ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРДА ГРАНТТЫҚ ҚАРЖЫЛАНДЫРУДЫ БӨЛУ МЕХАНИЗМІН СЫНИ БАҒАЛАУ

Зерттеудің мақсаты – әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдардағы гранттық қаржыландыруды бөлу механизмін Мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптама (МҒТС) сарапшыларының баллдары мен ұлттық ғылыми кеңестердің (ҰҒК) баллдары арасындағы байланысты талдау арқылы сыни бағалау.

Зерттеу әдіснамасы – зерттеу үшін Қазақстандағы гранттық қаржыландыру процесін реттейтін нормативтік-құқықтық актілер, сондай-ақ www.ncste.kz сайтындағы Мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптама (МҒТС) және ұлттық ғылыми кеңестердің (ҰҒК) баллдарына қатысты ашық деректер пайдаланылды. Корреляциялық талдау мен деректерді визуализациялау MS Excel және Python көмегімен жүргізілді.

Зерттеудің бірегейлігі / құндылығы – мақала ғылымды қаржыландыру механизмдерін бағалау туралы ғылыми әдебиетке Қазақстандағы ғылыми гранттарды бөлу тәжірибесін зерттеу арқылы үлес қосады. Зерттеу қаржыландыру механизмдерін реформалау мен шешімдерді қабылдауда практикалық маңызы бар.

Зерттеу нәтижелері – талдау көрсеткендей, МҒТС және ҰҒК бағалау парақтарындағы ұқсастықтарға қарамастан, жалпы конкурс барысында баллдар арасындағы корреляция өте әлсіз, ал жас ғалымдарға арналған конкурста орташа (әлсізге жақын) болды. Бұл нәтиже жалпы конкурс кезінде жас ғалымдар конкурсына қарағанда мүдделер қақтығысының жоғары деңгейін көрсетуі мүмкін, өйткені ҰҒК құрамына кіру үшін кемінде он жылдық ғылыми-зерттеу тәжірибесі талап етіледі.

1. Abdoul H. et al. Peer Review of Grant Applications: Criteria Used and Qualitative Study of Reviewer Practices // PLOS ONE. Public Library of Science. – 2012. – Vol. 7. – № 9. – article e46054p. – DOI: 10.1371/journal.pone.0046054.

2. Pier E.L. et al. Low agreement among reviewers evaluating the same NIH grant applications // Proceedings of the National Academy of Sciences. Proceedings of the National Academy of Sciences. – 2018. – Vol. 115. – № 12. – P. 2952–2957. – DOI: 10.1073/pnas.1714379115.

3. Mutz R., Bornmann L., Daniel H.-D. Heterogeneity of Inter-Rater Reliabilities of Grant Peer Reviews and Its Determinants: A General Estimating Equations Approach // PLOS ONE. Public Library of Science. – 2012. – Vol. 7. – № 10. – article e48509p. – DOI: 10.1371/journal.pone.0048509.

4. Graves N., Barnett A.G., Clarke P. Funding grant proposals for scientific research: retrospective analysis of scores by members of grant review panel // BMJ. British Medical Journal Publishing Group. – 2011. – Vol. 343. – article d4797p. – DOI: 10.1136/bmj.d4797.

5. Jerrim J., Vries R. Are peer reviews of grant proposals reliable? An analysis of Economic and Social Research Council (ESRC) funding applications // The Social Science Journal. Routledge. – 2023. – Vol. 60. – № 1. – P. 91–109. – DOI: 10.1080/03623319.2020.1728506.

6. Gurwitz D., Milanesi E., Koenig T. Grant Application Review: The Case of Transparency // PLoS Biol.– 2014. – Vol. 12. – № 12. – article e1002010p. – DOI: 10.1371/journal.pbio.1002010.

7. Abdoul H. Et al. Non-Financial Conflicts of Interest in Academic Grant Evaluation: A Qualitative Study of Multiple Stakeholders in France // PLOS ONE. Public Library of Science. – 2012. – Vol. 7. – № 4. – article e35247p. – DOI: 10.1371/journal.pone.0035247.

8. Callaham M.L., Tercier J. The Relationship of Previous Training and Experience of Journal Peer Reviewers to Subsequent Review Quality // PLOS Medicine. Public Library of Science. – 2007. – Vol. 4. – № 1. – article e40p. – DOI: 10.1371/journal.pmed.0040040.

9. Feliciani T. et al. Designing grant-review panels for better funding decisions: Lessons from an empirically calibrated simulation model // Research Policy. – 2022. – Vol. 51. – № 4. – article 104467p. – DOI: 10.1016/j.respol.2021.104467.

10. Tamblyn R. et al. Assessment of potential bias in research grant peer review in Canada // CMAJ. CMAJ.– 2018. – Vol. 190. – № 16. – P. E489–E499. – DOI: 10.1503/cmaj.170901.

11. Li D. Expertise versus Bias in Evaluation: Evidence from the NIH // American Economic Journal: Applied Economics. – 2017. – Vol. 9. – № 2. – P. 60–92. – DOI: 10.1257/app.20150421.

12. Banal-Estañol A. et al. Similar-to-me effects in the grant application process: Applicants, panellists, and the likelihood of obtaining funds // R&D Management. 2023. – Vol. 53. – № 5. – P. 819–839. – DOI: 10.1111/radm.12601.

13. Mom C., Besselaar P. van den. Do interests affect grant application success? The role of organizational proximity [Electronic source] // arXiv.org [website]. – 2022. – URL: https://arxiv.org/abs/2206.03255v1 (accessed: 06.09.2024).

14. Карпов А. Казахстан-2018: страсти по грантам [Электронный ресурс] // ia-centr.ru [web-сайт].– 2020. – URL: https://ia-centr.ru/experts/andrey-karpov/kazkhastan-2018-strasti-po-grantam/ (дата обращения: 06.09.2024).

15. Ratner B. The correlation coefficient: Its values range between +1/−1, or do they? // J Target Meas Anal Mark. – 2009. – Vol. 17. – № 2. – P. 139–142. – DOI: 10.1057/jt.2009.5.