Әлемдік уран нарығындағы құрылымдық теңгерімсіздіктер және олардың саяси салдары

Зерттеудің мақсаты: Бұл зерттеуде жаһандық уран нарығына жан-жақты талдау жүргізіліп, 2050 жылға дейінгі болашақ жеткізілімдердің өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру мүмкіндігі бағаланады. Зерттеу нарықтық және геосаяси факторларды ескере отырып, болжамды уран ұсынысы мен сұранысы арасындағы ықтимал теңгерімсіздікті анықтауды көздейді.

Әдіснамасы: Зерттеу эконометриялық талдау мен уран жеткізу қисығын модельдеуді біріктіретін кешенді тәсілге негізделген. Эконометриялық талдау әртүрлі әдістерді қолдану арқылы бағалар мен өндіріс көлемі арасындағы корреляциялық байланысты зерттеп, нәтижелердің сенімділігін қамтамасыз етеді. Жеткізу қисығын модельдеу бағаның өзгеруіне қарай уранның қолжетімділігі қалай түрленетінін көрсетіп, нарықтың түрлі сценарийлердегі тұрақтылығын бағалауға мүмкіндік береді.

Зерттеудің құндылығы/бірегейлігі: Зерттеу Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің болжамдарын талдай отырып, қайталама көздерден алынған үлестерге қарамастан, бастапқы уран өндіру негізгі ресурс болып қала беретінін көрсетеді. Сонымен қатар, зерттеу уранға бай елдердегі өндіріс пен экспорттық саясатты қайта қарастырудың және жеткізілім қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңыздылығын айқындайды.

Зерттеу нәтижелері: Басты қорытынды – болжамды уран сұранысы мен ұсынысы арасындағы елеулі теңгерімсіздік, әсіресе орташа және жоғары сұраныс жағдайларында, 2035 жылға қарай әлеуетті тапшылықтың туындауы мүмкін екенін көрсетеді. 2050 жылға қарай Қазақстан уран экспорттық нарығында көшбасшы позицияға ие болады деп күтілуде. Сонымен қатар, саяси және энергетикалық қауіпсіздік мәселелері атом энергетикасына деген сұраныстың артуына ықпал етіп, жаңа жаһандық әріптестіктер мен сауда бағыттарының қалыптасуына себеп болуы мүмкін. Қорытындылар нарықтық динамикаға терең түсінік беріп, ядролық энергетиканың тұрақты дамуына ықпал етеді.

1. МАГАТЭ. Ядерная энергетика в центре внимания COP29, поскольку страны и компании ищут решения для борьбы с изменением климата [Электронды ресурс] // IAEA [web-сайт]. – 2024. – URL: https://www.iaea.org/newscenter/news/nuclear-power-in-the-cop29-spotlight-as-countries-and-companieseye-climate-solutions (Қарау уақыты: 01.11.2024).

2. Палата представителей США одобряет запрет на импорт российского урана [Электронды ресурс] // Bloomberg [web-сайт]. – 2023. – URL: https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-12-11/us-houseapproves-russian-uranium-import-ban-sending-to-senate (Қарау уақыты: 01.11.2024).

3. Tharoor, I. Переворот в Нигере привлекает внимание к урану страны [Электронды ресурс] // The Washington Post [web-сайт]. – 2023. – URL: https://www.washingtonpost.com/world/2023/08/01/uraniumniger-france-coup/ (Қарау уақыты: 01.11.2024).

4. МАГАТЭ. Ядерная энергетика творит историю, поскольку окончательное соглашение COP28 призывает к более быстрому развертыванию [Электронды ресурс] // IAEA [web-сайт]. – 2023. – URL: https://www.iaea.org/newscenter/news/nuclear-energy-makes-history-as-final-cop28-agreement-calls-forfaster-deployment (Қарау уақыты: 01.11.2024).

5. NEA, IAEA. Уран 2022: ресурсы, производство и спрос. – Париж: OECD Publishing. 2023. – № 11. – С. 101-111

6. Торебаева М. Почему производство урана снижается, а цена растет [Электронды ресурс] // Cronos Asia [web-сайт]. – 2021. – 21 сентября. – URL: https://cronos.asia/ekonomika/pochemu-dobycha-uranasokrashhaetsya-a-cena-letit-vverh (Қарау уақыты: 01.11.2024).

7. Groves, G. L. R. Now it Can be Told: The Story of the Manhattan Project. – Нью-Йорк: Da Capo Press. -2022. С.141-145

8. World Nuclear Association. Uranium Production Figures, 2013-2022 [Электронды ресурс] // World Nuclear Association Reports [web-сайт]. – URL: https://world-nuclear.org/information-library/facts-andfigures/uranium-production-figures (Қарау уақыты: 01.11.2024).

9. АО «НАК «Казатомпром». Отчет «Investor Handout» за 2024 год [Электронды ресурс] // Kazatomprom [web-сайт]. – 2024. – URL: https://www.kazatomprom.kz/storage/6b/kap_investor_handout_3 1012025wgelrpmkbrptwidg3lrhr.pdf (Қарау уақыты: 01.11.2024).

10. «Казатомпром» завершит строительство урана в 2021 году [Электронды ресурс] // Власть.kz [web-сайт]. – 2019. – 20 августа. – URL: https://vlast.kz/novosti/34890-kazatomprom-prodolzit-sokrasatdobycu-urana-v-2021-godu.html (Қарау уақыты: 01.11.2024).

11. Даль К. Эластичность спроса и предложения энергии // Энергетическая политика. – 2009. – № 72. –С. 80-84.

12. Грэм Э. Дж. Извращенная реакция предложения в горнодобывающем секторе Либерии [Электронды ресурс] // Всемирный банк [web-сайт]. – 2013. – URL: https://doi.org/10.1596/1813-9450-6663 (Қарау уақыты: 01.11.2024).

13. Trieu L. H., Savage E., Dwyer G. Модель мирового рынка урана [Электронды ресурс] // Energy Policy [web-сайт]. – 1994. – Т. 22, № 4. – С. 317–329. – URL: https://doi.org/10.1016/0301-4215(94)90006-X (Қарау уақыты: 01.11.2024).

14. UxC. Перспективы рынка урана [Электронды ресурс] // UxC [web-сайт]. – 2024. – URL: https://www.uxc.com/p/product/report/umo (Қарау уақыты: 01.11.2024).

15. Schneider E. A., Sailor W. C. Оценки долгосрочных поставок урана [Электронды ресурс] // Техасский университет в Остине и Национальная лаборатория Лос-Аламоса [web-сайт]. – 2008. – URL: https://doi.org/10.13182/NT08-A3963 (Қарау уақыты: 01.11.2024).

16. АО «НАК «Казатомпром». Консолидированный годовой отчет за 2023 год [Электронды ресурс] // Kazatomprom [web-сайт]. – 2023. – URL: https://www.kazatomprom.kz/storage/bd/book_2023_kap_fin_ru.pdf (Қарау уақыты: 01.11.2024).

17. Шарипова С. Е. Разработка нейронной сети для прогнозирования влияния фосфора на урожайность яровой пшеницы: докторская диссертация [Электронды ресурс] // [web-сайт]. – 2024. – URL: https://surl.li/eljyxh (Қарау уақыты: 01.11.2024).

18. Statista. Потребление урана в странах-лидерах [Электронды ресурс] // Statista [web-сайт]. – 2024. – URL: https://www.statista.com/statistics/264796/uranium-consumption-leading-countries/ (Қарау уақыты: 01.11.2024).