Қазақстан өңірлеріндегі кедейлікті көп факторлы бағалау

Зерттеудің мақсаты – Өңірлердегі халықтың кедейлік деңгейін ең төмен күнкөріс шегімен ғана бағалау жеткіліксіз және ол нақты жағдайды көрсетпейді. Сондықтан да бұл мақаланың мақсаты өңірлердегі бірнеше аспектілерді негізге ала отырып, кедейлік деңгейін көп факторлы бағалау арқылы зерттеу және кедейлікпен күресу бойынша әр өңірдің ерекшеліктерін ескере отырып ұсыныстар беру.

Әдіснамасы – Бұл зерттеуде көп өлшемді бағалау әдістемесі негізінде Қазақстан өңірлеріндегі кедейлік деңгейін зерттеп, бағалаймыз. Бұл индекстік бағалау әдістемесінің қаржылық емес мәліметтерді де ескеруі - бағалаудың шынайылығын арттырады. Өңірлердің кедейлік деңгейі бойынша рейтингін құрып, оны 5 топқа бөліп қарастырдық. Барлық статистикалық деректер ҚР Ұлттық статистика бюросының мәліметтерінен алынды.

Зерттеудің бірегейлігі/құндылығы – 6 фактор мәліметтерін (өлім, білім беру, жұмыссыздық, жан басына шаққандағы жалпы өңірлік өнім (ЖӨӨ) ) қамтитын бұл зерттеудің нәтижесі тек ақшалай деректерге негізделген дәстүрлі әдістемелермен салыстырғанда өңірлердегі кедейлік деңгейі туралы терең әрі кешенді  түсіндірме ұсынады.

Зерттеу нәтижесінде кедейліктің көп факторлы индексі (MPI) көрсеткішінің Қазақстан аймақтары бойынша мәні есептелді және талданды. Индекстің мәні жоғарылаған сайын аймақтағы кедейлік деңгейінің төмен екенін көрсетеді. Ең жоғары MPI Атырау (0,611), Қарағанды (0,661), Алматы (0,751) және Астана қалаларында (0,759), ал ең төменгісі Жетісу (0,233) Солтүстік Қазақстан (0,213) және Түркістан облысында (0,146) құрады. Әр аймақтың ерекшеліктеріне сай ұсыныстар берілді.

1. Bennett F. The hidden dimensions of poverty: reflections on NGO/academic partnership // Journal of Poverty and Social Justice. – 2021. – Vol. 29, № 3. – P. 317-324. – https://doi.org/10.1332/175982721X16305840364738

2. Mimarakis D., Alegakis A., Sofia Koukouli S. Evaluating the effect of individual characteristics and COVID‐19 pandemic on people living under extreme poverty conditions in Greece / Poverty & Public Policy // Wiley Online Library [Electronic resource]. – URL: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/pop4.395. (accessed: 16.08.2024).

3. Jolliffe D., Tetteh-Baah S.K. Identifying the poor – Accounting for household economies of scale in global poverty estimates // World Development. – 2024. – Vol. 179. – P. 106593. – DOI: 10.1016/j.worlddev.2024.106593

4. Machira K., Mgomezulu W.R., Malata M. Understanding poverty dimensions and transitions in Malawi: A panel data approach // Research in Globalization. – 2023. – Vol. 7. – P. 100160. – https://doi.org/10.1016/j.resglo.2023.100160

5. Ali M.S. Poverty Assessment: Pakistan’s Case // The Pakistan Development Review. Pakistan Institute of Development Economics, Islamabad, 1995. – Vol. 34, № 1. – P. 43-54. - https://doi.org/10.30541/v34i1pp.43-54

6. Hyeladi A., Alfred J., Gyang L.D. Assessment of Family Sizes and Poverty Levels in Mangu LGA, Plateau State // International Journal of Humanities and Social Science. – 2014. – Vol. 4, № 3. – P.310-315. – DOI: 10.30845/ijhss

7. Skoufias E. et al. Estimating poverty rates in subnational populations of interest: An assessment of the Simple Poverty Scorecard // World Development. – 2020. – Vol. 129. – P. 104887. – DOI: 10.1016/j.worlddev.2020.104887

8. Buhmann B. et al. Equivalence scales, well‐being, inequality, and poverty: sensitivity estimates across ten countries using the luxembourg income study (lis) database // Review of Income and Wealth. – 1988. – Vol. 34, № 2. – P. 115-142. – https://doi.org/10.1111/j.1475-4991.1988.tb00564.x

