Өскемен қаласындағы «MAZE» экопаркі мысалында қалалық экотуризмді дамыту

Зерттеудің мақсаты - Бұл зерттеу Өскемен қаласындағы ауыр экологиялық мәселелерді шешуге бағытталған. «MAZE» экопаркі - тұрақты туризмді, экологиялық қалпына келтіруді және экологиялық білім беруді біріктіретін урбанистік экотуризмнің инновациялық үлгісі ретінде ұсынылады.

Әдістеме. Зерттеу аралас әдістер негізінде жүргізілді: ГАЖ-талдау, экологиялық бағалау, пилоттық сауалнама (n≈80), шығын-тиімділік пен туристік ағынды модельдеу, 3D-визуализация және сарапшылармен кеңесулер. Бұл тәсілдер қаланың экологиялық жағдайын, қоғам сұранысын және жобаның бастапқы экономикалық тиімділігін бағалауға мүмкіндік берді.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы. Бұл жұмыс постиндустриялық Орталық Азия қалаларына арнап әзірленген алғашқы экопарк тұжырымдамасын ұсынады. Дәстүрлі саябақтардан ерекшелігі - лабиринттік дизайнды экологиялық қалпына келтірумен және ағартушылық бағдарламалармен үйлестіруінде.

Зерттеу нәтижелері. Негізгі нәтижелер: (1) қалада экологиялық жағдайдың күрт нашарлауы (ауа сапасы ДДСҰ нормасынан асып түседі, жасыл аймақтар жеткіліксіз); (2) халықтың экологиялық демалыс орындарына деген сұранысы жоғары; (3) жоба қаржылық тұрғыдан іске асырылуы мүмкін, туристерді тартып, орта мерзімде өзін-өзі ақтай алады. Жобаның күтілетін әсері: экологиялық (ауа сапасын жақсарту, көгалдандыру), әлеуметтік (денсаулық, экологиялық сауаттылық, қоғамдастықты нығайту) және экономикалық (туризмнен түсетін табыс, жаңа жұмыс орындары).

1. Higham J., Lück M. Urban ecotourism: a contradiction in terms? // Journal of Ecotourism. – 2002. – Т. 1. – № 1. – С. 36–51. – DOI: 10.1080/14724040208668112.

2. Dodds R., Joppe M. Promoting urban green tourism: The development of the other map of Toronto // Journal of Vacation Marketing. – 2001. – Т. 7. – № 3. – С. 261–267. – DOI: 10.1177/135676670100700306.

3. Wu J., Tan R. Urban green space planning based on ecological service values: A case study on Shenzhen City // Journal of Urban Planning and Development. – 2012. – С. 62–69. – DOI: 10.1061/(ASCE)UP.1943- 5444.0000103.

4. Chen W. Y., Jim C. Y. Cost–benefit analysis of the leisure value of urban greening in the new Chinese city of Zhuhai // Cities. – 2008. – Т. 25. – № 5. – С. 298–309. – DOI: 10.1016/j.cities.2008.06.002.

5. Gibson A. et al. Ecotourism in the city? Toronto’s green tourism association // International Journal of Contemporary Hospitality Management. – 2003. – Т. 15. – № 6. – С. 324–327. – DOI: 10.1108/09596110310488075.

6. Aktymbayeva B. et al. Tourism industry development and governance: a comparative stage review of Kazakhstan’s experience for the years of independence, 1991–2020 // GeoJournal of Tourism and Geosites. – 2020. – Т. 34. – № 1. – С. 69–76. – DOI: 10.30892/gtg.34109-616.

7. Forman R. T. T. Urban ecology: Science of cities. – Cambridge : Cambridge University Press, 2014. – 463 p.

8. Costanza R. et al. Twenty years of ecosystem services: How far have we come and how far do we still need to go? // Ecosystem Services. – 2017. – Т. 28. – С. 1–16. – DOI: 10.1016/j.ecoser.2017.09.008.

9. Hunter C. Sustainable tourism as an adaptive paradigm // Annals of Tourism Research. – 1997. – Т. 24. – № 4. – С. 850–867. – DOI: 10.1016/S0160-7383(97)00036-4.

10. Yin R. K. Case study research and applications. – Thousand Oaks, CA : Sage, 2018. – Т. 6.

11. Nikulina A. A. Urban ecotourism as a new direction of ecotourism // Tourism and Hospitality: New Concepts, Opportunities and Development Tools. – 2021. – С. 88–91.

12. Burabay (Borovoe) tourist stream [Electronic resource] // Forbes Georgia [web-site]. – 2025. – URL: https://forbes.ge/uploads/files/ENG-kazakh-geo.pdf (Accessed: 20.08.2025).

13. Planting and survival statistics [Electronic resource] // Inbusiness.kz [web-site]. – 2025. – URL: https://inbusiness.kz/ru/news/v-vko-poteryali-schet-derevyam (Accessed: 03.04.2025).

14. Spruce [Electronic resource] // Lizgard [web-site]. – 2025. – URL: https://lizgard.com.ua/rasteniya/khvojnyerastenija/eli.html (Accessed: 03.04.2025).

15. Yew [Electronic resource] // Vash Sad [web-site]. – 2025. – URL: https://www.vashsad.ua/encyclopedia-of-plants/coniferous/show/2785 (Accessed: 03.02.2025).

16. Thuja [Electronic resource] // Priroda Kiev [web-site]. – 2025. – URL: https://www.priroda.kiev.ua/tovar/tuja-brabant-jekstra-5 (Accessed: 03.04.2025).

17. Boxwood [Electronic resource] // Wikipedia [web-site]. – 2025. – URL: https://ru.wikipedia.org/wiki/ Самшит (Accessed: 03.04.2025).

18. Buxus sempervirens Suffruticosa – Dwarf Common Boxwood [Electronic resource] // Promesse de Fleurs [web-site]. – 2025. – URL: https://www.promessedefleurs.ie/shrubs/shrubs-by-variety/buxus-boxwood/buxus-sempervirens-suffruticosa-dwarf-common-boxwood.html (Accessed: 03.04.2025).

19. Crocuses: varieties, planting, and care [Electronic resource] // Lenta.ru [web-site]. – 2025. – URL: https://lenta.ru/articles/2024/08/13/krokusy-sorta-posadka-i-uhod (Accessed: 03.01.2025).