Қазақ көшбасшылығының ерекшеліктерін ашу: иерархиялық құрылым мен мәдениетаралық ықпал

Зерттеу мақсаты: Бұл мақала Қазақстандағы көшбасшылықтың ерекше парадигмасын зерттейді. Мақалада елдің Еуразияның тоғысқан тұсында орналасуы, сондай-ақ иерархиялық дәстүрлер, этномәдени әралуандық және жаһандық интеграция сияқты алуан түрлі факторлармен қалыптасқан. Зерттеу гипотезасы бойынша, қазақстандық көшбасшылық стилі дәстүрлі билік құрылымдарын жаһандану экономикасының талаптарымен ұштастырады.
Әдіснамасы: CCBS жаһандық көшбасшылықты зерттеуінің (әртүрлі ұйымдық контексттердегі көшбасшылық тәжірибелерін сапалы талдаумен қатар жүргізілген сауалнама) және тиісті ғылыми еңбектердің негізінде авторлар қазақстандық бизнестегі көшбасшылық стилінің аймақтық нормалармен қаншалықты үндесетінін, Батыс үлгілерінен айырмашылығын және жаһандық сын-тегеуріндерге қалай бейімделетінін талдайды. Зерттеуде аралас әдіснамалық тәсіл қолданылған.
Зерттеу жаңашылдығы: Зерттеу барысында көптеген түпнұсқа мәліметтер жиналып қана қоймай, көшбасшылықты дамыту стратегияларын мәдени ерекшеліктерді ескере отырып қалыптастырудың маңыздылығына назар аударылады. Олардың қатарында – мәдениетаралық оқыту, кәсіби даму бағдарламалары және Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық контексіне бейімделген MBA курстары бар. Сонымен қатар, елдің этномәдени әралуандығы, оның ішінде билингвистік құзыреттер мен трансұлттық байланыстар, халықаралық ынтымақтастықты нығайтудың стратегиялық ресурсы ретінде сипатталады.
Зерттеу нәтижелері: Зерттеу нәтижелері ұйым ішіндегі тұрақтылықты қамтамасыз етуде билікке құрмет көрсету, басшыларға лауазымы бойынша жүгіну және шешім қабылдауда иерархиялық тәсілдер маңызды рөл атқаратынын көрсетеді. Алайда, инновацияларды дамыту әлеуеті толық жүзеге асырылмай отыр. Әсіресе шетелде білім алған жас қазақстандық көшбасшылар арасындағы буындық өзгерістер көшбасшылықтың анағұрлым икемді әрі интеграцияланған үлгілеріне біртіндеп көшу үрдісін көрсетеді. Мәдени түпнұсқалық пен инновациялық тәсілдерді біріктіре отырып, қазақстандық көшбасшылық жаһандану жағдайындағы күрделі міндеттерді шешудің үлгісін ұсынады.

1. Raimzhanova A. – Hard, Soft, and Smart Power-Education as a Power Resource / A. Raimzhanova. – Berlin : Peter Lang GmbH, Internationaler Verlag der Wissenschaften, 2018. – 160 p.

2. Mendenhall M. E., Osland J. S., Bird A., Oddou G. R., Maznevski M. L., Stevens M. J., Stahl G. K. – Global leadership / M. E. Mendenhall [et al.]. – New York : Routledge, 2013. – 384 p.

3. Ang S., Van Dyne L., Koh C., Ng K. Y., Templer K. J., Tay C., Chandrasekar N. A. – Cultural intelligence: Its measurement and effects on cultural judgment and decision making, cultural adaptation and task performance / S. Ang [et al.] // Management and Organization Review. – 2007. – Vol. 3, № 3. – P. 335–371.

4. Caligiuri P. – Cultural agility: Building a pipeline of successful global professionals / P. Caligiuri. – San Francisco : John Wiley & Sons, 2013. – 224 p.