9. Dagunga G., Ayamga M., Danso-Abbeam G. A Re-Look at Poverty through the Lens of the Sustainable Development Goals in Ghana: Drivers and Policy Implications // Journal of Poverty. – 2021. – Vol. 25, № 6. P. 499-519. – DOI: 10.1080/10875549.2020.1869661

10. Alkire S., Foster J. Counting and multidimensional poverty measurement // Journal of Public Economics. – 2011. – Vol. 95, № 7. – P. 476-487. – https://doi.org/10.1016/j.jpubeco.2010.11.006

11. Pradhan M., Ravallion M. Measuring Poverty Using Qualitative Perceptions of Consumption Adequacy // The Review of Economics and Statistics. – 2000. – Vol. 82, № 3. – P. 462–471. – DOI: 10.1162/003465300558821

12. Čanigová K., Souralová A. Low-income Roma Mothers Negotiating Mothering in the Context of Poverty // Journal of Poverty. Abingdon: Routledge Journals, Taylor & Francis, 2024. – Vol. 28, № 2. – P. 110-133. – https://dx.doi.org/10.1080/10875549.2022.2128975.

13. Gustafsson B.A., Quheng D. Di Bao Receipt and Its Importance for Combating Poverty in Urban China // Poverty & Public Policy. – 2011. – Vol. 3, № 1. – P. 1-32. – DOI: 10.2202/1944-2858.1127

14. Snowden L.R. US states’ racial bias correlates with less SNAP participation by “undeserving poor” adults and lower unemployment benefit maximums // Poverty & Public Policy. – 2023. – Vol. 15, № 2. – P. 133-149. – DOI: 10.1002/pop4.371

15. Cartone A., Di Battista L., Postiglione P. A new approach for measuring poverty or social exclusion reduction in European NUTS 2 regions // Socio-Economic Planning Sciences. – 2024. – Vol. 93. – P. 101902. https://doi.org/10.1016/j.seps.2024.101902

16. Visser S.S. et al. “It All Starts with Family”: Mechanisms of Intergenerational Poverty in the Veenkoloniën, the Netherlands // Journal of Poverty. – 2022. – Vol. 26, № 6. – P. 520-548. – https://doi.org/10.1080/10875549.2021.2010872

17. Cabrera A., García-Pérez C. Poverty, extreme poverty and homelessness in Spain: an analysis for the period 2010–2019 // Journal of Poverty and Social Justice. – 2023. – Vol. 31, № 2. – P. 191–211. – DOI: 10.1332/175982721X16760450929081

18. Berstembayeva R.K. et al. Poverty reduction as a factor of ensuring food security in Kazakhstan // EC. 2023. – Vol. 112, № 4. – P. 66-74. – https://doi.org/10.31489/2023ec4/66-74

19. Kenzhegulova G., Jussibaliyeva A., Mussabalina D. The Role of Economic Investments in Mitigating Poverty Across Urban and Rural Kazakhstan // EJEBS. – 2024. – Vol. 68, № 1. – P. 114–130. - https://doi.org/10.47703/ejebs.v68i1.372

20. Duong H. A., Nghiem H. S. The impact of microfinance on poverty reduction in Vietnam: A dynamic panel‐data analysis //Poverty & Public Policy. – 2022. – Vol. 14, №. 4. – P. 405-422. - https://doi.org/10.1002/pop4.354

21. Agyepong L. et al. Household Consumption Expenditure Determinants Across Poverty Subgroups in Sub-Sahara Africa: Evidence from the Ghanaian Living Standard Survey // Journal of Poverty. – 2024. – P. 1–26. - https://doi.org/10.1080/10875549.2024.2338164

22. Ngwenya N., Ross E. Living in ‘waithood’: perceived impact of socio-economic conditions on quality of life of youth in Zandspruit informal settlement, South Africa // Journal of Poverty and Social Justice. – 2024. Vol. 32, № 1. – P. 147-169. – DOI: 10.1332/17598273Y2023D000000007

23. Ахметов Д. А. Методология статистической оценки и анализ уровня и качества жизни населения Казахстана: дис. кандидат экономических наук. – Москва, 1998. – P. 171.

24. Салалар бойынша [Электронды ресурс] // URL: https://old.stat.gov.kz/official/industry (қарау уақыты: 16.08.2024).

25. Бримбетова Н. Ж. и др. Бедность населения и региональные различия в социальном развитии Казахстана // Вестник университета «Туран». – 2022. – №. 3. – С. 108-121. – https://doi.org/10.46914/15622959-2022-1-3-108-121