Қазақстан Республикасының экономикасындағы "голланд ауруы " көрінісінің жекелеген аспектілері

Ел экономикасында орын алған түбегейлі құрылымдық өзгерістер экономикалық жүйе сапасының нашарлауына, ұлттық экономиканың əлемдік нарықтардың конъюнктурасына тəуелділігінің күшеюіне алып келді. Біздің алдыңғы зерттеулеріміз экономика құрылымының өзгеруіне не себеп болғанын, өзгерістердің қаншалықты тиімді болғанын жəне салалық пропорциялардағы қандай өзгерістерге əкелгенін анықтауға байланысты болды. Осы мақалада біз экономикадағы құрылымдық өзгерістерге алып келген "голланд ауруының" салдарымен кездесетінімізді талдауға тырыстық.

Зерттеудің мақсаты Қазақстан Республикасының экономикасы "голланд ауруына" бейім деген біздің болжамымызды растауға əрекет жасау болып табылады.

Əдістеме-зерттеу жүргізу кезінде авторлар Энгл – Гранжер тестілерін қолдана отырып, уақыт қатарларын коинтеграциялық талдауға, коинтеграцияны анықтау мақсатында Дики-Фуллер əдістерінің стационарлығына талдау жасауға, тау-кен өндірісі мен өңдеу өнеркəсібі көлемінің мəндері арасындағы өзара байланыс дəрежесін ЖІӨ көрсеткіштеріне бағалау үшін "голланд ауруының" бар екендігінің дəлелі ретінде сүйенді.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Зерттеудің бірегейлігі мен құндылығы авторлар уақытша қатарларды талдау əдістерін қолдана отырып, Қазақстан экономикасында голланд ауруының болуы тұрғысынан экономикаға талдау жүргізуге тырысқандығында болып отыр.

Зерттеу нəтижесі – Қазақстан экономикасының белгілі бір белгілері мен "голланд ауруының" белгілері бар деген болжам болып табылады, бірақ құрылымдық өзгерістердің басты катализаторына айналғанын нақты айту мүмкін емес, өйткені тау-кен өнеркəсібі мен өңдеу өнеркəсібінің өсу қарқыны арасында теріс байланыстың бар екенін дəлелдей алмадық.

1. Дохолян С. В., Петросянц В. З., Садыкова А. Особенности структурных преобразований в трансформационной экономике // Вопросы структуризации экономики. - 2008. - № 1. - С. 36-43.

2. Абузярова М. И. Методологические основы структурных сдвигов в экономике // Экономические науки. - 2011 - № 4(77). - С. 181-185.

3. Красильников О. Ю. Проблемы структурных преобразований в экономике // Экономист. - 2005. - № 8. - С. 52-58.

4. Сухарев О. С. Структурная политика в экономике России: условия формирования // Национальные интересы: приоритеты и безопасность. - 2014. - №3. - С. 2-8.

5. Chenery H. B. Industrialization and Growth. - The World Bank Washington, D.C., U.S.A. - 1982. - 43 p.

6. Pasinetti L. L. Structural Change and Economic Growth: A Theoretical Essay on the Dynamics of the Wealth of Nations. - CUP Archive. - 1983. - 300 p.

7. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. - URL: https://stat.gov.kz/ (дата обращения: 25.01.2021).

8. Глазьев С. Мировой экономический кризис как процесс смены технологических укладов // Вопросы экономики. - 2009. - № 3. - С. 26-38. - DOI: https://doi.org/10.32609/0042-8736-2009-3-26-38.

9. Allcott H., Keniston D. Dutch Disease or Agglomeration? The Local Economic Effects of Natural Resource Booms in Modern America // The Review of Economic Studies. - 2018. - Vol. 85. - Issue 2. -P. 695-731. - DOI: https://doi.org/10.1093/restud/rdx042.

10. Gilberthorpe E., Papyrakis E. The extractive industries and development: The resource curse at the micro, meso and macro levels // The Extractive Industries and Society. - 2015. - Vol. 2. - P. 381-390. - DOI: 10.1016/j.exis.2015.02.008.

11. Corden W. M. Booming sector and Dutch disease economics: survey and consolidation // Oxford Economic Papers. - 1984. - Vol. 36. - Issue 3. - P. 359-380. - DOI: 10.1093/oxfordjournals.oep.a041643.

12. Пыхтеев Ю. Н., Эгамов А. И. Модель стремительно развивающегося сектора применительно к российской экономике // Вестник Нижегородского университета им. Н.И. Лобачевского. - 2014. - № 4(1). - С. 333-338.

13. Мальцев А. А. Особенности проявления «голландской болезни» деиндустриализации в современной российской и зарубежной практике // Современная конкуренция. - 2008. - № 4(10). - С. 116-130.

14. Hasanov F. Dutch Disease and the Azerbaijan economy. // Communist and Post-Communist Studies. -2013. - Vol. 4. - P. 1-18. - DOI: 10.1016/j.postcomstud.2013.09.001.

15. Bjornland H. C., Thorsrud L. A., Boom or Gloom? Examining the Dutch Disease in Two-speed Economies // The Economic Journal. - 2016. - Vol. 126. - Issue 598. - P. 2219-2256. - DOI: 10.1111/ecoj.12302

16. Гневашева В. “Голландская болезнь” России? // Международные процессы. - 2016. - Том 14. -№ 4(47). - С. 146-154.

17. Oomes N., Kalcheva K. Diagnosing Dutch Disease: Does Russia Have the Symptoms? // BOFIT Discussion Paper, 2007. - № 7/2007. - 42 p., DOI: 10.2139/ssrn.1001659.

18. Algieri B. The Dutch Disease: evidences from Russia // Econ Change Restruct. - 2011. - № 44. -P. 243-277. - DOI: 10.1007/s10644-011-9101-4.

19. Алиев Т. (2013). Казахстан: «ресурсное проклятие» или «голландская болезнь» // Вопросы экономики. - № 6. - С. 120-141.

20. Corden W. M. Booming sector and dutch disease economics: Survey and consolidation // Oxford Economic Papers. - 1984. - Vol. 36. - Issue 3. - P. 359-380. - DOI: 10.1093/oxfordjournals.oep.a041643.

21. Суханова В. И., Ширнаева С. Ю. Использование коинтеграционного анализа при построении системы одновременных уравнений // Фундаментальные исследования. - 2013. - № 8(5) - С. 1158-1164.