – DOI: 10.1108/JEAS-04-2017-0018.

2. Babatunde S. O., Adeniyi O., Awodele O. A. Investigation into the causes of delay in land acquisition for PPP projects in developing countries // Journal of Engineering, Design and Technology. – 2017. – № 15(4). – P. 552-570. – DOI: 10.1108/JEDT-05-2016-0029.

3. Evaluating the environment for public-private partnerships in Asia-Pacifi c: The 2011 Infrascope [Электронный ресурс] // Asian Development Bank [web-сайт]. – 2012. – URL: https://www.adb.org/publications/evaluating-environment-public-private-partnerships-asia-pacifi c-2011-infrascope (Дата обращения: 27.01.2022).

4. Soltangazinov A., Smagulova Z. K., Amirova M. A., Kadyrova A. S., Kaidarova S. E., Zolotareva S. V. Development of Kazakhstan's social and economic potential based on public-private partnership activation // Revista Espacios. – 2017. – № 38(34). – P. 35.

5. Закон Республики Казахстан от 31.10.2015 г. № 379-V «О государственно-частном партнерстве» (в ред. от 03.07.2020 г.) [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2015. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1500000379 (Дата обращения: 27.01.2022).

6. Приказ и.о. Министра национальной экономики Республики Казахстан от 25 ноября 2015 года № 725 О некоторых вопросах планирования и реализации проектов государственно-частного партнерства [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2015. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500012717 (Дата обращения: 19.01.2022).

7. Бахметова А. К. Государственно-частное партнерство как объект проектного управления // Научный журнал: Экономика и бизнес. – 2018. – № 6(29). – C. 49-50.

8. Самылов П. В., Волков А. И. Государственно-частное партнерство как механизм развития государственного управления на региональном уровне // Вестник Евразийской науки. – 2020. – № 3. – URL: https://esj.today/PDF/73ECVN320.pdf.

9. Uzakova Sh., Nurlanov A. Public-private partnership in gaining sustainable development goals in Kazakhstan // Central Asian Economic Review. – 2021. – № 2(137). – С. 131-139. – DOI: https://doi.org/10.52821/2224-5561-2021-2-131-140.

10. Oinarov A., Eshimova D. Project Management Methodology in the Public and Private Sector: The Case of an Emerging Market // Journal of Governance and Regulation. – 2017. – № 6(1). – P. 26-37. – DOI: 10.22495/jgr_v6_i1_p3.

11. Легостаева А. А., Кусаинова Л. К. Государственно-частное партнерство в Республике Казахстан: управленческо-правовые аспекты совершенствования // Вестник РУК. – 2020. – № 4(42). – C. 51-57.

12. База проектов ГЧП центра ГЧП Республики Казахстан [Электронный ресурс] // Казахстанский центр государственно-частного партнерства [web-сайт]. – 2022. – URL: http://kzppp.kz/project_base (Дата обращения: 24.01.2022).

13. Mouraviev N., Kakabadse N. Impact of externalities on sustainable development: evidence from publicprivate partnerships in Kazakhstan and Russia // Corporate Governance. – 2014. – № 14(5). – P. 653-669. – DOI: 10.1108/CG-03-2014-0037.

14. A new growth model for building a secure middle-class Kazakhstan. Systematic Country Diagnostic. Report №125611-KZ [Электронный ресурс] // World Bank Group [web-сайт]. – 2018. – URL: https://documents.worldbank.org/en/publication/ documentsreports/documentdetail/664531525455037169/kazakhstansystematic-country-diagnostic-a-new-growth-model-for-building-a-secure-middle-class (Дата обращения: 27.01.2022).

15. Джураев Э. Ш. Система управления ГЧП-проектами «ГЧП-штаб». – М.: Издательское решение, 2016. – 136 с.