5. House R. J., Hanges P. J., Javidan M., Dorfman P. V., Gupta V. – Culture, Leadership, and Organizations: The GLOBE study of 62 societies / R. J. House [et al.]. – Thousand Oaks, CA : Sage Publications, 2004. – 848 p.

6. Bisenbaev A., Bulatbayeva K., Orynbekov D., Zhumazhanova S., Azambayev S. – Phenomenology of the scientific system of Kazakhstan: a study of social and economic effects through the Hofstede’s five-dimensional model of cultural space and beyond / A. Bisenbaev [et al.] // Economic Annals-XXI. – 2023. – Vol. 201, № 1–2. – P. 4–14. – DOI: https://doi.org/10.21003/ea.V201-01.

7. Rakhmatullina A. T., Yermekbayeva D. D., Hájek P. – The dynamics of the labour market and employment in EAEU countries / A. T. Rakhmatullina, D. D. Yermekbayeva, P. Hájek // Bulletin of “Turan” University. – 2021. – Vol. 1, № 1. – P. 172–178. – DOI: http://dx.doi.org/10.46914/1562-2959-2021-1-1-172-178.

8. Nezhina T. G., Ibrayeva A. R. – Explaining the role of culture and traditions in functioning of civil society organizations in Kazakhstan / T. G. Nezhina, A. R. Ibrayeva // Voluntas: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations. – 2013. – Vol. 24. – P. 335–358.

9. Janenova S., Knox C. – Civil service reform in Kazakhstan: Trajectory to the 30 most developed countries? / S. Janenova, C. Knox // International Review of Administrative Sciences. – 2019. – Vol. 85, № 3. – P. 519–539.

10. Mahmood M., Uddin M. A., Ostrovskiy A., Orazalin N. – Effectiveness of business leadership in the Eurasian context: empirical evidence from Kazakhstan / M. Mahmood [et al.] // Journal of Management Development. – 2020. – Vol. 39, № 6. – P. 793–809. – DOI: https://doi.org/10.1108/jmd-05-2019-0154.

11. Karibayeva B., Kunanbayeva S. S. – Power distance and verbal index in Kazakh business discourse // International Journal of Speech Technology. – 2017. – Vol. 20. – P. 779–785.

12. Low K. C. P., Tabyldy I. – Father leadership and project management in Kazakhstan // 5th KIMEP international research conference, Almaty. – 2005. – P. 6–8.

13. Tolymbek A. – Public leadership style in Kazakhstan // SSRN Working Paper No. 2729463. – 2008. – URL: https://ssrn.com/abstract=2729463

14. Kikbaev D. – Some ethnocultural psychological features of the Kazakhs of the Republic of Kazakhstan // Vìsnik Kiïvsʹkogo nacìonalʹnogo unìversitetu ìmenì Tarasa Ševčenka. Psihologìâ. – 2024. – P. 26–32. – DOI: https://doi.org/10.17721/bpsy.2024.1(19)

15. Isaacs R. – Political opposition in authoritarianism: Exit, voice and loyalty in Kazakhstan. – Cham: Palgrave Macmillan, 2022.

16. Van Seters D. A., Field R. H. – The evolution of leadership theory // Journal of Organizational Change Management. – 1990. – Vol. 3, No. 3. – P. 29–45.

17. Zander L. – Interpersonal leadership across cultures: A historical exposé and a research agenda // In: Banai M., Stefanidis A., Boddewyn J. (eds.) International business research: Culture, work, employment, and leadership. – London: Routledge, 2024. – P. 357–380. – DOI: https://doi.org/10.4324/9781003549903

18. Dossova S. N., Kambarov B. K. – Human resources management policies and practices in Kazakhstan. – Almaty: Al-Farabi Kazakh National University Press, 2014.

19. Schroevers S., Higgins C., Doğan A. (Eds.). – Glocal Leadership Outcomes: Mapping cross-cultural differences in leadership practices. – CCBS Press, 2023.

