Қазақстан білім беру хабы ретінде: интернационалдандыруды стратегиялық басқару

Бұл зерттеудің мақсаты – халықаралық ынтымақтастықтың Қазақстанның білім беру хабы ретіндегі позициясын нығайтуға қалай ықпал ететінін зерттеу. Жаһандық академиялық серіктестіктер жоғары білім беруді модернизациялаудың негізгі тіректері ретінде кеңінен танылғанымен, Қазақстанның стратегиялық ұстанымы мен оның интернационалдандыру жөніндегі күш-жігерін қолдайтын басқару тетіктерін зерттеулері аз. Бұл зерттеу Қазақстанның интернационалдандыру стратегияларының аймақтық әріптестерінен қалай ерекшеленетінін талдайтын және оның академиялық серіктестігін қалыптастыратын басқару тетіктерін бағалайтын жаңа салыстырмалы құрылымды ұсынады.

Зерттеу әдіснамасы – статистикалық талдауды, университеттердің рейтингтерін салыстырмалы ба-ғалауды, сондай-ақ академиялық есептердің мазмұнын талдауды қамтитын аралас әдісті көздейді. Ол халықаралық ынтымақтастықты түсінудегі сандық және сапалық түсініктерді біріктіретін прагматика-лық зерттеу жүйесін пайдаланады: дегенмен, оның әсері қиындықтарға, соның ішінде қайталама дерек-тердің шектеулеріне тап болады, өйткені олар жаһандық академиялық ынтымақтастыққа байланысты кейбір маңызды институционалдық кедергілерді анық көрсетпейді.

Жұмыстың құндылығы – Қазақстандағы жоғары білім берудегі халықаралық серіктестіктерді одан әрі жалғастыратын басқару стратегияларын жүйелі бағалауда жатыр. Интернационализацияның жалпы салдарын қарастырған алдыңғы зерттеулерден айырмашылығы, бұл зерттеу университеттердің жаһандық өзара әрекеттесуін қамтамасыз етіп, оны күшейтетін кері байланыс механизмдері мен стратегиялық тәсілдерді тереңірек талдайды.

Нәтижелер – халықаралық серіктестіктер білім беру сапасын жақсартатынын, оқу бағдарламаларын әзірлейтінін, зерттеу нәтижелеріне әсер ететінін және шетелдік студенттер мен оқытушылар құрамындарын тартатынын көрсетеді. Зерттеу көрсеткендей, қазақстандық университеттер бюрократиялық кедергілерге және халықаралық серіктестіктерге институционалдық қатысудың теңсіздігіне қарамастан өздерінің халықаралық желілерін одан әрі кеңейтуде.

Бұл зерттеу Қазақстанды ұлттық білім беру жүйелерін дамушы елдерде нығайтуға бағытталған мақсатты басқару стратегияларының нақты мысалы ретінде қарастыра отырып, жоғары білімді интернационалдандыру жөніндегі қазіргі дискурстың дамуына үлес қосады. Нәтижелер университеттердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға және халықаралық академиялық ынтымақтастықтың тұрақты өсуін қамтамасыз етуге бағытталған нақты тәжірибелерді көрсетеді.

1. De Wit H., Altbach P. G. – Internationalization in higher education: global trends and recommendations for its future // Policy Reviews in Higher Education. – 2020. – Vol. 5, № 1. – P. 28–46. – DOI: 10.1080/23322969.2020.1820898.

2. Goldin C., Katz L. – Human Capital: A New Empirical and Theoretical Perspective. – Cambridge: Harvard University Press, 2023. – URL: https://scholar.harvard.edu/files/lkatz/files/humancapitalnber_2023.pdf (accessed on: 12.08.2024).

3. Trow M. – Problems in the transition from elite to mass higher education. – Carnegie Commission on Higher Education, 1973. – URL: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED091983.pdf.

4. Altbach P. G. – Globalisation and the University: Myths and Realities in an Unequal World // Tertiary Education and Management. – 2004. – Vol. 10. – P. 3–25. – DOI: 10.1023/B:TEAM.0000012239.55136.4b.

5. Rovito S. M., Kaushik D., Aggarwal S. D. – The impact of international scientists, engineers, and students on U.S. research outputs and global competitiveness // Journal of Global Research Policy. – 2023. – Vol. 12, № 4. – DOI: 10.38105/spr.v079rp249k.

6. Kapfudzaruwa F. – Internationalization of Higher Education and Emerging National Rationales: Comparative Analysis of the Global North and South // Higher Education Policy. – 2024. – DOI: 10.1057/s41307-024-00358-z.

