Қазақстандағы цифрлық экономиканың даму тенденциялары: статистикалық талдау

Зерттеудің мақсаты: Бұл мақала жан басына шаққандағы ЖІӨ өзгерістерін болжау үшін статистикалық деректерді пайдалана отырып, Қазақстанның экономикалық цифрлық трансформациясының көрсеткіштерін талдау үшін регрессиялық-корреляциялық тәсілді қолданады. Бұл талдаудың мақсаты – цифрландырудың елдің экономикалық дамуына әсерін зерттеу және цифрлық экономиканың дамуын қозғайтын негізгі факторларды қорытындылау.

Зерттеу әдіснамасы: регрессиялық модельдерді бағалау және сценарийлік болжамдар жасау үшін ресми статистиканы (2000-2023) және IBM SPSS статистикалық бағдарламалық жасақтамасын қолданамыз.

Өзіндік/ құндылық: Зерттеудің негізгі құндылығы цифрлық экономиканың негізгі көрсеткіштерін және олардың елдің жан басына шаққандағы ЖІӨ-ге әсерін талдау болып табылады.

Нәтижелері: бұл зерттеу инновациялар мен технологиялардың негізгі көрсеткіштері мен Қазақстандағы жан басына шаққандағы жалпы ішкі өніммен өлшенетін экономикалық өсім арасындағы байланысты зерттейді. 2000-2023 жылдар аралығындағы уақыт қатарларының деректерін кезең-кезеңімен бірнеше рет регрессиялық талдауды пайдалана отырып, жан басына шаққандағы ЖІӨ-ге әсер ететін ең маңызды факторларды анықталды. ҒЗТКЖ-ға, Интернет пайдаланушыларына, ғылыми-зерттеу ұйымдарына (X1) және ҒЗТКЖ қызметкерлеріне арналған ішкі шығындарды қамтитын соңғы модель R2 коэффициенті 0,995 болатын жоғары түсіндіру қабілетін көрсетеді. Зерттеу нәтижелері зерттеулер мен әзірлемелерге және цифрлық инфрақұрылымға қаржылық инвестициялар экономикалық өсудің ең күшті факторлары болып табылатынын көрсетеді.

1. Айтназаров Т.М., Андабаева Г.К., Какижанова Т.И. Pоль цифровых технологий и их влияние на экономику Kазахстана // Central Asian Economic Review. – 2024. – № 3(156). – С. 86-99.

2. Валинурова Л.С., Елкина Л.Г., Мазур Н.З. Индикаторы цифровой трансформации современной экономики // Экономика строительства. – URL: https://cyberleninka.ru/article/n/indikatory-tsifrovoy-transformatsii-sovremennoy-ekonomiki (дата обращения: 15.04.2025). – С. 21-25.

3. Голубева А.В. Сущность трансформации цифровой экономики // Умная цифровая экономика. – 2022. – № 3. – С. 75-78.

4. The digitalization as a global trend and growth factor of the modern economy / Olena Kravchenko, Maryna Leshchenko, Dariia Marushchak, Yuriy Vdovychenko, Svitlana Boguslavska // SHS Web of Conferences. – 2019. – Vol. 65. – P. 07004. – Pp. 1-5.

5. Tapscott D. The Digital Economy: Promise and Peril in the Age of Networked Intelligence. – New York: McGraw-Hill, 1995. – 342 p.

6. Карпович О.Г., Карипов Б.Н., Ногмова А.Ш. Развитие цифровой экономики Казахстана // Проблемы постсоветского пространства. – 2020. – Т. 7, № 4. – С. 485-494.

7. Farhadi M., Ismail R., Fooladi M. Information and Communication Technology Use and Economic Growth // PLoS ONE. – 2012. – Vol. 7, issue 11. – Pp. 1-7. – DOI 10.1371/journal.pone.0048903.

8. Sabbagh K., Friedrich R., El-Darwiche B., Singh M., Ganediwalla S., Katz R. Maximizing the impact of digitization // The global information technology report 2012: Living in a hyperconnected world / Ed. by Dutta S., Bilbao-Osorio B. – Geneva: World Economic Forum, 2012. – Pp. 121-134.

9. Katz R.L., Koutroumpis P. Measuring digitization: A growth and welfare multiplier // Technovation. – 2013. – Vol. 33, No. 10. – Pp. 314-319. – DOI: 10.1016/j.technovation.2013.06.004.

10. Цифровая экономика: учебно-методический комплекс / Г.Г. Головенчик. – Минск: БГУ, 2020. – 143 с.

11. Миролюбова Т.В., Радионова М.В. Оценка влияния факторов цифровой трансформации на региональный экономический рост // Регионология. – 2021. – Т. 29, № 3. – С. 486-510.

12. Сабыржан А., Аяганова М.П., Төлеуұлы А., Джумабаева Ш.Б. Қазақстан аймақтарының экономикасын цифрландыруда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданудың кейбір мәселелері // Вестник Карагандинского университета. Серия «Экономика». – 2021. – № 4(104). – С. 137-148.

13. Kasap A. The Effects of Digitalization on Economic Growth: A Comparative Panel Data Analysis of EU and BRICS-T Countries // Dynamics in Social Sciences and Humanities. – 2025. – Vol. 6, No. 1. – Pp. 10-24. – DOI: 10.62425/dssh.1623503.

14. Asma H., Batool S., Rehman B. Impact of Digitalization on Economic Growth in Developing Countries: A Panel ARDL Analysis // Qlantic Journal of Social Sciences. – 2024. – Vol. 5, No. 3. – Pp. 11-23. – DOI: 10.55737/qjss.559137478.

15. Afolabi J.A. Advancing digital economy in Africa: The role of critical enablers // Technology in Society. – 2023. – Vol. 75. – Pp. 102-115.

16. Основные социально-экономические показатели Республики Казахстан [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики Агентства Республики Казахстан по стратегическому планированию и реформам [web-сайт] – URL: https://stat.gov.kz/ru/publication/dynamic/2000-2023гг (дата обращения: 15.04.2025).

17. Затраты на науку в Казахстане достигли 173 миллиардов тенге [Электронный ресурс] // Ranking.kz [web-сайт]. – 2024. – URL: https://ranking.kz/digest/industries-digest/zatraty-na-nauku-v-kazahstanedostigli-173-milliardov-tenge.html (дата обращения: 16.04.2024).

18. Основные социально-экономические показатели Республики Казахстан [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики Агентства Республики Казахстан по стратегическому планированию и реформам [web-сайт]. – URL: https://stat.gov.kz/ru/publication/dynamic/2000-2023гг (дата обращения: 15.04.2025).