20. Uhl-Bien M., Marion R., McKelvey B. – Complexity leadership theory: Shifting leadership from the industrial age to the knowledge era // The Leadership Quarterly. – 2007. – Vol. 18, No. 4. – P. 298–318.

21. Snowden D. J.,Boone M. E. (2007). A leader's framework for decision making.

22. Papla R., Kydyr A., Pak D. (2022).The impact of national culture on HRM practices: a case of Kazakhstan. Universum: экономика и юриспруденция, (5 (92)), 55-59.

23. Ardichvili A. (2001). Leadership styles and work‐related values of managers and employees of manufacturing enterprises in post‐communist countries. Human Resource Development Quarterly, 12 (4), 363-383.

24. Kats M., Van Emmerik, H. Blenkinsopp, I. Khapova S. (2010). Exploring the associations of culture with careers and the mediating role of HR practices: A conceptual model.

25. De Vries, M., Sobis I. (2014). The evolution of public administration in post-Soviet countries. International Journal of Public Administration, 37(9), 581–590..

26. Yunussova S., Kushtarova A., Adibay A. (2025, April 16).

27. Karini, A. (2021). From the Ottoman Legacy to Modern Public Management Systems: Evidence from Turkey, Kosova, and Kazakhstan. In: Sullivan, H., Dickinson, H., Henderson, H. (eds)

28. Nasimov M. ., Kurmanalieva A. . (2024). World Values Survey (WVS): Main Research Areas and Cases from Kazakhstan. KazNU Bulletin. Series of Philosophy, Cultural Studies and Political Science , 88 (2), 123–131. https://doi.org/10.26577/jpcp.2024.v88-i2-012

29. Lukina V., Egorova A., Sidorova T. (2017). Comparative Study of Cultural Dimensions in One Country. In Z. Bekirogullari, M. Y. Minas, & R. X. Thambusamy (Eds.)

30. Majidi M., Ashurbekov R. K., Altaliyeva A.,Kowalski S. (2015). Western and Central Eurasian Cultural Differences: Germany, Kazakhstan, United States of America, and Uzbekistan. Organizational Cultures, 14(3-4), 1.

31. Latova N. V., Latov I. V. (2009).Characteristics of the Westernization of College Students’ Mentality in Modernizing Countries. Russian Social Science Review, 50(2), 50–66. https://doi.org/10.1080/10611428.2009.11065347

32. Kuzhabekova A.,Janenova S., Almukhambetova A.(2017). Analyzing the experiences of female leaders in civil service in Kazakhstan:Trapped between economic pressure to earn and traditional family role

33. Buzady Z., Lipovka A. (2024). Kazakhstan: going global in a post-Soviet country. In Gehrke B., Claes M. T., Pauknerová, D. Aust, I., Lambert R. M. B. (Eds.).

34. Cummings S. (2005). Kazakhstan: Power and the Elite. I.B. Tauris (London).

35. CCBS Survey. (2022-2024). Global Leadership Survey data. Unpublished raw data in Qualtrics: Amsterdam University of Applied Sciences.

36. Chhokar, Jagdeep S., F.C. Brodbeck, and R.J. House. (2007).

37. Mukazhanova K. (2012). A cross-cultural comparison of leadership choices:

38. Kouzes J. M., Posner B. Z. – The Leadership Challenge: How to Make Extraordinary Things Happen in Organizations. – 6th ed. – Hoboken: Wiley, 2017.

39. Collins, K. (2006). Clan politics and regime transition in Central Asia.

40. Schatz E. (2004). Modern clan politics: The power of “blood” in Kazakhstan and beyond. Seattle and London: University of Washington Press..

41. Tlegenova A., Beysembaev, S. (2024, February 28). Have President Tokayev’s reforms delivered a “New Kazakhstan”? Carnegie Endowment for International Peace.

42. Eisfeld, A. (2011). Etappen eines langen Weges: Beitrag zur Geschichte und Gegenwart der Deutschen aus Russland. Bonn, Germany: Landsmannschaft der Deutschen aus Russland.

