Мемлекеттік басқару көрсеткіштерінің Қазақстандағы тікелей шетелдік инвестициялар

Зерттеу мақсаты – Қазақстандағы шығармашылық кәсіпкерлікті дамытудағы және тұрақты дамуды ынталандырудағы "ақылды қалалардың" маңызды рөлін зерттеу.

Зерттеу осы қалалық ортада шығармашылық бизнес үшін қолайлы экожүйені құру үшін қажетті саясат пен инфрақұрылымдық құрылымдарды анықтауға бағытталған.

Зерттеудің мақсаты – Авторлар Қазақстандағы тікелей шетелдік инвестицияларға әсер ететін алты басқару көрсеткішін бағалайды, олар: дауыс және есептілік, саяси тұрақтылық және зорлық-зомбылық/ терроризмнің болмауы, үкіметтің тиімділігі, реттеу сапасы, заң үстемдігі және сыбайлас жемқорлықпен күресу.

Зерттеу әдіснамасы – ARDL моделі (авторегрессиялық таралған кешігу моделі) қолданылды, ал деректер World Data Bank-тың ресми веб-сайтынан алынған және зерттеу кезеңі 2002-2022 жылдарды қамтиды.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – Бұл саладағы алғашқы зерттеулердің бірі болып табылады және шетелдік инвесторлар үшін мемлекеттік көрсеткіштердің қаншалықты маңызды екенін, сондайақ мемлекеттік саясаттың қай бағытта жүргізілуі керектігін бағалайды.

Зерттеу нәтижелері – Зерттеу заң үстемдігі мен сыбайлас жемқорлықпен күресу көрсеткіштерінің шетелдік инвестиция ағындарына қысқа мерзімде де, ұзақ мерзімде де әсер етпейтінін көрсетті. Басқа көрсеткіштердің кейбір қысқа және ұзақ мерзімді әсері бар. Елдегі және әлемдегі жағдайды талдай келе, авторлар осы екі көрсеткіштің әсерінің болмауын шетелдік инвестиция ағындарының негізінен тау-кен ресурстары секторының бағытына бағытталуына байланысты деп түсінді.

1. Aluko, Olufemi & Ibrahim, Muazu & Atagbuzia, Michael. (2020). On the causal nexus between FDI and globalization: Evidence from Africa. Journal of International Trade and Economic Development. 30. – DOI:10.1080/09638199.2020.1823460.

2. Aromasodun, Ololade. (2022). Determinants of FDI inflows to West Africa: Prospects for regional development and globalization. BRICS Journal of Economics. 3. 27-51. – DOI:10.3897/brics-econ.3.e83129.

3. Luke Emeka Okafor, M. Kabir Hassan, Mamunur Rashid, Darniya Prabu, Ahmed Sabit, Risk dimensions, risk clusters, and foreign direct investments in developing countries, International Review of Economics & Finance, Volume 82, 2022, Pages 636-649, ISSN 1059-0560. – DOI: 10.1016/j.iref.2022.07.013.

4. Bibi, Valentine. (2024). Effects of Foreign Direct Investment on Poverty and Development. International Journal of Developing Country Studies. 6. 14-28. – DOI:10.47941/ijdcs.2173.

5. Kaukab, M.. (2024). Still Dirty: The Effect of Global Risks and Development on Foreign Direct Investment Inflow. Verslas Teorija ir Praktika. 25. 83-94. – DOI:10.3846/btp.2024.19193.

6. Sinha, Chaitali & Das, Samarjit. (2025). Cross-country Variations in Infrastructure Development, Inflow of FDI and Quality of Institutions. Journal of Infrastructure Development. – DOI:10.1177/09749306241292886.

7. Serikkyzy, A., Bakirbekova, A., Baktymbet, S., Yelshibayev, R., & Baktymbet, A. (2024). Foreign Direct Investment and Economic Development: An International Perspective. Economics – Innovative and Economics Research Journal, 12(2), 97–111. – DOI:10.2478/eoik-2024-0012.

8. Kakizhanova, Tolkyn & Askarova, Zhanar & Amirova, Ainur & Baitanayeva, Bakhyt & Andabayeva, Gulmira. (2024). Impact of Oil Price, CO2 Emissons, Inflation and Economic Growth on FDI Inflow: Case of Kazakhstan. International Journal of Energy Economics and Policy. 14. 484-491. – DOI:10.32479/ijeep.17218.

9. Kaufmann, Daniel & Kraay, Aart & Mastruzzi, Massimo. (2008). Governance Matters VII: Aggregate and Individual Governance Indicators 1996-2007. World bank policy research working paper. – DOI:10.1596/1813-9450-4654.

10. Kaufmann, Daniel & Kraay, Aart & Mastruzzi, Massimo. (2009). Governance matters VIII: aggregate and individual governance indicators 1996-2008, Policy Research Working Paper Series 4978, The World Bank. – DOI:10.1596/1813-9450-4978.

11. Kaufmann, D., Kraay, A. & Mastruzzi, M. (2011). The Worldwide Governance Indicators: Methodology and Analytical Issues. Hague J Rule Law 3, 220–246. – DOI:10.1017/S1876404511200046.

12. Asongu, Simplice & Odhiambo, Nicholas. (2019). FDI in Selected Developing Countries: Evidence from Bundling and Unbundling Governance. European Journal of Government and Economics. 8. 161-188. –DOI:10.17979/ejge.2019.8.2.4970.

13. Chen, X., & Chen, M. (2018). Institutional quality and FDI inflows in emerging economies. International Journal of Emerging Markets, 13(4), 657–672. – DOI:10.1108/IJOEM-06-2017-0193.

14. Tergu, Clare & Zhang, Jin & Li, Jinkai. (2024). Advancing carbon neutrality in post-COP28 in Ghana: Examining the impact of foreign direct investment and governance indicators. Heliyon. 10. e39454. – DOI: 10.1016/j.heliyon.2024.e39454.

15. Badar, M. B., & Rehman, A. U. (2018). Institutional Determinants of FDI Inflows in MENA Countries: A Dynamic Panel Data Approach. Journal of Economic Studies, 45(2), 263–276. – DOI:10.1108/JES-11- 2016-0165.

16. Das, D., & Mukhopadhyay, D. (2020). Bilateral Foreign Direct Investment (FDI) inflows in emerging market economies: A study based on CAGE framework. FOCUS: Journal of International Business, 7(1), 21–40. – DOI:10.17492/focus.v7i1.196023.

17. Montaño, Vicente Salvador & Sabroso, Leomar & Torres, Restie. (2024). The Governance-FDI Nexus: A Factor-Augmented Fixed Effect Analysis of ASEAN World Governance Indicators and Foreign Direct Investment Inflows. Journal of Economics, Finance And Management Studies. 07. – DOI:10.47191/jefms/v7-i8-23.

18. Sadriu, Mirsad & Balaj, Driton. (2024). Assessing the role of governance indicators on foreign direct investment: Insights from Southeastern European countries. Journal of Governance and Regulation. 13. 316- 321. – DOI:10.22495/jgrv13i4siart10.