7. Akhmetova G., Shamatov D., Tajik M. A. – Education in Central Asia: Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan and Uzbekistan // In: Wolhuter C. C., Wiseman A. W. (eds.). World Education Patterns in the Global South: The Ebb of Global Forces and the Flow of Contextual Imperatives (International Perspectives on Education and Society, Vol. 43B). – Leeds: Emerald Publishing Limited, 2022. – P. 43–58. – DOI: 10.1108/S1479-36792022000043B003.

8. Kuzhabekova A. – Internationalization as a mechanism of higher education modernization in Kazakhstan// In: Thondhlana J. (ed.). The Bloomsbury handbook of the internationalization of higher education in the global south. – London: Bloomsbury, 2020. – P. 110–114.

9. Ambasz D., Nikolaev D., Malinovskiy S., Olszak Olszewski A. S. J., Zavalina P., Botero Alvarez J.– Towards higher education excellence in Central Asia: A roadmap for improving the quality of education and research through regional integration (English). – Washington, DC: World Bank Group, 2023. – URL: http://documents.worldbank.org/curated/en/099101023140578441/P1790811f2f765ea101eb142301abf0100a90db82451 (accessed on: 11.09.2024).

10. Zhakyanova A. M., Baisultanova K. Ch. – The EU and the Common Central Asian Higher Education Area: The Kazakh Dimension // European Review. – 2024. – Vol. 32, № 2. – P. 99–110. – DOI: 10.1017/S1062798723000376.

11. Marinoni G., Bartolome Pina Cardona S. – 6th IAU Global Survey Report: Internationalization of higher education: Current trends and future scenarios. – International Association of Universities (IAU), 2024. – URL: https://www.iau-aiu.net/IMG/pdf/2024_internationalization_survey_report_digital.pdf (accessed on: 16.08.2024).

12. Bakhtiyarova A. – Soft power in Central Asia: the politics of influence and seduction: edited by Kirill Nourzhanov and Sebastien Peyrouse. – Lanham: Lexington Books, 2021. – 282 p. – ISBN 978-1-7936-5078-8 // Central Asian Survey. – 2024. – P. 1–3. – DOI: 10.1080/02634937.2024.2407089.

13. Hamdullahpur F. – Global Citizens for the Twenty-First Century: The Role of International Partnershipsin University Education // In: AI-Youbi A., Zahed A., Tierney W. (eds.). Successful Global Collaborations in Higher Education Institutions. – Cham: Springer, 2020. – DOI: 10.1007/978-3-030-25525-1_3.

14. Zinilli A., Pierucci E., Reale E. – Organizational factors affecting higher education collaboration networks: evidence from Europe // Higher Education. – 2024. – Vol. 88. – P. 119–160. – DOI: 10.1007/s10734-023-01109-6.

15. Hwami M., Yeszhanova S., Amanzhol M., Okafor C. E., Tursynbayeva M. – Internationalization of higher education in Central Asia: a systematic review // Central Asian Survey. – 2024. – P. 1–20. – DOI: 10.1080/02634937.2024.2317830.

16. Nurgaliyeva K., Nygymbetov G. – The Study of Higher Education in the Regions of Kazakhstan: Analysis of Tools and Indicators // Eurasian Journal of Economic and Business Studies. – 2023. – Vol. 67, № 2. – P. 5–19. – DOI: 10.47703/ejebs.v2i67.288.

17. Varpahovskis E., Kuteleva A. – Transnational Higher Education—The Case of Kazakhstan // In: Mihr A., Wittke C. (eds.). Human Rights Dissemination in Central Asia. – Springer Briefs in Political Science. – Cham: Springer, 2023. – DOI: 10.1007/978-3-031-27972-0_5.

18. Tajik M., Makoelle T. – Redefining Educational Leadership in Central Asia: Selected Cases from Kazakhstan and Kyrgyzstan. – Leeds: Emerald Group Publishing, 2024. – P. 181–199. – URL: https://bookstore.emerald.com/media/preview/9781837973910-23-2.pdf (accessed on: 04.09.2024).

19. Analytical Reference. – Results of monitoring of international activities of HEIs in 2023 (Block 1 point1). – 2023. – URL: https://enic-kazakhstan.edu.kz/uploads/additional_files_items/178/file/1-1-monitoring-mezhdunarodnoy-deyatelnosti-vuzov-pervoe-pg-2023.pdf?cache=1690871480 (In Russian) (accessed on: 04.09.2024).

20. QS World University Rankings: Asia 2024. – URL: https://www.topuniversities.com/asia-universityrankings (accessed on: 25.08.2024).