43. Sushchiy, S. (2018).

44. Peyrouse, S. (2008). The “Imperial Minority”: An Interpretative Framework of the Russians in Kazakhstan

45. Savin, I. (2012). Managing differences in the multiethnic communities of South Kazakhstan. Central Asia and the Caucasus, 13(3), 34–44.

46. Nicosia, J. (2022). Ethnonationalism and the changing pattern of ethnic Kazakhs’ emigration from China to Kazakhstan. China Information, 36(3):318-343.

47. Kazuhara, K. H. (2024). Shifting Frames: Contextualizing Biculturalism in International Business Research (Doctoral dissertation, Copenhagen Business School).

48. Sommer, E. (2020). Social Capital as a Resource for Migrant Entrepreneurship. Springer Fachmedien Wiesbaden. Cambridge, UK: Cambridge University Press.

49. Chand M., Tung, R. L. (2014). Bicultural identity and economic engagement: An exploratory study of the Indian diaspora in North America. Asia Pacific Journal of Management, 31 (3), 763-788.

50. Bryman, A. (2015). Social Research Methods (5th ed.). Oxford University Press.

51. Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa

52. Doğan, A., & Schroevers, S. (2004). Succesvol interviews geven [Successful interviews:A practical guide]. Kluwer.

53. Schroevers, S., & Doğan, A. (2004). C©pyright – Auteursrechtelijke aspecten in de praktijk [Copyright – Authorship in practice]. Kluwer.

54. EU Reporter. (2024, June 19). The youth of Kazakhstan: Pioneering a future of opportunity and innovation. https://www.eureporter.co/kazakhstan-2/2024/06/19/the-youth-of-kazakhstan-pioneeringa-future-of-opportunity-and-innovation/

55. Kuzhabekova, A., & Almukhambetova, A. (2019). Women’s progression through the leadership pipeline in the universities of Kazakhstan and Kyrgyzstan.

56. Syed, J., & Ozbilgin, M. F. (2010). Managing cultural diversity in Asia. Palgrave Macmillan.

57. Park, S., Han, S. J., Hwang, S. J., & Park, C. K. (2019). Comparison of leadership styles in Confucian Asian countries. Human Resource Development International, vol. 22(1), 91–113. https://doi.org/10.1080/13678868.2018.1425587

58. Brodbeck, F., & Frese, M. (2007). Societal Culture and Leadership in Germany. In R. House, J. Chhokar, & F. Brodbeck (Eds.)

59. Muratbekova-Touron, M. (2011). Mutual perception of Russian and French managers. The International Journal of Human Resource Management, 22(8), 1723–1740.

60. Van der Wal, Z., Mussagulova, A., & Chen, C. A. (2021). Path‐dependent public servants: Comparing the influence of traditions on administrative behavior in developing Asia. Public Administration Review, 81(2), 308-320.

61. Yergozha, L. (2012). Organizational Commitment and Work-Related Cultural Values: The Case of Turkey and Kazakhstan (Master's thesis). Dokuz Eylül University, İzmir, Turkey.

62. Schroevers, S., Mihai, L., & Doğan, A. (2024, in press).

63. Lipovka, A., & Buzady, Z. (2020). Gender stereotypes about managers: A comparative study of Central-Eastern Europe and Central Asia. In I. Rybnikova, A. Soulsby, & S. Blazejewski (Eds.)

64. Bloom N., Genakos C., Sadun, R., Van Reenen, J. (2012).

65. Zaitseva, P. (2020). Personnel management system improvements in Kazakhstani companies in the context of globalization. M. Narikbayev KAZGUU University (Kazakhstan).

66. Kozhakhmet, S.,Nurgabdeshov, A. (2022). Knowledge acquisition of Chinese expatriates: managing Chinese MNEs in Kazakhstan. Journal Of International Management, 28(2), 100919.

67. Lipovka, A., Buzady, Z. (2024). Leadership and gender in Kazakhstan: an integrative literature review. Bulletin of "Turan" University. (3):98-112.