Өнеркәсіптегі еңбек тиімділігі: қазақстандық кейс

Зерттеу мақсаты. Ресми статистика деректері бойынша 2017-2023 жылдардағы экономикалық қызмет түрлері бөлінісінде Қазақстан Республикасының өнеркәсібінде персоналды пайдалануды кешенді бағалау негізінде еңбекті пайдалануды бағалау көрсеткіштерінің жүйесін әзірлеу, сондай-ақ оны экономикада практикалық қолдану мүмкіндігін негіздеу және дәлелдеу.

Зерттеу әдіснамасы. Зерттеу жүргізу және мақала жазу үшін талдау, синтез, дедукция, индукция, абстракция сияқты формальды логика әдістері, сондай – ақ эмпирикалық әдістер-өлшеу, салыстыру, салыстыру қолданылды. Олар еңбекті пайдалану көрсеткіштерінің жүйесін қалыптастыру және оның тиімділігін бағалау, қазақстандық өнеркәсіп салаларында олардың деңгейіне жету туралы жалпылама түсінік алу, талдау жүргізу, фактілерді, оң және теріс динамиканы, бес жылдық кезеңдегі қалыптасқан үрдістерді айқындау және бекіту үшін пайдаланылды. Зерттелетін мәселені логикалық негіздеу және сандық сипаттамаларды алу үшін Экономикалық талдаудың статистикалық әдістері, атап айтқанда статистикалық бақылау, топтастыру әдісі, динамикалық қатарлар, индекстік және графикалық әдістер қолданылды.

Зерттеудің құндылығы. Мақалада бизнес-құрылымдар қызметінің еңбек көрсеткіштерін диагностикалау мәселелері бойынша зерттеушілердің ғылыми еңбектері талданып, менеджменттің жиі интуитивті әрекет ететіндігі анықталды, өйткені еңбекті пайдалану индикаторларына бірыңғай тәсіл әлі әзірленбеген. Авторлар адами капиталды пайдалану көрсеткіштерінің жүйесін ретке келтірді. Мұндай тәсіл персоналдың еңбегін бағалауды әлдеқайда жеңілдетеді және бағалау нәтижелерін жүйелейді, сәйкесінше оның қызметін жақсарту үшін басқару шешімдерін қабылдайды.

Зерттеу нәтижелері. Авторлар Қазақстан Республикасының өнеркәсібінде еңбек индикаторларын пайдалануды кешенді бағалауды жүргізді және еңбек ресурстарын пайдаланудың нақты көрсеткіштерін және олардың тиімділік көрсеткіштерін бөліп көрсете отырып, көрсеткіштерді жүйелендірді. Ұсынылған барлық көрсеткіштер салыстырмалы болып табылады және тиімділік көрсеткіштері шығындар мен еңбек нәтижелерінің арақатынасына қатаң негізделген. Мұндай талдау бизнес субъектілеріне қалыптасқан орта салалық мәндермен салыстыру негізінде еңбекті пайдалану тиімділігін диагностикалау мен бағалауды жан-жақты және объективті жүргізуге мүмкіндік береді.

1. Фитц-енц Я. Рентабельность инвестиций в персонал: измерение экономической ценности персонала: пер. с англ. – М.: Вершина, 2006. – 320 с.

2. Армстронг М. Практика управления человеческими ресурсами. Пер. с англ. – СПб.: Издательство Питер, 2004. – 825 с.

3. Управление персоналом организации: Учебник / Под ред. А.Я. Кибанова. – М.: ИНФРА-М, 2005. – 638 с.

4. Одегов Ю.Г., Абдурахманов К.Х., Котова Л.Р. Оценка эффективности работы с персоналом: методологический подход: Учебно-практическое пособие. – М.: Издательство «Альфа-Пресс», 2011. – 752 с.

5. Курина Т. Н. Бенчмаркинг в системе современного менеджмента / Т. Н. Курина // Креативная экономика. – 2022. – Т. 16, № 3. – С. 1015-1030. – DOI 10.18334/ce.16.3.114407

6. Куатова Д.Я. Оценка эффективности использования трудовых ресурсов в Республике Казахстан// Социально-экономическая модернизация Казахстана в условиях глобальной финансовой нестабильности. VІ Рыскуловские чтения. Материалы международной научно-практической конференции. – Алматы: Издательство «Экономика», 2012. – С. 1727-1746.

7. Куатова Д.Я. Анализ затрат на содержание рабочей силы в промышленности Республики Казахстан // Экономика и статистика. – Астана, 2013, № 3. – С. 4855. – URL: https://stat.gov.kz/upload/iblock/7b5/5ybr95mzkphgrfszbbbslr4rrf0z630q/%D0%AD%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%D0%B8%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%8-1%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%E2%84%963%202013.pdf (Дата обращения: 06.11.2024)

8. Методика расчета производительности труда. Утверждена приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 15 сентября 2017 года № 129. [Электронный ресурс] // Әділет [web-сайт]. – 2017. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1700015809/info (Дата обращения: 11.09.2024)

9. Основные показатели по труду в Республике Казахстан. [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [web-сайт]. – 2023. – URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/labor-and-income/stat-wags/publications/182531/ (Дата обращения: 05.11.2024)

10. Казахстан в 2023 году. Cтатистический ежегодник [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [web-сайт]. – Астана, 2024. – URL: https://stat.gov.kz/upload/iblock/816/9ocab37rl0c0s2csi6h4z6y3tgsnfps8/%D0%95-03-%D0%93%20(%D1%80%D1%83%D1%81).pdf (Дата обращения: 15.11.2024)

11. Сидоркина С.В. Некоторые аспекты оценки эффективности затрат на персонал организации //Труд и социальные отношения, 2008. – № 1. – С. 88-93.

12. Алексеева Е.А. Оценка эффективности затрат на персонал: методические аспекты. Материалы докладов 52-ой Международной научно-технической конференции преподавателей и студентов. Сборник научных материалов. В 2-х томах. Том 1. – Витебск, 24 апреля 2019 г. – С. 161-163.

13. Лагутина Е.Е., Плутова М.И. К вопросу определения затрат на персонал // Наука и бизнес: пути развития, 2021. – № 12. – С. 150-153. URL: http://globaljournals.ru/assets/files/journals/science-andbusiness/126/sb-12(126)-2021-main.pdf (Дата обращения: 17.11.2024)

14. Промышленность Казахстана и его регионов [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [web-сайт]. – 2023. – URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-industrial-production/publications/182339/ (Дата обращения: 08.11.2024)

15. Промышленность Республики Казахстан [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [web-сайт]. – 2023. – URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-industrial-production/publications/ (Дата обращения: 11.12.2024)

16. Стоимость затрат на содержание рабочей силы в Республике Казахстан. [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [web-сайт]. – 2023. – URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/labor-and-income/stat-wags/publications/182531/ (Дата обращения: 12.11.2024)

17. Движение рабочей силы и использование календарного фонда времени наемными работниками в Республике Казахстан. [Электронный ресурс] // Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [web-сайт]. – 2023. – URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/labor-and-income/stat-wags/publications/182531/ (Дата обращения: 05.12.2024)

18. Алексеева Е.А. Опыт управления затратами на персонал в странах Европы и возможности его использования в Беларуси. Материалы докладов 51-ой Международной научно-технической конференции преподавателей и студентов. Сборник научных материалов. В 2-х томах. Том 1. – Витебск, 2018. – С. 163-165.

19. Официальный сайт Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. [Электронный ресурс] // e.stat@aspire.gov.kz [web-сайт]. – 2024. – URL: http://stat.gov.kz (Дата обращения: 05.12.2024)